Педагогикасы казакстан республикасы
М е к т е п к е д е й ш п бал ал ы к ш акта заттар дьщ , к у б ы л ы ст а р д ы ц
|
Otbasy pedagogikasy 2014 Zhundibaeva
| М е к т е п к е д е й ш п бал ал ы к ш акта заттар дьщ , к у б ы л ы ст а р д ы ц ,
ic -э р е к е т т е р д щ ар асы н дагы бай л а н ы ст а р м ен к аты н астар ды б е л у м е н п а й д а л а н у д ы т ал ап е т е т ш курдел1 д е са н а л уан м ш д етт ер д 1 б а л а н ы н ш е ш у ш е т у р а к е л е д г О й ы н д а , с у р е т са л у д а , к ур асты р уда, ж а п с ы р у д а , о к у ж э н е е н б е к т ап сы р м ал ар ы н о р ы н д а у д а б а л а у й р е н ш ал ган ic-3peKeTTepfli ж а й ган а п а й д а л а н ы п кана к о й м а й д ы , ж а ц а н э т и ж е л е р ала оты р ы п ол а р д ь щ туракты TypiH е з г е р т е д г М е к т е п ж а сы н а д е й ш п б ал ал ар е з д е р ш кы зы кты рган м эсел ел ер д 1 T y c in y у ш ш о з ш д ж э к с п е р и м е н т т е р ж а с а у га K ipicefli, к у б ы л ы ст а р д ы бак ы л ай ды , ол ар ды т ал к ы га сал ы п , коры ты н ды л ар ж а с а й д ы . М е к т еп к е д е й ш - ri б а л ал ы к ш актьщ с о н ы н д а кейб1р м ехан и к ал ы к ф и зи к ал ы к ж э н е б а ск а б а й л а н ы ст а р м е н каты настар ды т у а н у щ , о сы бай л а н ы ст а р м е н к аты н астар т ур ал ы бш1мд1 ж а ц а ж а г д а й л а р д а к о л д а н а бш уд1 т а л ап е т е д г О сы ж астагы б а л а л а р д ы н ж ы л д ы ц с о ц ы н а д е й ш а б ст р а к - ты лы логи к ал ы к ой лауы ж ак сы д а м и т у с е д г BipaK т эж 1 р и б е т у р ш д е , б а л а затты к е р м е й т у р с а , б е р г е н сур ак к а толы к ж а у а п б е р е ал м ай ды . Б ала ой л а у д ь щ бар лы к оп ер а ц и я л а р ы н ж аксы к аб ы л д а у га т и ю . Балалардын ойлауын дамытуда мектептеп оку-тэрбие y z t e p i c i шешугш роль аткарады. Бала ойлауын дамыту ушш мугал1м TnicTi жумыстар журпзш отыруы THic. Ой тэрбиеЫ адамньщ психология- сын жан-жакты eTin тэрбиелеумен уштасып жатады. Таным 3peKeTiHin 6ipi - кабылдау. Тщдж мэлiмeттepдi жэне жа- зылымдагы катысымдык тулгаларды угыну кабылдаудан басталады. Tuifli мецгеру барысында тш уйренуип есту, керу, сезу аркылы ды- быстарды, сездердг сейлемд1 кабылдауга уйренедг Бала коршаган ортаны жаксы кабылдауга тшс. 274 Д. Б. Эльконин бойынша Kimi мектеп жасындагы балаладын та нымдык удерютердщ дамуына келеек, олардьщ оку юшдеп кабыл дауы - формамен тустерд1 тану жэне атауга келш Tipenefli. Мысалы, T y p n i туст1 кумыра салу y m i H , олар форма, колем жагынан эртурл1 болып келедг Теменп сыныптарда окитын балалардан кабылдауын- да темендегщей ерекшел1ктер болады: Олар элде де болса кубылыстарды тутас зат куйшде жендеп ка- былдай алмайды. Мэселен, ол заттьщ езше унаганын, олардьщ кезге бipдeн KepiHeTiH сырткы белгшерш кабылдауга умтылады. Мундай кабылдауда белсендшж жагы аз болады. Y m i u m i сыныптан бастап балалардын кабылдау саласындагы кателер азая бастайды. Окушы заттыц непзп белгшерш байкай алатын болады. К,абылдауда анализ бегт синтез катар журедг Бала эр заттыц езшдж белпеш уккысы ке ледг оныц мэнше imKi,сырткы курылысына, жасалу принципше зе сала бастайды. К,абылдау удерюшщ курделене T y c y i балаларда бай кай алу кабшетшщ коршу1мен уштасады. Алайда, байкаудыц кара пайым элемент! 6 i p i n m i сынып окушыларында да бар. Байкау - бел- сещц ой-эрекетшщ балада дамып келе жаткандыгьшыц K e p iH ic i. Мектепке дейшп бала тэрбиеамен айналысатын педагогтар мен тэрбиешшер, ата-аналар балалармен жылдыц кай мезгшшде болма- сын далага шыгып, серуендегенде, эртурл1 ойын ойнаганда осы ой- ланту эдюше баса кецш 6 o n y i кажет. Бала бойына ерекше эсер e T in туртю болатын айналадагы e n i жэне T i p i табигаттардыц сан турл1 кубылыстары. К. Д. Ушинский - баланы табигатпен жастай таныстыра дамыту, оныц езш дж логикалык ойын, соз корыныц, санасыныц жетшуше 9 c e p i мол екенш керсеткен. Логикалык ойдьщ, шюрдщ дамуы бала ныц келешекте рухыныц жогары болуына, батыл n i K i p , накты шегшм айтуына жэне оны дэлелдеп беруге жетелейдг Сондай-ак, юмде-юм баланыц Tin кабшетш дамыткысы келсе, ец алдымен оныц ой ка бшетш дамытуы THic, — деп корсетедг Онтегенездщ бастапкы кезецдершде карым-катынас бала eMipiH- де аса мацызды функция аткарады. Бала мен ересектщ карым-каты- насы бЫ м, юкерлж, дагдыны 6 i p e y n i n жай касында емес, езара эсер- лесу нэтижесшде, езара баю мен езгерудщ кYpдeлi удерюг Бала езше бершетш басканыц тэжipибeciн белсецщ турде ой еле- r i n e n OTKi3in, оцдеп пайдаланады. Психолог галым Б. Спок ересек адамныц жануяда жэне бейтаные адамдармен карым-катынас тшмд1 275 кура алуы, мектепке деш нп кезецде баска балалармен жасаган ка- рым-катынастыц тш м дш пм ен аныкталатынын тужырымдаган. Ол бала баска балалармен карым-катынас барысында ез кукыгын корга- угат.б жаткызады. К^арым-катынас жасаудын адам ем1ршдеп когам- дык-элеуметпк жэне психологиялык H e m i ен алдымен адамньщ кунделжт1 TipuiLniK кажеттшктерш канагаттандыру максатымен байланысты екещцп айкын. Мектепке дейш п балалар эдетте ойынды, сурет салганды жак сы кередк ересектермен жэне ©3i катарлы балалармен лезде тш та- бысып кетедг Мектепке дешнп шактьщ 3cipece, алгашкы уш жылы психологияда «KayinTi» кезец аталып, езше зерттеушшердщ улкен зешнш аударуда. П. Бадалян «...осы уакытта сэби арнайы уйрету мен тэрбие кермесе, кешн ол ете киынга тусш, Tirrri кеш болуы да мум кш» деген. Дер кезшде тэрбие мен уйрету керген бала бес жасында еш киындыксыз таза сейлей 6myi тшс. Сонымен мектепке дейш п жас - ерте онтогенез кезещндеп ец узак жэне курдел1 психикалык даму KepiHici болып табылады. Му- ныц e3i психологиялык зерттеулердщ o 6 b e ic ri ретшде косылды жэне ол гылыми эдебиеттерде окигалардыц эр алуандыгылыгы ретшде керсетшедг Жас баланыц ем1рд1 тануы, ецбекке катынасы, психологиялык ерекшел1ктер1 осы ойын устшде калыптасады. JI. С. Выготский пш рш ш е, ойын мектеп жасына дейшп баланыц жеке басыныц да муына ыкпал ететш жетекнп, басты кубылыстыц 6 ip i деуге болады. Бала ойын аркылы езш щ куш-ж1герш жаттыктырып, коршаган орта мен кубылыстардыц акикат сырын угынып уйрене бастайды. Ойын кезшдеп баланыц психологиялык ерекшел1п мынада: олар ойнай- ды, эмоциялык 9 c e p i ушкындайды, б елсен дш т артады, epiK касиетк киял елестер1 мен таным удер1стер1 дамиды, муныц бэр1 баланыц шыгарымпаздык кабшет1 мен дарынын уштайды. Атакты психолог галымдары Л. С. Выготский, А. И. Леонтьев, А. С. Запорожец, Л. Д. Венгер, Д. Б. Эльконин, Е. И. Игнатьева, Ю. К. Бабанский, И. Я. Лернер т.б. зерттеушшердщ ецбектершде мектеп жасына дейшп балалардыц жеке басыныц калыптасуына эсер ететш эртурл1 ic-эрекеттердщ imimjeri ец мацыздысы шыгар машылык белсендипктщ сапалыгына назар аударады. Алайда мек тепке бару карсацында баланыц психологиялык даму децгешнде же- келей езгешел1ктер есе туседг Бул езгешел1ктер мынадан кершедг 276 балалар 6 ip - 6 ip iH e H акыл-ой, адамгершшк жэне жекелей дамымен ажыратылады. Олай болатын болса, балаларга психологиялык кол- дау жасау 6m iM беру мекемелершщ (балабакша, мектеп) ен непзп мшдет1 болып табылады. жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|