Қазақстанға шетелдік инвестициялар: ауқымын

232
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Қазақстанға шетелдік инвестициялардың келуі жиырма жыл бойы тез өсті, 
әсіресе
2000 жылға қарай, яғни 2000 жылдан (бұл көрсеткіш 2,8 млрд $ 
құрады) ТШИ-ның жыл сайынғы жалпы ағыны көлемі он есеге артты, яғни 
2012 жылға қарай (28,9 $ млрд) жетті. Алайда, 2012 жылдан кейін ТШИ 
ағыны абсолютті және адам басына шаққанда төмендей бастады (2-сурет), 
ол 2015 жылы 10 жыл бұрынғы деңгейге дейін төмендейді.
2‑сурет. 1993–2017 жж. Халықтың жан басына шаққандағы тікелей 
шетелдік инвестициялар мен ТШИ жалпы ағындарының динамикасы 
2
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Қазақстан Республикасына кезеңдер аралығындағы тікелей шетелдік
инвестициялардың жалпы ағыны, млн АҚШ доллары
Жан басына шаққандағы ТШИ жалпы ағыны, АҚШ долларымен (оң жақ ось)
 
күн: 20.03.2018); Total and urban population, annual, 1950–2050. UNCTADStat website. 
URL: http://unctadstat. unctad. org/wds/TableViewer/tableView. aspx? ReportId=97 (ақпа-
рат алынған күн: 20.03.2018); Қазақстан Республикасының негізгі әлеуметтік-экономика-
лық көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика 
комитеті. URL: http://stat. gov. kz/faces/wcnav_externalId/homeDinamika. pokazateli?_
afrLoop=6088528441510190#%40%3F_afrL oop%3D6088528441510190%26_adf. ctrl-
state%3Dj08l3gt7b_50 (ақпарат алынған күн: 20.03.2018).
2
Келесі дереккөздерден алынған деректер бойынша есептелген: Қазақстан Респуб-
ликасының негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы 
Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті. URL: http://stat. gov. kz/faces/
wcnav_externalId/homeDinamika. pokazateli?_afrLoop=6088528441510190#%40%3F_afrL 
oop%3D6088528441510190%26_adf. ctrl-state%3Dj08l3gt7b_50 (ақпарат алынған күн: 
20.03.2017).

233
Қазақстанға шетелдік инвестициялар: ауқымын прагматикалық бағалау және
оның экономикалық дамуға ықпалы
Кейінгі жылдары ТШИ ағындарының төмендеуі шетелдік инвестиция-
ларды тартуда белгілі бір проблемалардың бар екендігін көрсетеді, бұл 
мәселені осы фактордың қазақстандық экономиканы дамытуға және оның 
ауқымына тигізетін нақты әсерін нақтылау тұрғысынан қарастыру қажет. 
2017 жылдың үшінші тоқсанында инвестиция көлемі 225,9 млрд долларға 
жетті, оның ішінде –тікелей инвестицияға 160,2 млрд АҚШ доллары, порт-
фельдік инвестицияларға – 23,8 млрд АҚШ доллары, басқа инвестициялар 
бойынша – 41,9 млрд АҚШ доллары және туынды қаржы құралдарына – 0,04 
млрд доллар 
3
Осылайша, статистикалық есепті жүргізетін Ұлттық Банктің 
дерегіне сәйкес, Қазақстанға келген шетелдік инвестициялардың шама-
мен 71%-ы «резидент еместердің қазақстандық резиденттердің жарғылық 
капиталының бір бөлігін (жарғылық капиталға қатысу үлесінің кемінде 
10% немесе қатысу үлесінің кемінде 10%-ын сатып алу); қайта инвести-
цияланған кіріс (ТШИ-мен қазақстандық кәсіпорындардың бөлінбеген 
пайдасындағы немесе шығындарындағы тікелей шетелдік инвесторлар-
дың үлесі); ақшалай және өзге де нысандарда (тауарлар, жұмыстар, қыз-
меттер, материалдық емес активтер және т. б.) тікелей шетелдік инве-
сторлар берген қарыздар мен ақшаны қайтаруды ескерместен алынған 
қарыздар бойынша» тікелей инвестицияларды құрайды.
4
Тікелей инве-
стициялар Қазақстан кәсіпорындарының капиталына қатысуға арналған 
құралдар (осы топ шетелдік инвесторлардың пайдалардағы үлесін де 
көрсететін) және борыш құралдары сияқты негізгі нысандарда жасалады. 
Қазақстанда жинақталған барлық түрдегі шетелдік инвестициялар әлсіз 
әртараптандырылған салалық құрылымға ие және негізінен өндіру сек-
торында және олармен байланысты қызметте шоғырланған 
(3-сурет).
3
Қазақстанның халықаралық инвестициялық позициясы: стандартты таныстырылым /
Халықаралық инвестициялық позиция. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. URL: 
http://www. nationalbank. kz/?docid=679&switch=russian (ақпарат алынған күн: 28.03.2018)
4
1993 жылғы 5-ші басылымы, Халықаралық төлемдер балансына арналған Халықаралық 
валюта қорының (ХВҚ) нұсқаулығына сәйкес қалыптастырылған елдер жөніндегі тікелей 
шетелдік инвесторлардан Қазақстан Республикасына тікелей инвестициялардың жалпы 
ағыны. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. Ресми интернет-ресурс. URL: http://www. 
nationalbank. kz/?docid=679&switch=russian (ақпарат алынған күн: 29.03.2018).

234
Қазақстан экономикасының трансформациясы
3‑сурет. Қазақстандағы жинақталған шетелдік инвестициялардың 
салалық құрылымы, млн $ 
5
106 980
14 469
12 152
9 361
8 885
7 599
7 592
7 377
Шикі мұнайды және табиғи газды өндіру
Сақтандыру және зейнетақы қорларын 
қоспағанда, қаржылық қызметтер
Металлургия өнеркәсібі және 
машиналар мен жабдықтардан басқа 
дайын металл бұйымдарын өндіру
Құбыржолдар арқылы тасымалдау
Көтерме және бөлшек сауда
Металл кендерін өндіру
Құрылыс
Геологиялық барлау және
зерттеу жұмыстары
Мұнай өндіру, металлургия, құбыржолдар арқылы тасымалдау, металл 
кендерін өндіру және геологиялық барлау, яғни Қазақстан экономика-
сының кен-байыту кешенін тікелей білдіретін іс-шаралар 143,5 млрд $ 
жинақтады, шетелдік инвестициялардың көлемі
226 млрд $-ды, яғни 
63,3% құрады. Шетелдік инвестициялардың көлемін емес, тікелей инве-
стицияларды қарастырсақ, онда өндіруші секторға қатысты салалардың 
үлесі 83%-ға дейін өседі (1-кесте).
5
ҚР Ұлттық Банкінің деректері бойынша есептелген: Қазақстанның халықаралық инве-
стициялық позициясы: стандартты таныстырылым /Халықаралық инвестициялық пози-
ция. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. Ресми интернет-ресурс. URL: http://www. 
nationalbank. kz/?docid=679&switch=russian (ақпарат алынған күн: 28.03.2018).

235
Қазақстанға шетелдік инвестициялар: ауқымын прагматикалық бағалау және
оның экономикалық дамуға ықпалы
1‑кесте. 2017 жылғы 1 қазандағы негізгі қызмет түрлері бойынша 
жинақталған ТШИ көлемі мен үлес салмағы 
6

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: