Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
Салдарлық (жҥре пайда болған) иммундық тапшылықтар
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
| Салдарлық (жҥре пайда болған) иммундық тапшылықтар.
Салдарлық немесе жҥре пайда болған иммундық тапшылықтық – деп жарық дҥниеге келгеннен кейін, тектік қҧрылымдардың ӛзгерістеріне тікелей байланысты болмай, сыртқы немесе ішкі ықпалдардың әсерлерінен дамитын организмнің иммундық қорғанысы бҧзылуын айтады. Олар белгілі бір дерттердің немесе бҥліндіргіш ықпалдардың әсерлерінен дамиды – деп есептеледі. Дегенмен олардың дамуында тҧқым қуалаушылыққа бейімділіктің маңызын жоққа шығаруға болмайды. Ӛйткені организмде әртҥрлі ықпалдарға иммундық жҥйенің сезімталдығы ӛзгеріп, қҧбылып тҧрады және ол адамның тегіне байланысты болады. Бірақ адамның тектік ерекшеліктері ӛз беттерінше салдарлық иммундық тапшылықтың дамуына әкелмейді. Ол дамуы ҥшін қосымша әсер ететін ықпал болуы қажет. Салдарлық иммундық тапшылық адамдардың арасында жиі кездеседі. Ол иммундық жҥйенің ауытқуларына әкелетін: ● ашығудан, нәруыздардың, витаминдердің, темір, мырыш, мыс т.б. микроэлементтердің жеткіліксіздігінен; ● жҧқпалардан, әсіресе вирустық жҧқпалардан кейін; ● ішке сӛлденістік бездердің ауруларынан (қантты диабет, Иценко-Кушинг ауруы т.с.с.); ● ауыр жарақаттардан, хирургиялық операциялардан, қансыраулардан кейін; ● кҥйіктік ауруынан; ● қоршаған ортаның радийбелсенді сәулелермен, химиялық заттармен (пестицидтермен, ӛндірістердің қалдықтарымен) ластануларынан; ● әртҥрлі ауыртпалықтар (стресстер) нәтижесінде; ● ӛспелерді емдеуге қолданылатын дәрі-дәрмектердің әсерлерінен - дамиды. Жаңа туған нәрестелер мен қарттарда да осындай жағдай байқалады. Иммундық тапшылықтың негізгі кӛрінісі болып, тіпті қалыпты жағдайларда дерт туындатпайтын жҧқпаларға организмнің тӛзімділігі тӛмендеп кетуі және дамыған қабынудың ҧзаққа созылып, созылмалы тҥрге ауысуна бейімділігі есептеледі. Салдарлық иммундық тапшылықтықтың кӛптеген кӛріністерінің негізінде осы жҥйе жасушаларының тіршілігін жоғалтуы жатады. Ол жасуша мембраналарының тҧтастығы бҧзылыстары нәтижесінде некроз дамуынан немесе ДНК молекуласының бҥліністерінен апоптоз ҥрдісінің ӛршіп кетуінен болады. Лимфоциттердің апоптозы кӛптеген дәрі- 331 дәрмектердің, иондағыш сәулелердің, кортикостероидтық гормондардың әсерлерінен дамиды. Организмге әртҥрлі ауырпалықтар тҥскенде кӛрсетілген гормондардың ӛндірілуі тым кӛбейіп кетеді. Сонымен бірге иммундық жҥйе жасушаларының белсенділігі тӛмендеуі олардың сыртқы беттерімен байланысатын немесе іштерінде жиналып қалатын заттардың әсерлерінен де байқалады. Бҧл заттарға аутоантиденелерді, цАМФ, простагландиндерді т.б. қабыну дәнекерлерін, кейбір цитокиндерді, ӛспелерді жоятын факторды жатқызуға болады. Осылармен қатар, салдарлық иммундық тапшылықтардың дамуына әсерленетін немесе жауап қайтаратын (эффектор) жасушалар мен тежегіш (супрессор) жасушалардың, CD4 + және CD8 + корецепторлары бар Т-лимфоциттердің, Т х 1 мен Т х 2 жасушаларының арақатынастарының ӛзгерістері әкеледі. CD4 + / CD8 + арақатынасы иммундық реттегіш кӛрсеткіші деп аталады. Бҧл арақатынастың тӛмендеуі CD4 + корецепторы бар лимфоциттердің азаюынан немесе CD8 + корецепторы бар жасушалардың кӛбейіп кетуінен болады. Бірінші жағдай CD4 + Т-хелпер (жәрдемші) жасушаларының азаюы айырша бездің қызметі бҧзылудан байқалады. CD8 + корецепторы бар лимфоциттердің кӛбеюі супрессор (тежегіш) жасушалардың артып кетуін кӛрсетеді. Т х 1 және Т х 2 тҥрлеріндегі жәрдемші (хелпер) жасушалардың арақатынасы ӛзгеруі иммундақ қорғаныстың жасушалық немесе сҧйықтық тетіктерінің басымдылық жақтарын сипаттайды. Салдарлық иммундық тапшылық дамуына жиі әкелетін аурулардың ішінде ӛкпенің созылмалы бейспецификалық дерттерін, кейбір эндокринопатияларды, кҥйіктік ауруын, бҥйрек қызметінің созылмалы жеткіліксіздігін ерекше атауға болады. Жҧқпалы аурулардың ішінде вирустық жҧқпалардың маңызы ӛте зор болады. Ӛйткені вирустар Т-лимфоциттеріне ӛте ҥйір болып келеді. Салдарлық иммундық тапшылық дамытатын арнайы вирус бар. Оны адамның иммундық тапшылықтық вирусы (АИВ-1) (ағылш. Human immunodeficiency virus –HIV-1) делінеді. Осы вирустың әсерінен адамда жҥре пайда болған иммундық тапшылықтық синдром (ЖИТС) дамиды. жүктеу/скачать 6,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|