Пунктуациясы


Айқындауыш сөздердің тыныс белгілері



Pdf көрінісі
бет105/175
Дата11.05.2020
өлшемі1,36 Mb.
#67099
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   175
Байланысты:
767f84253bd59368c0d3f8a69b50ecc0

Айқындауыш сөздердің тыныс белгілері 
 
Айқындауыш  –  анықтауыштың  ерекші  бір  түрі.  Айқындауыш  – 
анықтайтын сөзінен кейін келіп, оның мағынасын, мүшелік қызметін 
басқа сөздермен нақтылап, дәлелдеп, түсіндіріп тұратын сөздер (сөз) 
тобы. Айқындауыш құрылысына қарай үшке бөлінеді: 1) қосарлы, 2) 
қосалқы,  3)  оңашаланған.  Қосарлы  айқындауыш  дефис  арқылы, 
қосалқы  айқындауыш  бөлек  жазылса,  оңашаланған  айқындауыш  өзі 
айқындайтын сөзінен үтір не сызықша арқылы ажыратылады. 
 
Айқындауыштар 
қосарлы 
қосалқы 
оңашаланған 
Инженер-технолог, 
батыр-ұшқыш, 
мектеп-интернат 
Қамбар 
батыр, 
Тойбазар 
ақсақал, 
Әйтеке би 
Дәл  осы  кезде  тыста,  үй  сыртында, 
дабырлап 
жүрген 
ұсақ 
балалар 
сықылығы естіліп еді. (М.Ә.) 
 
187-жаттығу. Сөйлемдерден айқындауыштарды тауып, құрылысына қарай 
топтап жазыңыздар, тиісті тыныс белгілерін қойыңыздар. 
Күндіз  бала  түс  таянғанда  мынау  қаулап  өскен  Шыралжынның 


 
120 
ішіне  барып  жатқанды  жақсы  көреді.  (Ш.А.)  Әнеугүні  Шүйгінсуда 
Жігітек үстіне баса қонған қақтығыстан бері қарай Базаралы жағынан 
жамандық  күткен  кісінің  бірі  осы  Әзімбай  болған.  (М.Ә.)  Қалалы 
жердің  молдасы  да  мәдениетті  болады  екен-ау  деп  ой  түйді  де 
Нығыметпен  қатарласты.  Беттері  халықтың  жиын  жері  базар.  (Т.К.) 
Сейдахан  болыс  Құрбан  ұстаны  әулетімен  осы  Шеңгелдіге  асырып 
көшірген.  (А.Тоқм.)  Қорықтан  шыққалы  таңертеңнен  бері 
бөгелместен  тартқан  үш  салт  атты  аттарын  қан  сорпа  қылған 
қалпында  кешкі  екінті  кезінде  Көлқайнардағы  Құнанбай  аулына 
Абайдың өз шешесі Ұлжанның отырған аулына кеп жетіп еді. (М.Ә.) 
Ұзақ түн бойында ас пен сауық кезектесіп ауысып отырған кездерде 
әрбір  әредікте  домбырашы  Ақылбай  әнші-күйші  Әлмағанбеттер 
қонақ  тартып  өткен  полька-мазурка  сияқты  билердің  кейбір 
қайырмаларын  өздерінің  домбырасына  ақырындатып  іліп  тартып 
ұғып  қалып  отырғандарын  да  байқатып  отырды.  (М.Ә.)  Шоқан 
Жиренше  шешен  аңыздарын  «ноғайлы  философы»  Асанқайғы 
толғауларын Әз Жәнібек сөздерін осы ноғайлы-қазақ дәуірінде туған 
деп  топшылайды.  (Р.С.)  Жұмыр  шал  осы  ауылдың  қасына  көшіп 
келген соң Ысқақтың осы кесір кердең Мәніке бұл екі баланың атын 
мазақ еткен. (М.Ә.) 
 
188-жаттығу.  Төмендегі  қосарлы  және  қосалқы  айқындауыштарды 
қатыстыра отырып сөйлем құраңыздар. 
Қобыланды  батыр,  Қаз  дауысты  Қазыбек  би,  ғалым-ұстаз 
Нұржамал  Оралбай,  Ақан  сері,  Біржал  сал,  Төле  би,  би-шешендер, 
Алпамыс  батыр,  телефон-автомат,  Бұқар  жырау,  Жиренше  шешен, 
әнші-композитор. 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   175




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет