Пән: Қазақ тілі мен әдебиеті
|
Мұғалімнің аты-жөні: Шенгельбаева К.А.
«№10 орта мектебі» КММ
|
Күні: 18.10.18
|
|
Сынып: 8
|
Қатысқаны: 12 Қатыспағаны: 2
|
Бөлім: 3
|
|
Тақырыбы
|
13-сабақ. Нәтиже сабақ. Мен не үйрендім?
|
Осы сабақта қол жеткізілетін
Оқу мақсаттары
|
8.2.5.1- берілген тақырып бойынша өз пікірлерін сенімді дәлелдеу және қойылған сұрақтарға еркін жауап беру.
8.4.5.1- тақырып бойынша сөздердің маңызды бөліктерін дұрыс жазу (жеке сөздер, бірге, бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздер); сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін орынды қолдану
|
Сабақ мақсаттары
|
Барлығы тақырып бойынша сөздерді дұрыс жазады, тақырып жайлы ақпарат береді, сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін орынды қолданады.
Көбі сөздердің маңызды бөліктерін дұрыс жазады. Берілген тақырып бойынша қысқа өз ойын білдіреді, сұрақтарға жауап береді.
Кейбірі берілген тақырып бойынша өз пікірлерін дәлелді сөйлейді және сұраққа еркін жауап бере алады, сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін орынды қолданады, жеке, бірге, бөлек, дефис арқылы жазылатын сөздерді дұрыс жаза алады.
|
Бағалау критерийлері
|
Тақырыпқа қатысты мәтіндерді түсініп оқиды, негізгі ақпаратты таба алады, сұрақтарға еркін жауап береді, өз пікірлерін дәлелдейді.
|
Тілдік мақсаттар
|
Пәнге тән лексика мен терминология: мұнай, газ кен орындары, дәстүрлі энергия
|
Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: балама энергия, мұнай өнімдері
|
Бастапқы бөлім
|
Кассандра таңбасы туралы айтады. Мұғалім жетекші сұрақтар қою арқылы оқушының бастапқы білімін анықтай алады.
|
САБАҚ БАРЫСЫ
|
Сабақтың жоспарланған кезеңдері
|
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет
|
Ресурстар
|
Сабақтың басы
1 мин
3 мин
|
Психологиялық ахуал қалыптастыру.
«Көңіл күйді анықтау» тренингі. Смайлик арқылы оқушылардың көңіл-күйін анықтайды.
Қызығушылықты ояту. «Қазақстанның мұнай компаниялары» суреттер көрсетіледі. Оқушылар сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтайды.
|
Смайликтер
|
Сабақтың ортасы
1мин.
3 мин.
3 мин
2 мин
2 мин + 2 мин
2 мин
2 мин +
1 мин
3 мин.
2 мин.
5 мин.
+ 3 мин.
1 мин+
1 мин.
1 мин.
|
1-тапсырма. Мәтінмен жұмыс.
Жеке жұмыс.Мәтін бойынша 3 сұрақтан тұратын тест.
Мұнай сөзі қай тілден аударылғанда «жанатын» деген мағынаны білдіреді?
А) араб ә) неміс б) орыс
2. Мұнай болмағандай қандай жануаржы «Қызыл кітаптан» ғана көруші едік?
А) ит ә) кит б) сиыр
3. Қазіргі кездегі аса қажетті ...
А) шикізат ә) киім б) тамақ
Бағалау «Бас бармақ» әдісі.
Мәтінді түсініп оқиды.
Мәтін бойынша сәйкестендіру. Жұптық жұмыс. Орысша – қазақша
Мұнай (парсы тілінен аударғанда «жанатын» деген мағынаны білдіреді) - жанғыш, майлы, өзіне тән иісі бар, сұйық зат.
Жер астынан өндірілген мұнай сол қалпында қолданылмайды.
Мұнайдың қоспасынан синтетикалық резеңке, көксағыз (каучук), синтетикалық мата мен пластмасса, кіржуғыш ұнтақ, бояу, косметика, тыңайтқыш, типографиялық бояу, автокөлік доңғалақтары сияқты күнделікті тұрмысқа аса қажет өнімдер жасалады.
Мұнайдан алынатын ең сапалы өнім – жанармай.
Мұнайдан жанар-жағармай, сұйытылған газ, реактивті отын, мазут, солярка, керосин алынады.
Сондай-ақ мұнайдан кремдер мен түрлі жақпамайлардың негізі жасалады.
Осы кезеңде мұнай құрамынан жүзден аса керекті зат алынып отыр.
Сигналдық карта арқылы бағалау.
Жасыл – өте жақсы
Сары – орташа
Қызыл – дұрыс емес
Топтық жұмыс. Сұрақтарға жауап беру. «Қалпақтағы сұрақ».
«Мұнай» деген не?
Мұнайды қалай қолданады?
Ең сапалы мұнай өнімі - не?
Мұнайдан қандай күнделікті тұрмыста қолданылатын заттар дайындайды?
Мұнайдан сондай-ақ тағы ненің негізі жасалады?
Осы кезеңде мұнай құрамынан қанша керекті зат алынып отыр?
Бағалау . «Шапалақтау».
Топтық жұмыс. Мәтінді ретке келтіру.
1. «Люкентекст» тәсілі.
Жер астынан өндірілген ... сол қалпында қолданылмайды. Алдымен оны тазартып, өңдейді. Өнімді бірнеше ... айырып алады. Мұнайдан алынатын ең сапалы өнім – ... . Мұнайдан жанар-жағармай, ... , реактивті отын, ... , солярка, ... алынады.
Топтық жұмыс. «Шашыраңкы мәтінді жина»
Әр топтан бір бақылаушы шығып тексереді.
4-тапсырма. Жазылым. Еліміздегі мұнай, газ кенорындарының болашағы туралы ойыңды жаз.
Ежелгі адамдар мұнайды не үшін пайдаланды?
|
Мұнайды кімдер зерттейді?
|
Мұнай өнімдері қай салаларда қолданылады?
|
Өзің қандай мұнай өнімдерін пайдаланасың?
|
Еліміздегі мұнай, газ кенорындарының болашағы қандай болмақ?
|
|
|
|
|
|
Мұғалім бағалайды. Өте жақсы. Жарайсыңдар.
Сергіту сәті.
Музыка қосылады. Оқушылар өзіне қажетті мәліметті іздейді.
1 топ. Табиғи энергия көздерін
2 топ. Күн энергиясын
3 топ. АЭС арқылы алынатын энергия
5- тапсырма. 71 бет.
«Т-кесте» тәсілі. Топтық жұмыс. Энергия көздерінің пайдалы және зиян жақтарын анықтап, сынып алдында қорғау.
1-топ.
2 –топ.
Күн энергиясы
|
Пайдалы
|
Зиян
|
3-топ.
АЭС арқылы алынатын энергия
|
Пайдалы
|
Зиян
|
«Автобустық аялдама» тәсілі.
1-2-3 постерлерін тексеріп бағалайды.
Дескриптор
Мәтінді түсініп оқиды
Керекті ақпаратты таңдап алады
Пайдалы және зиян жақтарын жазады.
Бағалау. Бағдаршам әдісі.
Үйге тапсырма. 70 бет. 2-тапсырма.
Рефлексия. Жетістік баспалдағы.
Тапсырманы мүлде орындай алмадым
Тапсырманы орындауда аздап қиналдым
Тапсырманы түгелдей орындай алдым
Мұғалім. Біз сабақтың басында мынадай мақсаттар мен бағалау критериийлерін қойып едік. Соған оралайық. Мақсатымызға жеттік пе?
Жарайсыңдар. Көп рахмет.
Ойтаразы. «Сабақтан алған әсерім»
Бағалау. Бас бармақ.
|
Видеомәтін
Интерактивті тақтадан
Тест жауаптары
А
Ә
А
Мұнай,
Бөліктерге,
Жанармай,
сұйытылған газ, мазут,
керосин
Бөліктерге бөлінген мәтін.
А4 парағына жазылған мәтіндер
қабырғада ілулі тұрады
|
Тест
Мұнай сөзі қай тілден аударылғанда «жанатын» деген мағынаны білдіреді?
А) араб ә) неміс б) орыс
2. Мұнай болмағандай қандай жануарды «Қызыл кітаптан» ғана көруші едік? А) ит ә) кит б) сиыр
3. Қазіргі кездегі аса қажетті ...
А) шикізат ә) киім б) тамақ
Сәйкестендір
1.Мұнай - жанғыш, майлы, өзіне тән иісі бар, сұйық зат.
|
А) Из нефти получают горючие газы, бензин, керосин, реактивное топливо, мазут, солярка.
|
2. Жер астынан өндірілген мұнай сол қалпында қолданылмайды.
|
Ә) Также масла из нефти используются как основа для изготовления мази и кремов.
|
3. Мұнайдың қоспасынан синтетикалық резеңке, көксағыз (каучук), синтетикалық мата мен пластмасса, кіржуғыш ұнтақ, бояу, косметика, тыңайтқыш, типографиялық бояу, автокөлік доңғалақтары сияқты күнделікті тұрмысқа аса қажет өнімдер жасалады.
|
Б) В настоящее время из нефти получают более сотен необходимых продуктов
|
4. Мұнайдан алынатын ең сапалы өнім – жанармай.
|
В) Нефть - природная маслянистая горючая жидкость со специфическим запахом
|
5. Мұнайдан жанар-жағармай, сұйытылған газ, реактивті отын, мазут, солярка, керосин алынады.
|
Г) Самым качественным продуктом, добывающее из нефти – топливо.
|
6. Сондай-ақ мұнайдан кремдер мен түрлі жақпамайлардың негізі жасалады.
|
Ғ) Добываемая из-под земли нефть не используется без переработки.
|
7. Осы кезеңде мұнай құрамынан жүзден аса керекті зат алынып отыр.
|
Д) Из примеси нефти получают синтетическую резину, каучук, синтетичекий материал и пластмассу, моющее средство, краску, косметику, удобрения, типографическую краску, шин автомобиля.
|
Сұрақтар
«Мұнай» деген не?
Мұнайды қалай қолданады?
Ең сапалы мұнай өнімі - не?
Мұнайдан қандай күнделікті тұрмыста қолданылатын заттар дайындайды?
Мұнайдан сондай-ақ тағы ненің негізі жасалады?
Осы кезеңде мұнай құрамынан қанша керекті зат алынып отыр?
Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жаз.
Жер астынан өндірілген ... сол қалпында қолданылмайды. Алдымен оны тазартып, өңдейді. Өнімді бірнеше ... айырып алады. Мұнайдан алынатын ең сапалы өнім – ... . Мұнайдан жанар-жағармай, ... , реактивті отын, ... , солярка, ... алынады.
Мәтінді жинақта.
Мұнай (парсы тілінен аударғанда «жанатын» деген мағынаны білдіреді) - жанғыш, майлы, өзіне тән иісі бар, сұйық зат.
Жер астынан өндірілген мұнай сол қалпында қолданылмайды. Алдымен оны тазартып, өңдейді. Өнімді бірнеше бөліктерге айырып алады. Мұнайдан алынатын ең сапалы өнім – жанармай. Мұнайдан жанар-жағармай, сұйытылған газ, реактивті отын, мазут, солярка, керосин алынады.
Сондай-ақ мұнайдан кремдер мен түрлі жақпамайлардың негізі жасалады.
Мұнайдың қоспасынан синтетикалық резеңке, көксағыз (каучук), синтетикалық мата мен пластмасса, кіржуғыш ұнтақ, бояу, косметика, тыңайтқыш, типографиялық бояу, автокөлік доңғалақтары сияқты күнделікті тұрмысқа аса қажет өнімдер жасалады. Осы кезеңде мұнай құрамынан жүзден аса керекті зат алынып отыр.
Ежелгі адамдар мұнайды не үшін пайдаланды?
|
Мұнайды кімдер зерттейді?
|
Мұнай өнімдері қай салаларда қолданылады?
|
Өзің қандай мұнай өнімдерін пайдаланасың?
|
Еліміздегі мұнай, газ кенорындарының болашағы қандай болмақ?
|
|
|
|
|
|
1-топ.
Табиғи энергия көздері
|
Пайдалы
|
Зиян
|
2 –топ.
Күн энергиясы
|
Пайдалы
|
Зиян
|
3-топ.
АЭС арқылы алынатын энергия
|
Пайдалы
|
Зиян
|
Күн энергиясы
1839 жылы Александр Эдмон Беккерель фотогальваникалық әсерді ашты. 44 жылдан соң Чарльз Фриттс күн энергиясын қолданатын алғашқы құрылғыны құрастырды. 1883 жыл күн энергетикасы дәуірінің туған жылы болып есептеледі.
Қазіргі кезде Күн энергиясы халық шаруашылығында – гелиотехникалық құрылғылар (жылыжай, саяжай, суқайнатқыш, сужылытқыш, кептіргіш сияқты әр түрлі қондырғылар) өте жиі қолданылады. Ойыс айнаның фокусында жиналған Күн сәулесі ең берік деген металдарды балқытады. Күн электр бекеттерін жасау, үйлерді жылытуда Күн энергиясын қолдану т.с.с. жолында жұмыстар атқарылуда. Күн энергиясын тікелей электр энергиясына айналдыратын шама өткізгіштерден құрастырылған Күн батареялары күнделікті өмірде қолданылу да. Біздің заманымызда табиғи таза энергия қоры – Күн энергиясын пайдаланудың негізгі екі бағыты бар: 1) күн энергиясын ішкі энергияға түрлендіру арқылы жылумен қамтамасыз ету және 2)күн энергиясын электр энергиясына түрлендіру.
Күн энергиясы – дәстүрлі емес энергияның бір түрі. Күн энергиясы бітпейді және экологияға зиян келтірмейді. Күн – Жердегі тіршіліктің болуына, өзендердің ағуына, желдің соғуына, өсімдіктің өсуіне тікелей әсер ететін бірден-бір энергия көзі.
