Пән: қазақ әдебиеті Тақырыбы: Мұқағали Мақатаев ақиық ақын

Пән: қазақ әдебиеті

Тақырыбы: Мұқағали Мақатаев – ақиық ақын.

Сабақтың мақсаты:

1. 
   Білімділік. Мұқағали Мақатаевтың өмірі, шығармашылығы бойынша шолу жасау
   

2. 
   Дамытушылық. Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуін шыңдау, өлеңді талдау
   

3. 
   Тәрбиелік. Оқушылардың туған жерге, Отанға деген сүйіспеншіліктерін,
   

Сабақтың түрі: аралас

Қолданылған әдістер: баяндау, сұрақ-жауап, түсіндіру, көрнеілік

Көрнекіліктер: Мұқағали Мақатаевтың портреті, слайдтар, мультимедиялық кешен.

Сабақ барысы.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, зейінін сабаққа аудару.

• 
  Балалар, өткен сабақта біз Мұқағали Мақатаевтың өмірбаянымен таныстық. Бүгінгі
  

• 
  Оның алдында өткен тақырыптарға шолу жасайық. Сұрақтар слайдта шығады.
  

1. 
   Мағжан Жұмабаев неше жастан бастап өлең жазды?
   
2. 
   Оның алғашқы өлеңдер жинағы қай жылы жарық көрді?
   
3. 
   Сәкен Сейфуллин 1914 жылы шыққан тұңғыш өлеңдер жинағы қалай аталады?
   
4. 
   Сәкен Сейфуллин қаламынан шыққан туындылары қай жанрларда жазылған?
   
5. 
   Әңгіме дегеніміз не?
   
6. 
   Мұхтар Әуезовты кім деп білесіңдер?
   
7. 
   Мұхтар Әуезов қандай романымен әйгілі болды?
   
8. 
   Роман дегеніміз не?
   

• 
  Мұқағали Мақатаевтың өмірбаянына презеация дайындап келуге байланысты үйге
  

Мұқағали Мақатаевтың өмірбаянына бойынша қосымша мәлімет алу үшін 2 оқушы көмектеседі.

«Менің анкетам»

Сұрақ қоюшы: - Туған жерің?

Жас Мұқағали: - Ұланымын, Қарасаз деп аталатын ауылдың.

Сұрақ қоюшы: - Туған жылың?

Жас Мұқағали: - 1931. Құрдасымын Шәмілдің.

Сұрақ қоюшы: - Жынысың кім?

Жас Мұқағали: - Еркекпін қой, еркекпін!

Және-дағы тәуірмін...

Сұрақ қоюшы: - Партияда барсың ба?

Жас Мұқағали: - Жоқпын. Бірақ, коммунистік көзқараспен қараймын.

Сұрақ қоюшы: - Шыққан тегің?

Жас Мұқағали: - Шаруамын.

Бар тірліктен бағалы оны санаймын.

Сұрақ қоюшы: - Білімің ше?

Жас Мұқағали: - Орташа ғой.

Алайда өзім жоғарыға балаймын.

Сұрақ қоюшы: - Ана тілің?

Жас Мұқағали: - Қазақша.

Қысылғанда орысша да, немісше де, тағы бар.

Сұрақ қоюшы: - Шетелдерде болдың ба?

Жас Мұағали: - Болған жоқпын.

Олар маған тұрған да жоқ қол бұлғап.

Қалсам болды, өлсем боды жәйіммен,

Осы отырған орнымда-ақ.

Сұрақ қоюшы: - Мекен-жайың?

Жас Мұқағали: - Мекен-жайым – жер менің,

Жерде жүрген ақын деген пендемін.

Қалам, қағаз, уақыт бер тек аздаған,

Мен өмірді жырлау үшін келгемін!

• 
  Балалар, «Менің анкетам», деген өлеңді тыңдаған соң, Мұқағали Мақатаевтың
  

1. 
   Нені бұрыннан білемін? 2. Нені жаңа білдім?
   

• 
  Мұқағалидің «Жазылар естеліктер мен туралы» атты өлеңді тыңдайық.
  

Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.

Біреулер тұлпар еді дер де мүмкін,

Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрманы.

(Сол үшін рақмет адамдарға!!!)

Білемін, әйтеуір бір замандарда,

Жүреді жүз жыл жасап жаман қарға...

Көрерміз оның бәрін пешенеден.

Әйтеуір, білетінім бір-ақ нәрсе –

Көшеді өлең, немесе өшеді өлең.

Момындар, біздің үйдің кірпіші дер.

Мәңгілікке өзіммен ала кеткен,

Менің нәзік жанымды кім түсінер!?

Кіріспе сөз: Мұқағаи Мақатаев аз ғана жылдар ішінде өзіндік дараүнін, қайталанбас дарынын танытып, өнімді еңбектене білді. Мұқағали поэзиясының қайнар көзі – туған елі, өскен жері, Отан тағдыры, замандастарының аман-аңсары, табиғат. Ол өз шығармалары арқылы қазақ поэзиясын жаңа биіктерге көтеріп, мазмұнын байытты. Оның өлмес өнері, қанатты поэзиясы қазақ халқының сезімін байытты.

