Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау кафедрасы

Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау кафедрасы

5B073000 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру» мамандығының магистранттарына арналған

пӘнІ бойынша БАҒДАРЛАМАсы (Syllabus)

Бағдарлама 20___ж. «____»________ бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.

Сәулет-құрылыс факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

20___ ж. «___»_____________ хаттама №_____.

ОӘК төрайымы _______________ Г.А. Жукенова «___»__________20___ ж.

Барлығы – 4 кредит

Курс: 3

Семестр: 6

Дәрістер – 30 сағат

Тәжірибелік сабақтар – 15 сағат

Зертханалық сабақтар – 15 сағат (30)

СӨЖ – 105 сағат

СОӨЖ – 26,25 сағат

Жалпы еңбек сыйымдылық – 180 сағат
Бақылау түрі

Емтихан – 6 семестр

Кудрышова Баян Чакеновна, техника ғылымының кандидаты, ПМУ доценті.

«Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау» кафедрасы ПМУ-дың Д корпусында (Толстой к-і 99), Д-302 аудиторияда орналасқан.

Байланысу телефоны (8-7182) 67-36-59 (12-33 қосымша).

Email - bkudryshova@mail.ru

Сабақтарды өткізу орны мен уақыты – аудиториялық сабақтар, межелгі бақылау және емтихандық сессия бекітілген кестеге сәйкес жүргізіледі.

«Бетон технологиясы 1» пәні «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру» мамандығы бойынша студенттерді оқыту жоспарының арнайы мамандық үшін компонентіне жатады.

«Бетон технологиясы-1» пәннің шешетін мәселелері мен мақсаттары – капиталды құрылыстың қазіргі заманғы талаптарына сәйкес бетон және темірбетон конструкцияларын өндіру технологиясын және олардың қасиеттерін терең меңгерген мамандар дайындау.

- мамандар алдында ақпараттағы бетон және бетон технологиясын меңгеру, өздерінің білімін жоғарлату, жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі материалдардың тиімділігімен салыстырып, жаңа зауыт, әртүрлі бетон құрамын жобалауды үйрену;

- қазіргі құрылыстағы пайдаланатын байланыстырғыш, тығыз және кеуекті толтырғыштардың техникалық және экономикалық маңыздылығын оқып білу;

- оптималды технологияны, сапалы өнімді және шикізаттарды тиімді пайдалану принциптерін игеру.

Осы пәнді игеру нәтижесінде студенттер:

• 
  құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкцияларын өндірудің түрлі технологиялық тәсілдерін есептеуді; әр түрлі бетон толтырғыштардың сапасын бақылауды қамтамасыз ететін қызметтерді орындауды меңгеруі қажет;
  

• 
  әртүрлі бетондардын құрамын жобалау, бетон араласпасының физико-химиялық қасиетін, шикі заттарды сынау әдістерін және бетон араласпасының сапасын бақылау
  

• 
  бетон қоспаларының қасиеттерін бағалай білу;
  
• 
  байланыстырғыш және толтырғыштар түрлерінің бетон қасиеттеріне әсер етуін көріп, бағалай білу;
  
• 
  бетон өндіру үшін материалдардың жарамдылығын анықтау.
  

• 
  зерттеу қызметті ұйымдастыру негіздері;
  
• 
  әртүрлі бетон қасиеттерін бағалау әдістемесі;
  
• 
  эксперименталдық мәліметтерді өндеу үшін есептеу техникасын қолдану.
  

• 
  мамандар алдында ақпараттағы материалдарды меңгеруге;
  
• 
  жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі материалдардың тиімділігімен салыстыруға;
  
• 
  зерттеудің жаңа әдістерін өздігінен оқытуға, өзінің кәсіби қызметінің ғылыми және ғылыми-өндірістік профилін өзгертуге.
  

1. 
   Кіріспе. Бетонның түрі. Оның классификациясы және оларға қойылатын негізгі талаптар.
   
2. 
   Бетонның құрылымы, орташа тығыздығы, байланыстырғыш және толтырғыш түрімен, қатаю шарты бойынша классификациялау.
   
3. 
   Бетонға арналған материалдар. Бетон технологиясында химиялық қоспалардың мәні.
   
4. 
   Химиялық қоспалар және олардың қолданудағы негізгі жағдайының жалпы мағлұматтары.
   

Көптеген бетондардың құрамы тығыздығына, толтырғыштардың түріне, қандай цемент тасынан жасалғанына және бетон құрылысына байланысты болады. Бетондарды орташа тығыздығына байланысты өте ауыр орташа тығыздығы 2500 кг/м³ жоғары , ауыр 1800 – 2500кг/м³, жеңіл 500 – 1800 кг/м³, өте жеңілдер 500 кг/м³ төмен деп бөледі.

Әртүрлі бетонға қойылатын негізгі талаптар:

• 
  Қатаю мерзімін анықтағаннан кейінгі берілген беріктігі (марка);
  
• 
  Берілген консистенция және жайылымды төселу;
  
• 
  Цемент шығынын азайту;
  
• 
  Аязға төзімділігін анықтау конструкциясы, суға немесе ауаға төзімділігі;
  
• 
  Талаптардың орындалуын қадағалау, материалды дурыс таңдау, нақты құрамын дұрыс таңдау, қоспаның ұқыпты дайындалуы және тағы басқа.
  

1. 
   Бетон араласпасы түсінігі, құрылым ерекшіліктері және қасиеті, сұйық фаза және ауа тарту мәні. Бетонға қоспа қосу технологиясы.
   
2. 
   Цемент тасының микроқұрылымын қалыптастыруда су және химиялық қоспа мәні. Тиксотропия.
   
3. 
   Сапасын бағалау әдістері және бетон араласпасының техникалық сипаттамасын анықтау. Араласпаның сутұтынғыштығы туралы түсінігі
   

Судың бірталайы бетон араласпасының ыңғайлы қалыптанылуы үшін жұмсалады. Бетон араласпасының ыңғайлы қалыптануы, оның жылжымалылығы немесе қаттылығы мен одан істелінетін конустың түсу көрсеткіші (см немесе секунд) арқылы бағаланады.

Бетон араласпасының жылжымалылығын стандартты қуыс конус Һ= 30 см, D_{төменгі}=20 см, D_{жоғарғы}=10 см арқылы анықтайды. Ол үшін түғырыққа конусты қойып, оны бетон араласпасымен стандартта көрсетілгендей етіп (порциялап, тығыздап) толтырады. Сонан соң бетон араласпасынан істелінген конустың қанша см-ге түскенін өлшейді. Егер ол 15 см-ден артық түссе оны құйма, 4-15 см аралығында түссе – жылжымалы, 1-4 см түссе – аз жылжымалы бетон араласпасы дейді. Егер ол түспесе, оның қаттылығын бетон араласпасынан істелінген конусты дірілдету арқылы анықтайды.

Бетон араласпасының қаттылығын табу үшін одан жоғарыда көрсетілген стандартты конустың көмегімен жасалынған конусты, стандартты цилиндрге орнатады. Оның үстіне тесігі бар дискіні беттестіріп, аспапты-техникалық вискозиметрді дискінің екі тесігінен цемент қамыры шыққанға дейін дірілдетеді. Егер осы айтылған жағдайға жету үшін дірілдету ұзақтылығы 5-30 сек болса, бетон араласпасын – қатты, ал 30 сек жоғары болса – ерекше қатты дейді.

Бетон қоспасының қаттылығын табу үшін кейде зертханаларда Б.Г.Скрамтаев ұсынған оңайтылған тәсіл қолданылады. Бұл әдіс бойынша кәдімгі бетон кубы жасалынатын металдан істелінген өлшемдері 20х20х20 см формаға жоғарыда келтірілген стандартты қуыс конусты орнатып, оны бетон араласпасымен порциялап, тығыздап толтырады. Онан соң қуыс конус алынады, ал бетон араласпасы жайылып, кубтың барлық бұрыштарын толтырып, беті тегістелгенше (горизонтальді болғанша) дірілдетіледі.

Бетон араласпасының қаттылығы – дірілдету уақытымен бағаланады. Оңайланған әдіспен табылған бетон аралспасының қатты мөлшері, тәжірибе көрсеткеніндей, стандарттық әдіспен анықталған мөлшерден 1,5-2 есе артық. Стандарттык әдіспен табылатын қаттылық мерзімімен сәйкестендірілуі үшін, жеңіл әдіспен анықталған қаттылық уақыты 1,5-2 есе азайтылуы тиіс. Бетон аралспаларын олардың ыңғайлы қалыпталыну дәрежесі бойынша жіктеу 1-кестеде келтірілген.

1-кесте Бетон қоспаларын жіктелуі

Бетон араласпасының ыңғайлы қалыптылығы – беттік белсенділігі (әсері) бар заттарды, мысалы СДБ-ны, ССБ-ны араласпаға цемент салмағынан 0,05-0,6 л, әсіресе суы бар (жоғары сапалы) пластификаторды (С-З; 10-03) мөлшері 0,1-1,2 % аралығында қосса, өсуі оңайланады. Мысалы, ББЗ-ты (ПАВ) жоғарыда келтірілген мөлшерде қосса, бетон араласпасының нормалы жылжымалылығына немесе қаттылығына кажетті су мөлшері 8-12 %-ке дейін азаяды. Ал 0,8 % суперпластификатор қосса, бетон араласпасының жылжымалылығы 1 см-ден 16 см-ге дейін жоғарылайды (өседі). Осылай, ББЗ-тар мен жоғары сапалы пластификатор бетон араласпасына қажетті су мөлшерін азайтады. Осының салдарынан бетон беріктігі өседі немесе цемент шығыны азаяды. Бетон араласпасындағы оған сульфитті ашытқы бардасын (СДБ) қосқандағы су мөлшерінің азаюы 2-кестеде келтірілді.

Бетон араласпасына су мен цемент қатынасы (С/Ц) тұрақты жағдайда немесе толтырғыштардың шығыны азайған сайын, цемент мөлшері көбейтілсе, оның жылжымалылығы өседі. Егер цемент қамыры, тек толтырғыштар арасындағы қуысты толтыруға қажетті мөлшерде алынса, онда араласпа қатты, оңай қалыпталмайтын қабат-қабат болып ажырауға кабілетті болады. Қоспа жылжымалы болуы үшін цемент қамырымен тек қуыстарды ғана толтырып қоймай, сонымен қатар қамтамасыздандыру мақсатымен қабаттаспайтын тығыз бетон қоспасын дайындау үшін цемент шығынының төменгі шегі (Ц_min) 3-кестеде көрсетілгендей етіп тағайындалған.

3-кесте. Қабаттаспайтын тығыз бетон қоспасы қажетті цемент шығынының төменгі шегі

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].

1. 
   Бетон құрылымының қалыптасу.
   
2. 
   Қатаю процестері.
   

Жеделдеткіш әсері олар цемент гидратациясы кезінде бөлінетін Са(ОН)₂ ерігіштігін күшейтеді. Бұл клинкерлі минералдардың кейінгі гидратациясын алып келеді және соңғысында, цемент тасындағы жаңа түзілістерді санын көбейтеді. Нәтижесінде құрамында жеделдеткіш-қосымша бар бетон беріктігі қосымшасыз бетон беріктігіне қарағанда бірінші 3-7 қатаю тәулігінде едәуір жоғары. Теориялық реттен цемент материалдарының уақыт ұстамдылығын және қатаюын барлық сілтілі, сілтілі-жер және көп валентті металдардың тұзымен үдетуге болады.

Тәжірибеде келесі бетон қатаюын жеделдеткіштерді жиі қолданады: кальций хлориді (ХК), натрий сульфаты (СН), кальций нитраты (НК) және натрий нитраты (НН), сондай-ақ көпкомпонентті қосымшалар: кальций нитрит-нитраты (ННК), кальций нитрит-нитрат-хлориді (ННХК). Бір қосымша әр түрлі мөлшерде түрлі әсер етуі де мүмкін, яғни бетонның қатаюын жеделдетеді немесе баяулатады. Сондықтан бетон араласпасындағы қосымша концентрациясын құрылыс зертханасында тәжірибелік жолмен анықтайды, араласпа дайындағанда міндетті түрде оны ұстанады. Қосымша мөлшері цемент массасынан 1-3 % құрайды. ХК қосымшасының өте көп мөлшері арматура коррозиясына алып келеді. Сондықтан темірбетон конструкцияларын жасап шығарғанда бетон араласпасына қосатын кальций хлоридінің мөлшерін 2 % шектейді.

Уақыт ұстамдылығын баяулатқыштардың ішінде қатар суқажеттілігін және цемент шығынын төмендететін, сондай-ақ бетон араласпасын және ерітіндінің иілімділігін жақсартатын қосымшалар пайдаланған жөн. Бұл қараста жақсы нәтижені органикалық заттар (ЛСТ) және кремний органикалық сұйықтар ГКЖ-10 және ГКЖ-11 береді. Олардан басқа, екі сулы гипс ерітіндісін және күкірт қышқылының әлсіз ерітіндісін қолданады. Қосымша концентрациясы 0,2-2 % ауытқиды және зертханад анықталады. Аязға төзімді қосымшаларды қысқы мерзімде бетонның қатаюын қамтамасыз ету үшін енгізеді. Кері температурада су қатады және цементтің гидратациясы тоқтайды. Пайда болған мұз әлі әлсіз цемент тасының құрылымын қопсытады, сонымен ол бетон беріктігінің айрылуын жоғарылатады.

Аязда бетонның қатаюын қамтамасыз ету үшін бетон араласпасына судың қатаю температурасын төмендететін заттар енгізеді. Су -15...-20 °С температурадада сұйық күйінде қалады және цементтің гидратация процесі жалғасады.

Полифункционалды әсерлі (кешенді) қосымшалар бетон араласпасы және қатайған бетонның бірнеше қасиеттерін қатар басқаруға мүмкіндік береді, мысалы араласпа иілімділігін жақсартады және бетон беріктігін арттырады. Бұл құрамды типті қосымшалар өзіне бірнеше компоненттерді енгізеді, олардың әрқайсысы бір қасиетті реттейді. Мысалы, кешенді қосымша ЛСТ+СНВ бетон араласпасын иілгіштендіреді және бетонның аязға төзімділігін арттырады, ЛСТ+ХК қосымшасы сондай-ақ араласпаны иілгіштендіреді және бетонның қатаюын үдетеді. Сонымен қатар бұл қосымша цемент шығынын азайтады.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].
4 тақырып. Бетон қасиеті

Жоспар:

1 Бетон қасиеттерінің классификациясы. Физико-техникалық қасиеттері. Жылу физикалық қасиеттері. Бетонның механикалық қасиеттері.

2 Бетонды сынау әдістемесі. Бетон класстары (маркасы).

3 Бетоның жарықшақтыққа төзімділігі. Болат арматурамен бетонның жабысуы.

4 Жүктелген бетонның серпімді және иілімді деформациясы. Аралық ылғалдандыру мен кептіруге бетонның төзімділігі.

