228
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Осыған байланысты орта мерзімді көрсеткіштерге теңге бағамы бойынша
қайтару керек. Тіркелген бағамның бұрын қолданылған саясаты эконо-
микалық өсудің жоғары қарқынына және мұнайдың әртүрлі бағалары
бойынша нақты кірістердің өсуіне жол бермеді.
Мұнайдың төмен және жоғары бағалары кезеңінде Қазақстанда болған
барлық экономикалық өсу, байлықтың ұлғаюы белгіленген мөлшерде
немесе белгіленген дәлізде орын алды.
Негізгі дәлел – бекітілген мөлшерлеме икемді емес және резервтерді
сарқылуына алып келетін теңгерімсіздікті жинақтайды.
Ұлттық Банктің мәліметтері бойынша, 2014–2015 жылдарда бекітілген
мөлшерлемені қолдау үшін
39 миллиард доллар текке кеткен, әртүрлі
сараптамалық бағалауларда
34 миллиард доллар немесе
28 миллиард
доллар деп түрлі сандар айтылады. Алайда, 2014–2015 жылдарға арналған
Ұлттық Банктің ресми статистикасына сәйкес еркін айналымдағы айыр-
бастау бағамына көшуден бұрын Ұлттық қордың алтын- валюта активтері
мен
активтері 2,4 млрд долларға өсті.
Белгілі дереккөз сондай-ақ бекітілген айырбастау бағамы кезеңінде алтын-
валюта резервтерінің «текке кетпегенін» растады:
«28 млрд АҚШ доллары
мөлшерінде Ұлттық Банктің 2014 жылдың қаңтарынан 2015 жылдың
шілдесіне дейінгі таза сатылымы. Атап айтқанда, 2014 жылы 22 милли‑
ард долларға сатылды, ал 2015 жылдың қаңтар‑ шілде айларында – 6 мил‑
лиард АҚШ долларын құрады, бірақ бұл тек KASE‑ға түседі. Ұлттық Банк
тек KASE арқылы ғана сатады және басқа көздер арқылы сатып алады. Бар‑
лық дереккөздерді алатын болсақ, Ұлттық Банк шынымен сол кезеңде 31
миллиард доллар сатып алды. Яғни, ол 28 миллиард доллар сатты және
31 миллиард доллар сатып алды»
.
Ұлттық қордың қаражатын ескере отырып, 2014–2015 жылдарда Ұлттық
қордан республикалық бюджетке және квазимемлекеттік сектор облига-
цияларын өтеуге Ұлттық қордан
29 миллиард доллар бағытталды. Бұл
кезде, яғни құбылмалы бағамға ауысқаннан кейін 2016–2017 жылдарға
арналған
бюджетке Ұлттық қордан 23 млрд доллар аударылды.
Сонымен қатар, резервтерден алу / толтыру көлемі курстың белгіленген
құнына байланысты. Реттеушісі алтынның және шетел валютасындағы
резервтердің елеулі зиянсыз бағамның белгілі бір құндылығын «қорғай»
229
Ағымдағы ақша-кредит
саясатының режимі туралы
алады деп болжануда. Мысалы, үш жыл бұрын бір долларға
370–380 теңге
деңгейінде мөлшерлемесін белгілеп, резервтерді сарқылмастан курс
бағасының құбылмалылығын болғызбауға болады.
Мұнай бағасының бір барреліне 30 долларға дейін төмендеуі мүмкін
болса да, Қазақстан сауданың профицитін сақтайды. Белгіленген айырбас
бағамына ықтимал қатер руб льдің күрт құнсыздануы есебінен жүргізілуі
мүмкін, оның теріс экономикалық салдары екіұштылықсыз бағалауды
қажет етеді.
Валюта бағамының ауытқуы девальвациялық күтулерді тоқтатуға, валю-
талық тәуекелдерді азайтуға, экономикалық өсімге ықпал ететін сенімділік
пен іскерлік белсенділікті арттыруға көмектеседі.
231
Қазақстанға шетелдік инвестициялар: ауқымын
прагматикалық бағалау және
оның экономикалық дамуға ықпалы
Достарыңызбен бөлісу: