1 1 0
ЕСЕП ШЫҒАРУ ҮЛГІЛЕРІ
Массасы 1000 т дененің полюстегі және экватордағы салмағын анық
таңдар.Жердіңрадиусы6400кмдепалыңдар.
Берілгені:
1000т
R
ж
=6400км
ХБЖ
10
6
кг
6,4 10
6
м
ешуі:
Дененіңөзосіненайналу
радиусыполюстенөлге
тең,экватордаЖеррадиу
-
сынатең.
Демек,полюстедененіңсалмағыауырлықкүшіне
Р
1
Р
2
тең:
P
1
=
g.
Экватордаденесалмағыазболады:
P
2
=
m
(
g
–
a
),себебіцентрге
тартқышүдеуеркінтүсуүдеуіменбағыттас.ЕсептіңшартыбойыншаЖер
радиусыныңөзгерісінескермейміз,экватордада,полюстедеg=9,81м/с
2
.
Экватордағыдененіңөзосіненайналуүдеуінкелесіформулабойынша
анықтаймыз:
a
R
Ò
æ
=
4
2
2
p
,мұндағыТ=24сағ=86400с.
Сонда:
Ð
m g
R
Ò
æ
2
2
2
4
=
−
p
.
Есептеулержүргіземіз:
P
êã
ì
ñ
Í
1
6
2
6
10
9 81
9 81 10
=
⋅
=
⋅
,
,
.
P
êã
ì
ñ
ì
ñ
2
6
2
2
6
2
8 2
10
9 81
4 3 14 6 4 10
8 64 10
9
=
−
⋅
⋅
⋅
⋅
=
,
,
,
,
, 777 10
6
⋅
Í
.
Жауабы:
P
1
=9,81МН;
P
2
=9,77МН.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Мы на шарт тар дың орын да лу ын көр се тің дер: а) де не нің
сал ма ғы ау ыр лық
кү ші не те ңе се ді; ә) де не нің
сал ма ғы жо ға рылай ды; б)
де не нің сал ма ғы
азаяды; в) де не сал мақ сыз да на ды.
2. Ас қын сал мақ де ге ні міз не? Салмақсыздық деген не?
Жат ты ғу
18
1. Дөңес көпірден өткенде авто
көліктің салмағы
P
m g
R
=
−
u
2
.
болатынын дәлелдеңдер
(113-су-
рет)
.
N
a
N
R
ж
R
0
113-сурет.
Дөңесбетпенқозғалыс
кезіндедененіңсалмағыазаяды
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
1 1 1
2. Ғарыш зымыраны 5 м/с
2
үдеумен вертикаль жоғары қозғалады.
Ғарышкердің массасы 75 кг болса, салмағы қандай болатынын
анықтаңдар.
g
ì
ñ
=
10
2
депалыңдар.
3. Массасы3тавтокөлік36км/сағжылдамдықпенкөпірденөткенде,
көпіравтокөліктіңауырлығынанрадиусы50мдоғажасап,майы
-
сады.Автокөліктіңкөпірдіңортасындағынүктегетүсіретінқысым
күшінанықтаңдар.
g
ì
ñ
=
10
2
.Жауаптарыңдыкилоньютонмен(кН)
жәнебүтінсанғадейіндөңгелектепберіңдер.
Жаттығу
18
1. Ұшақтың төмен шүйілуінен (пилотаж
түрі)шығукезіндетраекторияныңтөменгі
нүктесінде ұшқыш
Ð
ò g
R
=
+
u
2
асқын
салмақсезетініндәлелдеңдер
(11 -сурет).
2. Ғарыш кемесі 8,38 м/с
2
тұрақты үдеумен
(Айғақатысты)вертикальбағыттакемімелі
қозғалып,Айғақонады.Осыкемедегімас
сасы70кгғарышкердіңсалмағықандай
3. Қисықтық радиусы 40 м дөңес көпір
арқылы массасы 2 т болатын автобус
36 км/сағ жылдамдықпен қозғалады. Көпірдің жоғары нүктесіне
автобустыңтүсіретінқысымкүшінтабыңдар.
g
ì
ñ
=
10
2
депалып,
жауаптарыңдыкилоньютонмен(кН)беріңдер.
Экс пе ри мет тік тап сыр ма
Та ра зы ны пай да ла нып, жеделсаты (лифт) қоз ға лы сы ның бас та луы ме зе-
тін де гі, оның кө те рі лу сәтін де гі және те же лу ке зін де гі
өз сал мақ та рың ды анық-
таң дар.
Осын дай өл шеу лер ді жеделсатының тү суі ке зін де де жүр гі зің дер. Өл шеу-
лер дің нәти же сі бой ын ша жеделсатының үдеуін
және ас қын сал ма қты та-
бың дар. Жол дың қан дай бө лі гін де жеделсатының қоз ға лы сы
бір қа лып ты еке-
ні н а нық таң дар.
114-сурет.
Траекторияның
төменгінүктесіндедененің
салмағыартады
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217