АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
179
аралығыныңбұданазмәнінде,оларұзақбірды
бысретіндеқабылданады.
а у
сер е ат с а -
т
арту ре ер ера
е ата .
0,1 с ішінде дыбыс мына арақашықтықты
жүріпөтеді:
s
t
ì
ñ
ñ
ì
äûá
=
≈
⋅
=
u
340
0 1
34
,
.
Оныңбастапқыдыбыскөзінеқайтыпкелуін
ескереміз.Демек,жаңғырықтыестуүшіндыбыс
көзіненкедергігедейінгіарақашықтық17мден
кемболмауыкерек.
VIІ Эхо ло ка ция
Дыбыстыңшағылуыэхолокациядаультрадыбыс
көмегімен дененің орнын анықтауда қолданылады.
л традыбыс жоғары энергиялы және жиілігі
20000
-тенасатындыбыстолқындары.
ка
ультрадыбыскөмегімендене-
лердің орнын анықтау.
XX ғ. неміс инженері
А.Бам
тереңдіктіанықтайтын–эхолот(гидроло
катор)аспабынойлаптапты.Қазіргізаманғыэхо
лотультрадыбыстыжіберушіқұралдан,қабылда
ғыштан,мәліметтердіөңдейтінЭЕМдантұрады.
184суреттебалықтытану,судыңтүбінжәнеоның
құрылысын бейнелеу, бейнені ұлғайту функция
ларыменжабдықталғанэхолотберілген.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Ды быс тық тол қын де ге ні міз не? Ме ха ни-
ка лық тол қын дар дың қан дай диапа зо ны
ды быс тық бо лып та бы ла ды?
2. Тол қындар қан дай ор та ларда үл кен жыл-
дам дық пен та ра ла ды?
Есте сақтаңдар!
Теңізтүбініңтереңдігін
сигналдыңжіберілужәне
қабылданууақыттарының
аралығыменжәнеды
быстыңсудатаралу
жылдамдығыменанық
тайды:
s
t
äûá
=
υ
2
.
Маңызды ақпарат
Жабықғимараттарда
дыбыстыңтаралуымен
шағылуынакустика
ғылымыныңархитектуралық
акустикабөлімізерттейді.
Үлкенконцертзалдарында
жаңғырықболмасүшін
қабырғаларды,орындық
тардыдыбыстұншықтырғыш
материалдарменқаптайды.
Жауабы қандай?
1. Не лік тен біз дің дау ысы
мыз кө ше ге қа ра ған да
жа бық ғи ма ратт арда
қат ты ес ті ле ді?
2. Не се беп ті эхо лот та
ул тра ды быс қол да
нылады?
3. Не лік тен жар ға нат тар
қа раң ғы түн де де ке дер
гі ге со ғыл май ды?
4. Тау лар да жаң ғы рық не
се беп ті бір не ше мәр те
ес ті ле ді?
3-эксперимент
ектептеріңдегіспортзалқабырғасыдыбысжұтатын
материалдарменқапталғанба?Тәжірибеарқылы
анықтаңдар.Тәжірибебарысындақандайшарттар
сақталуыкерек?
184-сурет.
алықаулауға
арналғанэ олот
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
180
3. Қат ты де не лер де гі тол қын жыл дам ды ғы қа лай анық тала ды?
4. Ды быс то ны ның би ік ті гін не анық тай ды?
5. Ды быс қат ты лы ғы ның өл шем бір лі гі қан дай?
6. Қан дай ас пап бел гі лі бір жиі лік те гі ды быс шы ғар ады?
7. Акустикалық ре зо нанс де ге ні міз не? Жаң ғы рық де ге ні міз не?
Жат ты ғу
30
1. Ауада ер адамның ең төменгі дауысы үшін дыбыс толқынының
ұзындығы4,3м,аләйеладамныңеңжоғарғыдауысыүшін–25см.
Осыдауыстардыңтербелісжиіліктерінтабыңдар.
2. Найзағайдыңжарқылынан15сөткенненкейінадамоныңдауысын
естиді.Найзағайадамнанқандайқашықтықтажарқылдаған
3. Жіберілген ультрадыбысты сигнал теңіз түбінен шағылып, 1,2 с
өткенненкейіноралатынболса,теңізтереңдігінанықтаңдар.
Жат ты ғу
30
1. Рояльдіңжиілікдиапазоны90Гцжәне9кГцаралығындаболса,ауа
дағыдыбыстолқындарыұзындықтарыныңдиапазонынтабыңдар.
2. Тапаншадыбысынанкейін,200мжолдыңмәресызығындағытөреші
өзсекундомерінқосады.Ауатемпературасы20°С.Оныңтіркеген
уақытыжоғарылатылғанмәндікөрсетеме,әлдетөмендетілгенбе
3. Дыбыстышағылдыратынбөгеткедейінгіарақашықтық68м.Бақы
лаушыжаңғырықтықаншауақыттанкейінестиді
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Бір қатарға тізілген бос бө тел келерге, келесі бөтелкеде су деңгейі алдыңғы-
сынан жоғары бо ла тын дай етіп құй ың дар. Бө тел ке лер ді қа сық пен ұрып,
алын ған му зы ка лық ас пап ты зерт тең дер. Қай бө тел кеде ды бы с то ны жо ға ры?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Мына тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. Жа ну ар лар қа был дай тын дыбыс диапа зо ны.
2. Му зы ка лық ды быс тар. Ды быс темб рі.
3. Ультра ды быс пен инф ра ды быс тың адам жә не жа ну ар лар ағзасына әсе рі.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
181
Достарыңызбен бөлісу: |