Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
жүктеу/скачать 3,74 Mb.
|
| Дәрістің мазмұны:
1.Эксперимент – себеп – салдар байланыстарын қарастыру мақсатындағы зерттеу әрекеті. Оның мәні мынада: 1.Зерттеуші зерттелетін құбылысты өзі тудырады және оған белсенді ықпал етеді. 2.Эксперимент зерттелетін құбылыс жағдайларын өзгерте алады. 3.Эксперимент нәтижелерді бірнеше рет шығара алады. 4.Эксперимент математикалық формулалар арқылы белгіленетін санды заңдылықтарды орнатады. Экспериментті ғылыми әрекет ретінде қарастырғанда қажетті зерттеу кезеңдері мен міндеттерінің жүйесін белгілеуге болады: І – зерттеудің теориялық кезеңі. Бұл кезеңде төмендегідей мәселелер шешіледі: а) зерттеудің тақырыбы мен мәселесін айқындау, ә) зерттеудің пәні мен объектісін анықтау. б) зерттеудің міндеттері мен жорамалдарын анықтау. Пән зерттеулерінің шегін анықтау кезінде төмендегілерді ескеру керек: 1) зерттеудің мақсаты мен міндеттерін; 2) зерттеу объектісін; 3) эксперименттің материалдық және уақыт мүмкіншіліктерін; 4) жеке түсініктемелік теорияда көрсетілген мәселені ғылыми өңдеудің нәтижелерін. ІІ – зерттеудің әдістемелік кезеңі. Бұл кезеңде эксперименттің әдістемесі мен эксрперименттік жоба жасалады. Эксперимент әдістемесі зерттеу тақырыбын эксперименттік жағдайдың айналымалысы ретінде көрсетуі керек. Экспериментте екі айнымалы болады: тәуелді және тәуелсіз. 2. Эксперимент жасаушы өзгертетін фактор тәуелсіз; өзгерісін тәуелсіз айнымалы тудыратын фактор тәуелді айнымалы деп аталады. Эксперимент жобасы мыналарды сипаттайды: 1) эксперимент бағдарламасын құруы; 2) эксперименттік мәліметтерді өңдеудің математикалық жобасы. ІІІ – эксперименттік кезең. Бұл кезеңде эксперименттік жағдайға, бақылауға, эксперимент жүрісін басқаруға, сыналушының реакциясын өзгертуге байланысты тәжірибелер тікелей жасалады. ІV – аналитикалық кезең. Бұл кезеңде нәтижелерді сандық талдау, алынған айғақтарды ғылыми жинақтау, жаңа ғылыми жорамалдарды және тәжірибелік нұсқауларды қалыптастыру жүзеге асырылады. Эксперимент психология әдісі ретінде психофихика мен психофизиология саласында пайда болып, психологияда кең таралды. Эксперименттің қолданылуы қарапайым түйсік үрдістерінен бастап жоғары психикалық үрдістерге дейін таралды. Эксперимент сипаты да өзгерді: жеке физикалық тітіркендіргіш пен оған сәйкес психикалық үрдістің қатынасын зерттеуден нақты объективтік жағдайлардағы психикалық үрдістердің өздерінің жүру заңдылықтарын зерттеуге ауысты. Эксперимент пен бақылау арасындағы аралықты білдіретін эксперименттің өзіндік бір нұсқасы болып, орыс ғалымы А.ф. Лазурский ұсынған, табиғи эксперимент саналады. Оның негізгі тенденциясы –зерттеулердің эксперименттігін жағдайдық ақиқатпен қйылыстыру. Бұл әдістің мәні ынада. Зерттелетін әрекет жағдайларында эксперименттік ықпал жасалады, ал әрекеттің өзі оның табиғи түрінде бақыланады. Психолдогиялық-педогогикалық зерттеулердің мәселелерін шешетін табиғи экспериментті психологиялық-педагогикалық эксперимент деп атайды. 3.Адам психологиясын өзгертетін және оған әсер ететін амал ретіндегі эксперимент, қалыптастырушы эксперимент деп аталады. Қалыптастырушы эксперимент психикалық жаңа құрылымдардың психологиялықпедагогикалық амалдардың қалыптасуының жобасы мен моделінің мазмұныны және оларды қалыптастыру жолдарын болжайды. Балалармен оқу танымдық жұмыс жасау үрдісі кезіндегі сәйкес психикалық жаңа құрылымдардың шығу заңдылықтары мен шарттары зерттеледі. Қалыптастырушы эксперименттің негізін салушылардың бірі В.