Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Исакова С. А., Айнабекова И. Т
Материалдық ресурстардың пайдалану тиімділігін талдау
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Isakova Karjilik esep
| Материалдық ресурстардың пайдалану тиімділігін талдау
Материал ресурстарының өндіріс процесі кезінде барлығы шектеулі болып келеді. Халық сұранысының өсіп келе жатуымен байланысты олардың шектеулігін жою мүмкін бойлай келеді. Сондықтан өндіріс процесінде материал ресурстарын тиімді пайдалану аталмыш құбылыстың қажетті шарты болып табылады. Бұл жағдайда оның тиімді пайдалануына баға беру, яғни талдау жүргізу қажеттілігі туындайды. Материалдық ресурстардың тиімді пайдалануың талдаудың негізгі міндеттері материал шығындарының үнемін немесе артық жұмсалуын анықтау, өндірілген өнімнің материал сыйымдылығына баға беру материал ресурстарының тиімді пайдалану резервтерін ашу. Талдау процесінде негізінен қолдағы бар ресурстары мен жұмсалынған материал ресурстарының жалпы сомасы емес тек жұмсалынған материал ресурстарының сомасы қолданылады. Материал ресурстарының тиімді пайдалану сипаттауға жалпылама және жекелеген көрсеткіштер қолданылады: -Материал сиымдылығы; -Материал қайтарымы; -Үлес салмағы; -Пайдалану коэффициенттері. МС = МШ / ТӨ; МҚ = ТӨ / МШ; ҮСмш = МШ / ӨҚ * 100 % КП = МШ1 / МШ0. Материал сиымдылығы - бұл өндірілген өнімнің жұмыс қызметтің әрбір теңгесіне жұмсалынған шығындарды көрсетеді. Материал қайтарымы - өнімнің материал қайтарымы бұл материал сиымдылығына кері әсер ететін көрсеткіш жұмсалынған материал ресурстарының әрбір теңгесі мен өндірілген өнім құрылымын сипаттайды. Материал шығындарының үлес салмағы - бұл материал шығындарының өндірілген өнімнің, жұмыстың өзіндік құнына деген қатынасы. Бұл көрсеткіш материал ресурстарының пайдалану деңгейін ғана емес сондай-ақ өндірілген өнім құрылымын сипаттайды, яғни бұл көрсеткіш материал сиымдылығының деңгейін көрсетеді. Материал ресурстарын пайдалану коэффиценттері есеп беру жылының материал ресурстарының шығын сомасын өткен жыл материал ресурстарының шығын сомасына қатынасы арқылы анықталады, егер есеп 121 беру жылының пайдалану коэффициенттері 1-ден жоғары болса, онда субъект есеп беру жылында өткен жылмен салыстырғанда материал ресурстарын үнемсіз, ұтымсыз пайдаланған болып табылады. Ал егер, коэффиценттері 1-ден төмен болса, онда керісінше, яғни субъект есеп беру жылында ұтымды, үнемді пайдаланған болып табылады. Талдау барысында жалпылама көрсеткіштер қолдану, материал ресурстарының тиімді пайдалану деңгейі жөнінде және оны жоғарлатудың резервтері жөнінде тек жалпы мағлұматтар алуға ғана мүмкіндік береді. Жекелеген көрсеткіштерді талдау кезінде толық ақпарат алуға жағдай жасалады және жекелеген материалдар элементтерінің тиімді пайдалануын сипаттайды. 25-кесте 2015 – 2016 ж.ж. «Айша» ЖШС материал ресурстарын пайдалану көрсеткіштері Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай кәсіпорындағы материал шығындары 47490,8 мың теңгеге кеміген. Материал 0,2498 теңгеге кеміген. Ол негізінен энергия сиымдылығының және жоғарыда аталмаған басқа да материал түрлерінің сиымдылығы әсерінен болған. Ал материал қайтарымы 0,9254 теңгеге өскен. Жоғарғы аталмыш көрсеткіштердің өзгерістері өз кезегінде қызмет көрсетуден түскен кірістің өзгеруіне әсерін тигізеді. Рет № Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Іс – жүзінде Ауытқу (+ - ) 2015 2016 А Ә Б 1 2 3 1. 