«Бүкіл менің жазғаным – бар-жоғы бір ғана бүтін поэма. Адамның өмірі мен өлімі, қасіреті мен қуанышы туралы поэма» - деді ақын. Сонымен қатар ақын тағы қандай тақырыптарға өлеңдер жазған? Осы сұраққа жауап беру үшін белгіленген сиқырлы ұяшықтардан бір әріпті алып, М.Мақатаевтың өлеңдерінің тақырыптарын тауып алыңдар.

Сиқырлы ұяшықтары

1. 
   Отан – 7, 9, 1, 6 4. Махаббат – 6, 1, 10, 1, 1, 1, 1, 9
   
2. 
   Туған жер – 9, 9, 2, 1, 6, 4, 3, 8 5. Адамгершілік – 1, 3, 1, 6, 2, 3, 8, 12, 13, 6, 13, 5
   
3. 
   Табиғат – 9, 1, 1, 4, 2, 1, 9 6. Тіл – 9, 13, 6
   

• 
  Табылған өлеңдерінің тақырыптарын оқушылар өздері интерактивті тақтаға
  

Сабақты бекіту:

• 
  Мұқағали Мақатаев көптеген тақырыптарға өлеңдерін жазғанын білеміз. Олардың
  

• 
  Сендерге «Елім барда . . .» деген өлеңі ұнайды екен. Соны тыңдап көрейік.
  

Не сыйлайды, не береді келер күн?!

Неде болса тірі тұрсам көрермін.

Желідегі құлынымен мен елдің,

Көгендегі қозысымын мен елдің.
Не сыйлайсың, несін берсін ел маған?!

Тұрсақ екен елім де аман, мен де аман.

Таулар – менің таусылмайтын бақытым,

Ал ырысым – ұланғайыр кең далам.

Оларды іздеп өткізбеспін уақытты.

Мен бақытсызбола қойман сірә да,

Туған елім болса екен бақытты.

• 
  Мұқағалидің осы өлеңдегі негізгі идеясы неде?
  
• 
  Осы өлеңді оқығанда автордың патриоттық сезімдері қай өлең жолдарынан көрініп
  

• 
  Енді махаббат тақырыбына жазылған өлеңдері есімізге түсіру үшін 2 оқушы бізге
  

Махаббат диалогы.

1 оқушы: Құс боп ұшып жоғаосам, не етер едің?

2 оқушы: Сені іздеумен мәңгілік өтер едім.

1 оқушы: Отқа түсіп өртенсем, не етер едің?

2 оқушы: Күл боп бірге соңыңнан кетер едім.

1 оқушы: Бұлдарасам, сағымдай не етер едің?

2 оқушы: Жел боп қуып, ақыры жетер едім.

1 оқушы: Қайғы әкелсем басыңа не етер едің?

2 оқушы: Қойшы, сәулем, бәрін де көтеремін.

• 
  Махаббат туралы Мұқағалидің өлеңдерін атап шығыңдар.
  
• 
  Мұқағалидің ең көп жырлайтын өлең тақырыбы – табиғат туралы. Ол Қарасаз
  

• 
  Оқушы, үйде жаттап алған «Әй, табиғат» деген өлеңін айтып береді.
  
• 
  Осы өлеңде Мұқағали не туралы айтқысы келді?
  
• 
  Сонымен біз бүгін Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерімен таныстық.
  

«Дұрыс - бұрыс» деген әдіс арқылы сабақта алған білімдерді бекіту.

Мынау пікірлердің дұрыс-бұрыстығын анықта.

№	Пікір	Дұрыс	Бұрыс
1	Ақынның туған жері – Алматы облысы Нарынқол ауданы Қарасаз ауылы.	дұрыс
2	Мұқағали Мақатаев тек қана әңгімелері мен романдарды жазған.		бұрыс
3	Ол тек қана табиғатты жырлаған ақын.		бұрыс
4	Оның әкесі Сүлеймен соғыста қаза тапты.	дұрыс
5	Мұқағали Мақатаев өір бойы мектепте мұғалім болып жұмыс істеді.		бұрыс
6	Мұқағалидің өмір серігінің аты – Лашын Әлімжанова.	дұрыс
7	«Үш бақытым» деген өлеңі бейбітшілік, адамгершілік, ата-ана туралы.		бұрыс

Бағалау. Сабаққа дайыналып келген және сабаққа белсенді қатысқан оқушылар бааланады.

• 
  Мұқағали өлеңдерінің сөзіне жазылған әндер де көп кездеседі. Әр түрлі
  

Үй тапсырма беру. «Туған жер» тақырыбына бір өлеңді жаттап келу.

• 
  Біз ақынды ұмытпаймыз, оның өлеңдері мәңгі есімізде сақталады.
  

Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.