Бетон араласпасының реологиялық қасиеттері. Бетон қасиетінің қалыптасуы, оны дайындау, қалыптау, қатаюдан басталады. Бұл операциялар болашақ бетонның және бұйымдардың сапасын анықтайды. Сондықтан бетон араласпасының қасиеттерін жақсы білу өте маңызды. Сондай-ақ қасиеттердің әр түрлі факторлардан дайындау процестерін оңай басқару қалыптау және бетон араласпасының қатаюының тәуелділігін білу қажет. Бетона араласпасының ең маңызды қасиеті жылжымалығы және қалыпқа оңай орналасуы. Яғни, араласпаның қалып бойнда оңай жылжыту, оның формасын алып, біртұтастылықпен біртектілікке ие болу. Жылжымалық бетон араласпасының формаға толтыру кезінде және иілімділігімен, яғни, біртектілікті бұзбай деформациялану қабілеті кезінде анықталады. Бетон араласпасын әр-түрлі жағдайда суреттеу үшін оның реологиялық сипаттамаларын қолданады. Жылжуға шектік күші, тұтқырлық релаксация мерзімі бұл қасиеттерді анықтау үшін арнайы вискозиметрлер қолданады. Мұндай сынақтарды негізінен ғылыми-зерттеулік зертханаларда жүргізеді. Өндірістік жағдайларда тек қана араласпалардың жылжымалығын анықтайды. Ол үшін бетон араласпасының қажетті көрсеткішін және салыстырмалы жеңіл анықту мүмкіндігі бар аспаптарды қолданады. Бетон араласпасын толық бағалау үшін және бетон немесе темірбетон бұйымдры мен конструкцияларды дұрыс ұйымдастыру үшін араласпаның басқа қасиеттерін білу қажет. Оның нығыздалғыштығын, біртектілігін, қатпарлануын, қатаю процессіндегі көлемін өзгертуін, ауа жұтуын, бастапқы беріктігін анықтайды.Бетон араласпасының қасиетіне ең маңызды шешуші судың шығыны түзеді. Себебі ол сұйық фаза мен құрылым, жылжығыштығының жанасу күші дамуы мен анықталады.

Цемент қамыры құрамынданған жүйе атты топқа жатады. Олар құрылымның бастапқы беріктігімен сипатталады. Цемент тасында бөлшек арасындағы молекулалары топтасу күшінің әсерімен құрылым пайда болады. Цемент қамырындағы құрылымда сұйық фазаның қабықшалары көлемдік тор түзеді. Оған иілімділік қасиетін береді және сыртқы күштердің әсерінен формасын өзгертуге қабілетті. Құрылымның бастапқы беріктігі немесе құрылымдық тұтқырлықтың цемент тасының құрамындағы су сузпензиясында болатын қатты фаза концентрациясына тәуелді. Қарапайым бетон араласпалары біртұтас ортаны түзу үшін цемент қамырымен су мөлшері жеткілікті. Мұндай араласпалар өзін цемент қамыры тәрізді көрсетеді. Құрылымдық жүйелердің өзінің реологиялық қасиеттерін механикалық күштің әсерінен өзгертіп және кшті алып тастағаннан кейін өзінің қасиеттерін қайта келтіру қабілеті тиксотропия деп аталады. Бетон технологиясында бұл қасиет аз жылжымалық және қатты араласпалар үшін, оларға вибрация, сілкілдеті және соғу әсерін кең қолданады.

Бетон араласпасын дірілдеткенде оның бастапқы құрылымы едәуір бұзылады, ішкі үйкеліс және жанасу күштері ең төменге дейін төмендейді, толығымен тиксотропиялық сұйылту және жылжу күштері өте төмен болады. Бірақ тәжірибе жүзінде конструкцияны дайындау техналогиясына жауап беретіндей етіп, бетон араласпасының құрамынжобалау проблемасын шешу қажет. Мұндай сұраққа жауап беру үшін бетон араласпасы мен оның реалогиялық қасиеттері арасындағы байланысты білу қажет. Соңғыны бағалау үшін өндірістік шарттарда қысқартылған әдістер қолданылады. Ол кезде бетон араласпасының техналогиялық сипаттамалары қаттылық, конустың түсуі және басқа көрсеткіштер алады. Олар белгілі бір шарттарда бетон араласпасының қасиеті және қалыптың өзгеруі мен нығыздалу қабілеттін бағалауға мүмкіндік береді. Техналогиялық әдістердің ұтымдылығы бетон араласпасының жылжымылығын анықтауда сынақты тез және әрбір құрылыс зертзанасында қол жетерлік аспаптарды қолданудың салыстырмалы қарапайымдылығы, бірақ бұл сынақтардың негізінде бетон араласпасының толық реалогиялық қасиетін сипаттауға болмайды. Бетон араласпасының реалогиялық қасиетін алу үшін арнайы аспаптар мен вискозиметр қолдана отырып, сынақ жүргізеді. Вискозиметрдің 5 түрі болады:

1. Тесік арқылыараласпаның өту жылдамдығы;

2. Конустың араласпаға кіру тереңдігін өлшеу арқылы;

3. Шариктің араласпаға ену жылдамдығы арқылы;

4. Жылу күшіне байланысты;

5. Коаксилды цилиндірді айналдыру күші арқылы.

