185
Шеллинг, диалектикалық материализмнің ортодоксалдық өкілдері т.б. Қазіргі
кезеңде де осы концепцияның ұстанушылары философиялық білімнің жоғары
деңгейі мен жалпы мəдени қажеттілігін қолдайды (Тейяр де Шарден т.б.).
Философия мен ғылымның қатынасы туралы позитивистік концепция -
ХІХ ғ. 30-шы ж. (О. Конт, Г. Спенсер, Дж.Ст. Милль) шыққан, келесі де
философия мен ғалымдар ортасында кең таралған концепция. Ол нақты-
ғылыми танымды дəстүрлі философияға қарағанда үстемділігін жариялайды.
Философия позитивистері айтуынша өтірік білім, спекулятивті, оймен тану
теорияландыру, қазіргі ғылым үшін пайдасы жоқ, себебі, ол тек өтірік білім
вирусымен «жұқтырады». Табиғат, қоғам мен танымды ғылыми əдістермен
зерттеу үшін философияға ғылыми əдістерді қолдану қажет (бақылауды,
жалпылау мен заңдылықтардың математикалық дəлелдемесін). «Ғылым өзі
үшін философия» (О. Конт), «Физика метафизикадан байқа!» (И. Ньютон) -
позитивистік концепцияның формулалары. Бірақ, позитивистердің ғылыми
философияны құрастыру мақсаты - дүниенің ғылыми бейнесі (Г. Спенсер),
ғылым методологиясы (Дж. Ст. Милль), ғылыми қызметтің психологиясы
(Э. Мах), ғылыми тілдің логикалық-математикалық талдауы - М. Шлик,
Б. Рассел, Р. Карнап, ғылыми білім даму туралы теория - К. Поппер жəне
ғылымның лингвистикалық талдауы сəтсіздікке əкелді. Ғылым принципиалды
түрде метафизикалық философиялық ережелерден бос емес, себебі, адамның
санасының қызметінің тұтастығымен жəне оның барлық когнитивтік
құрылыстырының ішкі байланысымен негізделеді.
Философия
мен
ғылымның
қатынасы
туралы
диалектикалық
тұжырымдама - философия мен ғылым арасындағы қатынас туралы ілім,
сапалық белгілер бойынша олар өзгеше, бірақ ішкі мəнінде бір-бірімен
байланысты жəне де дамуларында бір-бірінің когнитивтік ресурстарын
қолданады. Оның дəлелі - олардың дамуы мен байланысы. Нақты түрде
дəлелдеріне жатады: фундаменталды ғылыми теориялардың философиялық
негіздерінің бар екендігі; нақты ғылыми білімдердің философиялық
аргументтері мен құрылыстарды қолдануы. Олардың арасындағы шекара
ықтималды. Философия нақты ғылымдарға қатысты интерпретативтік, бағалау,
жалпы мəдени рөл атқарады. Себебі, ғылым мəдениеттің органикалық бөлігі,
философия
арқылы
мəдениет
өзін
тұтас
жəне
өзінің
негізін
рефлексияландырады. Тағы бір байланысты дəлелдейтін «кентавр» сияқты
білім аймағы - «ғылым философиясы». Осы концепцияның дамуына үлес
қосқандар: Платон, Аристотель, Декарт, Спиноза, Лейбниц, Гегель, Кант,
Рассел, Пуанкаре, Гильберт, Бор, Гейзенберг, Пригожин, Моисеев, т.б.
Достарыңызбен бөлісу: