Ж. Нысамбаев, Н. С. Уалиев

76 

сӛздік сигналдың жиілік жолағын поддиапозондарға алмастыру және
инверсия жасай отырып бӛлу. 
Сигнал спектрінің жиілік инверсиясы спектрдің таңдап алынған 
0
f
жиілігін 
айна тҥрінде бейнелеуді айтамыз. Нәтижеде тӛменгі жиіліктер жоғарғы 
жиіліктерге және керісінше айналады (6-сурет). 
Скембрлеудің осындай әдісі қорғауды жоғары деңгейде қамтамасыз ете 
алмайды, себебі 
0
f
жиілік тез анықталады. Қорғаудың осындай әдісін іске 
асыратын қҧрылғылар маскираторлар деп аталады. 
Сигналдың жиілік инверсиясын тасымалдаушы жиілікті ығыстыру әдісі 
қорғаудың жоғары дәрежесін қамтамасыз ете алады.

 
 
6-сурет. Сигналдың жиілік инверсиясы
. 
 
 
Жиіліктерді алмастыру алғашқы сигналдың спектрін бірдей кеңдіктегі 
қосалқы диапозондарға (10-15 қосалқы диапозонға дейін) бӛлуге сҥйенеді, және 
олардың орындарын белгілі бір алгоритм бойынша ауыстырады. Алгоритм 
белгілі бір сан кілтке байланысты болады (7-сурет). 
7-сурет. Сигналдың жиілігін ауыстыру. 
Уақыт бойынша скемберлеу кезінде сӛздің ақпараттық кванты (кадр) 
жіберілмес бҧрын жадта сақталады және ҧзындығы бірдей сегменттерге бӛлі-
C(f) C(f) 
1 2 3 4 f 2 4 1 3 f 
а) алғашқы сигнал б) тҥрлендірген сигнал 
С(f)
C(f)
f f
f
min
f
0 
f
max
f
min
f
0
f
max 
а) алғашқы сигнал б) тҥрлендірген сигнал 

77 
неді. Сегменттердің орындары жиілік алмастыруларына сай ауыстырылады (8-
сурет). Қабылданған кезде кадрға керісінше тҥрлендірулер жҥргізіледі. 
Уақыт бойынша және жиілікті скембрлеу комбинациялары сӛздік ақпарат-
тың қорғалу дәрежесін едәуір кӛшіреді. Ол ҥшін скембрлеу кҥрделілігін 
арттыру керек болады. 
Сӛздік ақпаратты дискреттеу, одан кейін шифрлау қорғалудың ең ҥлкен 
дәрежесін қамтамасыз етеді. Сӛздік ақпарат дискреттеу процесінде ақпарат 
шифрлық формада беріледі. Осындай тҥрде ақпарат таңдалған цифрлау КЖ-
дегі мәліметтерді тҥрлендіруге қолданылатын алгоритмдері бойынша 
тҥрлендіріледі. Шифрлау әдістері 9-тарауда толығырақ айтылады. Шифрлық 
тҥрде берілетін сӛздік ақпараттың қанағаттанарлық сапасы берілу жылдамдығы 
64 кбайт/с болғанда орындалады. Байланыс каналдарындағы талаптарды азайту 
ҥшін сӛзді кодтау қҧрылғысы (вокодерлер) пайдаланылады. Сӛздік сигналдың 
спектрі салыстырмалы тҥрде баяу ӛзгереді. Бҧл сигналдың сипаттамаларын 
дискретті тҥрде алуға, оларды шифрлық тҥрде тҥлендіруге және байланыс 
каналы бойынша жіберуге мҥмкіндік береді. Қабылданатын жақта вокодер 
алынған сипаттамалар бойынша сӛзді синтездеудің бір алгоритмін орындайды. 
Вокодерлердің ең кӛп таралғаны – сӛзді сызықтық тҥрде алдын ала болжай-
тындары. Мҧндай вокодерлер сӛзді қалыптастыру кезінде бӛліктік-сызықтық 
аппроксимация жасайды. Вокодерлерді қолдану сӛзді беру жылдамдығына 
деген талаптарды 2400 бит/с-қа дейін азайтады, бірақ оның сапасы 800 бит/с-қа 
дейін тӛмендейді. 
КЖ-де акустикалық ақпаратты қорғау тыңшылыққа қарсы әсер етудің 
басты бағыты болып саналады. Акустикалық сигналдарды тыңдаудан қорғау-
дың бірнеше әдісі бар: 

акустикалық сигналды бәсендету және шығармау; 

акустикалық сигналды жасыру ҥшін бӛлмелер мен қатты ортада шу
кӛтеру; 

сӛздік ақпаратты диктофонға рҧқсатсыз жазудан қорғау; 

қыстырма қҧрылғыларды табу және залалсыздандыру. 
Конструкциялар мен бӛлмелер элементтерінің дыбысты оқшаулау қасиет-
тері акустикалық толқындардың нашарлау шамасымен бағаланады және 
децибелдермен ӛрнектеледі.
Бӛлмелердегі есіктер мен терезелердің дыбысты оқшаулау қасиеттері ең аз 
болады. Есіктердің дыбысты оқшаулау қасиеттерін кҥшейту ҥшін келесі амал-
дар қолданылады: 

сӛздік ақпаратты диктофонға рҧқсатсыз жазудан қорғау; 

есіктердің периметрі бойынша тығыздаушы материалдарды
пайдаланып, олардың тесіктері мен саңылаулары бекітіледі; 

есіктер қосымша дыбыс жҧтатын материалдармен қапталады; 

тамбурларда дыбыс жҧтатын материалдар мен тығыздалған қос есіктер
пайдаланады; 
Терезелердегі дыбысты оқшаулау тӛмендегі әдістермен жоғарылатады: 

перделерді пайдалану; 

78 

әйнектер қабаттарының санын кӛбейту (әйнектердің арасындағы ауа 
қабаттарының кеңдігі 200 мм болуы тиіс); 

полиэфирлі пленкаларды қолдану, олар лазерлік әдіспен тың тыңдауды 
қиындатады; 

әйнектер арасындағы кеңістіктердегі ауа сиретілген терезе блоктарын 
пайдалану. 
Дыбысты жҧту дыбыс толқынының кинетикалық энергиясын жылу энергия-
сына айналдыру арқылы орындалады. 
Дыбыс жҧтатын материалдар ғимараттардың қабырғалары, тӛбесі, желдет-
кіштер мен ауаны кондициялайтын ауа жҥретін трубалар, кабельдік каналдар 
тағы сол сияқты элементтер арқылы тың тыңдауды қиындатады. Дыбыс 
жҧтатын материалдар тегіс не қуысты болуы мҥмкін.

жүктеу/скачать 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: