3.Балансировка. Мынадай жағдайда,яғни экспериментті өткізудегі тұрақты шарт құру мүмкіндігі болмайды немесе шарттың тұрақтылығы жеткіліксіз болғанда, эффектіні балансировкалау техникасын сыртқы айнымалылықтар әрекетінен қолданады.Балансировка екі жағдайларда қолданылады:
1.Егер сырты айнымалылықты теңестіру мүмкін болса;
2.Егер оны теңестіріп және осы айнымалылықты бақылауға арнайы алгоритмді жүргізсе.
Балансировка тәсілі өзгешесіз сырты айнымалылықтарға әсерін қарастырамыз.Ол мынадан тұрады,яғни эксперимент жоспарында бақылайтын тобы кіреді.Бақылау топтарындағы экспериментальдық зерттеу, сол экспериментальдық зерттеу шарттарындағыдай топқа жүреді.Тек айнымалылығы,экспериментальдық әрекет зерттеушіге ғана орындалады. Бақылау тобындағы осындай тәуелді айнымалылықтардың өзгеруі тек сыртқы айнымалылықтарға сертті,ал эксперименталдыда –сыртқы және тәуелсіз айнымалылықтардың бірлескен әрекетімен. Әрине, бұнымен әрбір сыртқы айнымалылықтардың өзгеше әсерін бөлуге болмайды және сол тәуелсіз айнымалылықтың ерекшілік әсерін айнымалылықтар дара әсер эффектісі үшін бөлуге болмайды.
1.Бақылау тобын пайдаланумен балансировкалау тәсілі.
2. Сыртқы айнымалылықтар эффект бөлінуінің балансировка тәсілі.
Тәуелсіз айнымалылыққа оны немесе басқа сыртқы айнымалылар қалай әсер ететінін анықтау үшінбір болса да бақылау тобы бар жоспарды жүргізеді. Жалпы жағдайда бақылау тобының саны экспериментальдық жоспарда.
N=n+1,қайда n-ол сыртқы айнымалылықтар болуы қажет. Екінші бақылау топтары эксперименттальдық шартқа сиады, бұнда сыртқы айнымалылықтардың біреуінің әрекеті шығады, бұл эксперименттальдық тәуелсіз айнымалылығына және бірінші бақылау тобына әсер етеді. Бірінші және екінші бақылау топтарының айырмашылығы бұл сыртқы айнымалылықтардың біреуінің ерекше әсерін бөліп көрсету.
Қиын эксперименттерде бірнеше айнымалылықтарды бір уақытта балансировка жүргізіледі.Интеллект тестелеуде экспериментатор жынысы зерттелушінің әрекетіне әсер етуі, есепке алынуы мысал бола алады. Бізде екі топ зерттелуші, ер адам және әйел адам және екі экспериментатор (ер және әйел адам).
Эксперимент жоспары желесі бейне бойынша көрінуі мүмкін.