Құрылымдық тұтқырлық және тексотропияға цементтің ұнтақтау деңгейі едәуір әсер етеді. Басында ұсақ ұнтақтылығы жоғарлаған сайын бұзылған құрылымның, құрылымдық тұтқырлықтың және тексатропия коэффиценті төмендейді. Ұнтақтылығы 4500-6000 г/см² мәнінде және одан жоғары болғанда құрыдымдық тұтқырлық пен тексатропия коэффиценті ұлғаяды. Реалогиялық сипаттамаға қатты фазаның түйіршігінің ірілігі де әсер етеді. Орташа түйіршіктің өлшемі төмендеген сайын, үйкеліс күші төмендейді бірақ, жылу күші өседі. Бұзылған құрылымның құрылымдық тұтқырлығы қатты фазаның белгілі бір ірілігінде немесе цемент және толтырғыштардың белгілі қатынасында дірілдеткіштің қуаттылығы ең төменгі мәніне ие болады. Мұнда құмның ұсақ бөлшектері мен ұнтақталған минералды қосымшалар бетонның реалогиялық қасиеттерінен цемент бөлшектері сияқты әсер етеді. Бетон араласпасының реалогиялық қасиеттеріне су цемент және су қатты қатнастары үлкен әсер етеді. Су цемент қатнасы көбейген сайын құрылымдық тұтқырлық және тексатропия коэффиценті күрт төмендейді. Су цемент қатынасының жоғары мәндерінде бетон араласпасының катпарлануы, қатты фазаның түйіршіктерінің тұнуы, кеуектің пайда болуы араласпада судың шығыны жоғарлағандықтан ағып кетуі басталады. Бетон араласпасының біртектілігі олардың мәндері күрт өзгеше болады. Мұндай араласпалар қолдануға жіберілмейді. Бетон араласпасының құрылымдық тұтқырлығын едәуір төмендету үшін пластификацияланған қосымшалар пайдаланады.

Конструкцияда бетонның жоғары сапасын қамтамасыз ету және жұмыс жүргізу үшін бетон араласпасы оның қалыптау шарттарына сәйкес консистенцияға ие болуы қажет. Бетон араласпасының консистенциясы оның құрамы мен компоненттеріне байланысты. Ол қатты, сәл ғана ылғал сондай-ақ сұйық, жеңіл ағатын күйге дейін өзгереді. Бетон араласпасының консистенциясын және оның техналогиялық қасиеттерін бағалау үшін көптеген әдістер ұсынылған. Әдетте техналогиялық қасиеттер бетон араласпасының жылжымалығы мен қаттылығымен бағаланады.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].
5 тақырып. Тығыз толтырғыштар (ауыр бетон) негізіндегі цементті бетон

Жоспар:

1 Ауыр бетондардың негізгі сипаттамасы

2 Берілген қасиеттегі ауырбетон құрамын жобалау

3 Беріктігі жоғары бетон. Тез қатаятын бетон. Гидрофобты қоспалы бетон. Жол және аэродром жабындысына арналған бетон. Әрлі бетондар мен араласпалар

4 Майда түйіршікті бетон. Майда түйіршікті бетонның құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері. Майда сағанақталған бетон. Шақпа тасы аз бетон. Өнеркәсіп қалдықтары қосылған бетон

Бетон топтарының негізгі сығылып сынғандағы беріктілігі бойынша мынадай топтарға бөлінеді: В1; В1,5; В2,5; В3,5; В5; В7,5; В10; В12,5; В15; В20; В25; В30; В40; В50; В55; В60. Бетонның беріктілігі цементтің түрімен активтілігіне, цементтің суға қатынасының мәніне, толтырғыштың беріктігіне, бетон қоспасының нығыздалу дәрежесіне және қатаю уақытына байланысты болады.