2. 3. 4. Қызмет көрсетуден түскен кіріс. Материал шығындары; Соның ішінде: - Негізгі материал шығыны - отын шығыны - энергия шығыны Материал сиымдылығы Соның ішінде: - негізгі материал сиымдылығы - отын сиымдылығы - энергия сиымдылығы Материал қайтарымы Мың тг Мың тг Мың тг Мың тг Мың тг Тг Тг Тг Тг Тг 157542,0 103798,8 8446,0 6292,0 62605,0 0,6592 0,0400 0,3970 1,5169 137524,0 56308,0 20231,0 14739,0 21338,0 0,4094 0,1072 0,1551 2,4423 -19928,0 -47490,8 +11785,0 +8447,0 -41267,0 -0,2498 +0,0935 +0,0672 -0,2425 0,9254 122 Кәсіпорында материал шығындарының төмендеуі әсерінен қызмет көрсетуден түскен кіріс 72 038,8 мың теңгеге (56308,-103798,8)*1,5169 кеміген, ал материал қайтарымының өсуі әсерінен 52107,4 мың теңгеге (2,4423-1,5169) * 56308,0 өскен. Екі фактордың әсерінен қызмет көрсетуден түскен кіріс 19928,0 мың теңгеге 52107,4 + (- 72038,8) немесе 12,6 % - ке (- 19928,0) / 157452) * 100 кеміген, әрине кәсіпорынның көрсеткен қызмет көлемінің кемуі кәсіпорынның қайта құрылуына байланысты болған. Сонымен кәсіпорындағы материал ресурстары тиімді пайдаланылған өйткені 1 теңге материал шығынына келетін қызмет көрсету көлемі өскен тек кәсіпорынның қайта құрылуына және материал шығындарының төмендеуіне байланысты қызмет көрсету көлемі кеміген. 26-кесте 2015 - 2016 ж.ж. «Айша» ЖШС материал шығындарының құрамы мен құрылымы Рет Көрсеткіштер 2015ж сома мың тг 2015ж үлес салмағы % 2016ж сома мың тг 2016ж үлес салмағы % өзгеруі сома мың тг (+ -) үлес салмағы % А Ә 1 2 3 4 5 6 1. 2. 3. 4. 5. 6. Негізгі материалдар Отын Энергия Табиғишикіз аттар Өнеркәсіп сипатындағы жұмыстар мен қызметтер Басқа да материалдар 8446,0 6292,0 62605,0 20584,0 2559,0 3312,8 8,1 6,1 60,3 9,8 2,5 3,2 20231,0 14799,0 21338,0 - - - 35,9 20,0 37,9 - - - +11788,0 +8447,0 -41267,0 -20584,0 -2559,0 -3312,8 27,8 +20,1 -22,4 -19,8 -2,5 -3,2 Барлығы 103798,8 100 56308,0 100 -47490,8 45,7 Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай кәсіпорындағы материал шығындары 47490,8 мың теңгеге немесе 45,7 % - ке (- 47490,8) / (103798,8) * 100 кеміген. Оның негізгі себебі көмекші материалдар есебіндегі сыртқы тараптардың көрсеткен қызметінің, басқа да материалдардың қолданылмауынан, сондай –ақ энергия шығынының төмендеуінен. Осыған байланысты негізгі материал мен отын үлесі тиісінше 27,8 % - ке және 20,1 % - ке өскен. 123 Бұл жағдай кәсіпорын үшін ойдағыдай болып табылады. Өйткені, кәсіпорын өзіне қажетті қызметтерді көмекші өндірістердің көмегімен өндіруде. Бұл жағдайды сондай – ақ кәсіпорынның қайта құрылуымен де түсіндіруге болады. Сонымен негізгі материал мен отын шығыны жоғарлаған, ал энергия шығыны төмендеген. Жоғарғы аталған материал шығындарының өсуі кәсіпорынның дер уақтылы қажетті материалдармен қамтамасыз етіліп отырғанын көрсетеді. Бірақ оның қамтамасыз етілу ырғақтылығы өткен жылмен салыстырғанда төмендеген. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|