В. Давыдов. Қалыптастырушы эксперимент – балаларды оқыту мен тәрбиелеудің дамушы эксперименттік әдісі. Соынмен қатар ол зерттелушіге зерттеушінің белсенді әсер етуі арқылы баланың психикасында өзгеріс ендіру әдісі болып табылады. Ол эксперимент пайда болған құбылыстарды тізіп қана қоймай арнайы ситуациялардың ұйымдастырылуы нәтижесінде заңдылықтарды ашып, миханизмін, динамикасын, психологиялық даму тенденциясын, тұлғаның қалыптасуына жағдай жасайды. Сондықтан да психологияда бұл эксперимент түрі жағдайды анықтауға, принциптерді, баланың тұлғалық даму жолын анықтап оқу –тәрбие процеснің тиімді әдістері арқылы жетілдіруді көздейді. Қалыптастырушы эксперименттің синонимі болып тәрбиелеуші, үйретуші, генетикалық- моделдеуші, психиканы белсенді дамытушы, жаңадан құрастырушы жатады. Жеке адамның ұзақ уақыт бойынша бақылау ауру тарихы болып табылады. Бұл жұмыс клиникалық медцина диагностика анықтауда психологиялық мәселені жағдайында жүргізіледі. Бұл әдіс ауру тарихында психологиялық ид ауытқушылығы бар және проблемалық ауру бар пациентардың орлардың өмір тарихы диогнозын анықтауда және диогнозда психологиялық теорияны жүзеге асаырады. Дәрігерлер ауруды өмірлерінде не болғанын анықтау олардың өткен өмірін еске түсіру арқылы олардың жақсы танитын адамның таныстар арқылы автобиография және география құжаттар кез-келген информация психологиялық тестілеу арқылы анықтаған жағдай пайдаланады. Дәрігер оның қазіргі және өткен өміріндегі өткен қиындықтар анықтау үшін қолданыды. Ауру тарихын білу дәрігердің пациентпен жұмыс жасауда үлкен роль атқарады.Клиникалық ойлау мақсаты жүзеге асады. Мыс: Фрейдтік психодинамикалық теориясы жекелеген клиникалық жағдай анықталады. Фрейд және олардың психоаналитик әріптестері жылдар бойынша терең әртүрлі жағдайды зерттеді. Мыс: Ерте балалық шақты еске алу түс көру фантазия денелік аурулар көреалмаушылық. Фрейд клиникалық жағдай анықтағанда адамның жеке өмірін сонымен қатар теориялық жағдай зерттеді. Осыған сәйкес Марл Роджерс адамның феномикалық зерттеуде клиникалық ауру тарихына көп арқа сүйеді. Мыс: 15 өлім жазасына кесілген адамның ауру тарихы алуға болады. Олардың барлық кондидатуралары барлығы тәжірибе жасауға алынған. Олардың бір таңғарларлық жағдай 15 адам барлығында миынан ауыр жарақат алғандығы анықталды. Гарвардтың психологиялық клиникасында Генер-мюри жүргізген топ адамдары өмірінде жүргізген әдістерді көрсетті. Гарвардский персоналагия деп аталған тәжірибе ер адамдармен колледж студенттер арасында жүргізді. Олардың мақсаты конфликті бағалау және іс-әрекет анықтау болды. Эксперимент әдісін жүргізу барасында себепті-ізденушілік қарым-қатынас байланысын қалыптастыру басты тәсіл болып табылды. Сол себепті эксперимент әдісін тұлғаны зерттеуде, ортақ сұрақты меңгеруде таптырмайтын стратегиялық әдіс болып есептеледі. Эксперимент әдісін түсіну кілті және (айырма) олардың басты айырмашылық клиникалық жағдайларды зерттеу арқылы және корреляциялық әдіс мынадан көрінеді: біріншіден зерттеуші алғашқы сәттен бәрін меңгеріп алуы керек және басқа керекті қызықтыратын әсерлерді байқау. Тәуелсіз өзгеру- бұл жағдай зерттеуші жедел түрде өзгертуі оның өзгеруінің басқа көріністе әсерін бағалау үшін Тәуелділік өзгеру –бұл суьбектнің кез-келген тәртібін, бақылау немесе мөлшерлеу тәуелсіз өзгеру іс-әрекетіне жауап ретінде әсере етеді. Тәуелділік өзгеру, тәуелсіз өзгертудің функциясы болып табылады. Эксперименталды әдістің логикасы қарапайым, іс жүзінде бұл процестің жүруі күрделі. Жақсы ұйымдастырылған эксперимент көптеген факторларды есепке алып жүргізіледі, алатын нәтежесінің дәлдігі мен ғылымилығы әсер етеді. Тәжірибе көрсеткендесі, барлық өзгерулер мен жасалған жағдайлар біздің зерттеулерімізгн қандай да бір күшті әсер береді. Эксперимент барысында бір қалыпты байланыс деңгейін сақтау керек. Эксперимент әдісінің көп қолданылатын түрі обьектіні әртүрлі ( эксперимент) күтпеген экспериментталды жағдайға енгізу немесе топқа қосу. Күтпеген топқа болу – барлық обьект (тең мүмкін) кез-келген жағдайға немесе топқа жүргізілетін эксперимент кезінде тең мүмкіндік беріледі. Бұл жағдайда зерттеуші зерттеушінің барлық мінез-құлқын анық білетіне сенімді болуы керек, жүргізілетін эксперименттің жүзеге асуы саған байланысты ( жақсы интелектісі т.б.) топқа болу кезінде тең мүмкіндік беріледі. жүктеу/скачать 3,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|