Күн энергиясының ерекшелігі – қор көздері ешуақытта сарқылмайды және экологиялық таза. Бұларды пайдалану табиғат байланыстарын бұзбайды. Адамзат Күн Энергиясының 1пайызын ғана пайдаланса, адамзат бірнеше ғасырға дейін энергетика мәселесін шешеді.
Мұнай, көмір
Энергия қорларын үнемдеу бүгінгі күннің аса маңызды міндеттерінің біріне айналды. Өнеркәсібі дамыған әлемнің барлық мемлекеттерінде энергия үнемдеу шаралары дұрыс жолға қойылған. Өйткені көмірмен және көмірсутегімен жұмыс істейтін жылу электр станциялары түбі бір экологиялық проблемалардың асқынуына әкеп соқтыратыны белгілі жайт. Сондықтан әлем қайта қалпына келетін жергілікті энергия көздерін энергия үнемдеудің басты қайнар көзі ретінде қабылдап отыр.
Бүгін біздің пайдаланып отырған энергия көздері жер асты пайда
қазба қорлары мұнай, көмір, табиғи газ барлық энергоқорлардың 90%
құрайды. Американдық зерттеушілердің айтуынша жер бетіндегі мұнай 2025
жылға дейін жетеді. Қашан болса да, ол бітеді және әрі қарай не болады?
Пайдалы қазба қорларының таусылу қарсаңында, олардың бағасы да
қарқындап өсуде. Жыл сайын атмосфераға түрлі жанғыш заттардың жануы
нәтижесінде 23 млрд тоннаға жуық көмірқышқыл газы бөлініп, сондай
мөлшерде оттек сіңіріледі.
Атмосферадағы көмірқышқыл газының мөлшері
13%ке өсті, соның салдарынан атмосфера температурасы бірнеше градусқа
мөлшерден тыс жоғарылап, мұздықтар еріп, соның салдарынан Дүниежүзінің
мұхиттық деңгейі көтеріліп, табиғатта түрлі апаттар болып жатыр.
Дереу проблеманы шешетін амал табу керек. Бүкіл әлем ғалымдары мен
инженерлері ізденістің арқасында баламалы энергия көзін табуды мақсат етіп
қойды. Ол сарқылмайтын қалпына келтіретін энергия көздері деп аталады.
АЭС станциялары
Қазіргі кезде әлемде энергия тапшылығы байқалуда. Бұрыннан пайдаланып келе жатқан көмір, мұнай, табиғи газ сынды энергия көздерінің сарқылуы немесе қорының азаюы, қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерінің күн санап артуы адамдарды бей-жай қалдырмады. Бүкіл әлем Энергия тапшылығынан құтылып, қоршаған ортаны ластамайтын альтернативті энергия көздеріне қол жеткізуге кірісіп кетті.
Міне, сол энергия көздерінің бірі ретінде АЭС- пайдаланылуда. АЭС - атом электр станциясы, атом энергиясын электр энергиясына айналдырады. Осыған сәйкес атом электр станцияларын жылу электр станцияларының бір түрі деп те қарауға болады. Бұл аталған электр станцияларындағы бу-қазан агрегаты, бу немесе газ трубинасы және электр генераторлары сияқты негізгі элементтері бірдей. Әрине, АЭС – тердегі ядролық отындардың жылу бөлгіштік қабілеті кәдімгі органикалық отындардан бірнеше есе артық.
Шығыс Қазақстан облысының Курчатов қаласында атом электр станциясының құрылысы 2018 жылдан басталады. Оған дайындық жұмыстары қазірден жүргізіліп жатыр. Ал, еліміз атом энергиясын мөлшермен он жылдан соң пайдалануға мүмкіндік алады.
Беретін энергиясының көптігімен қоса, АЭС-тің өзіндік проблемалары жеткілікті. Радиацияның кесірінен көптеген тірі организімдердің құрылысы өзгеріп мутация ұшырауы баршамызға белгілі. Маңғыстау өңірі сейсмикалық қауіпті аймақтардың бірі, егер мұнда АЭС-салынса, тәбиғи зіл-зала бола қалған жағдайда, Жапонияның тағдырын тартуымыз әбден мүмкін. Ал Балқаштағы жағдай мүлде басқа. АЭС-суды өте көп қажет етеді, онсызда суы тартылып, құрып кетудің аз-ақ алдында тұрған Балқаштың жағдайын АЭС-арқылы тіпті де ауырлатып жібереміз. Ал, АЭС-тен шыққан қалдықтарды бір жақтылы ету әлемде ешқандай елдің қолынан келмей отыр. Осы жағдайларды ескерсек, АЭС-тің бізге пайдасынан зияны көбірек. Сондықтан АЭС-тен бас тартып, энергияның басқа көздерін тапқанымыз әбден дұрыс болар.
Достарыңызбен бөлісу: |