Бетонның 28 тәуліктегі сығылып сынғандағы беріктілігі бетонның тобын немесе маркасын анықтайды. Ауыр бетонның сығылып сынғандағы беріктілігі бойынша мынандай маркалары болады: М50; М75; М100; М150; М200; М250; М300; М350; М400; М450; М500; М600; М700; М800. Ауыр бетонның сығылып сынғандағы беріктілігі бойынша тобымен маркасының қатынасы 1 кестеде көрсетілген.

1 – кесте – Ауыр бетонның тобымен маркасының қатынасы

Ауыр бетонға қолданылатын су мөлшері бетон маркасы М300 төмен болса 1,5 еседен кем болмауы керек, ал бетон маркасы М300 жоғары болса 2 есе кем болмайды.

Ауыр бетон түрлері және оларға қойылатын талаптар

Ауыр бетондардың әр түрлері болады: тез қатаятын, гидротехникалық ғимараттарға арналған бетон, жол және аэродромдық жабындар үшін қолданылатын және тағы басқа бетондар.

Тез қатаятын бетондарды дайындау кезінде құрамына қосылатын негізгі шикізаттар цемент, гипс, су, СаСl₂ қолданылады. Сапалы тез қатаятын бетон алу үшін алюминатты цемент М500, 3% гипс, су цемент қатынасы С/Ц=0,35, хлорлы кальций қоспасы 2% қосылады.

Гидротехникалық ғимараттарға қолданылатын бетондар негізінен конструкцияның қызмет ету ұзақтылығын қамтамасыз ету керек. Сонымен қатар бетон беріктілігіне емес, аязға төзімділігіне және су өткізбейтіндігіне байланысты болады.

Жол және аэродромдық жабындар үшін қолданылатын бетондар негізінен көбіне иілуге төзімді болу керек. Сондықтан бетон беріктілігіне үлкен мән беріледі, сонымен қатар аязға төзімділігі, су өткізгіштігі, иілуге және механикалық жүктерге берікті болуы керек. Жол жабындары үшін қолданылатын бетонның беріктілігі осы материалға қолданылатын материалға байланысты иілу кезіндегі: М20,25,30,35,40,45,50,55; қысылу (сығылу) кезіндегі: М100,150,200,300,350,400,500.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-12].

1 Жеңіл бетондардың кеуек толтырғыштары бойынша құрамы және толтырғыш түрімен классификациялау

2 Кеуек толтырғыштағы жеңіл бетон құрылымы мен қасиетінің ерекшкліктері, кеуек толтырғыштың бетон құрылымының қалыптасуна әсері.

3 Жеңіл бетон құрамын жобалаудың негізгі принциптері.

4 Жеңіл бетон технологиясының ерекшеліктері. Кеуекті толтырғыштардың сутұтынғыштылығын азайту жолдары.

5 Жоғарғы беріктікті керамзитті бетон. Жоғарғы беріктікті керамзит бетон құрамын жобалау.

Саңылаулы толтырғыштардағы жеңіл бетондар. Жеңіл бетон дайындау үшін материалдар: жеңіл бетон үішін тез қатаятын және қарапайым портландцемент сондай-ақ қожды портландцементқолданылады. Негізінде бейорганикалық саңлаулы толтырғыштар пайдаланады. Жылу оқшаулағыш және конструктивті жылу оқшаулағыш жеңіл бетонның біршама түрлеріне органикалық толтырғыштар қолданылады(ағаштан, мақта сабағынан, көбікті полистирол грануласынан және басқалардан дайындалған). Бейорганикалық саңлаулы толтырғыштар түрінің көптігімен ерекшеленеді, оларды табиғи және жасанды деп бөледі. Табиғи саңлаулы толтырғышты бөлшекті үсақтау және елеу немесе тек қана тау жыныстарын елеу жолымен алады (пемза, вулканды туф, известняк ракушочник және т.б.). Жасанды саңлаулы толтырғыштар минералды шикізатты термиялық өңдеу нәтижесінде алынған өнімдер. Олар арнайы дайындалған және өндірістің қосалқы өнімдері деп бөлінеді (отын қожы мен күлі, металдық қождар және басқалар):

1) Керамзитті шағылтасты, көбіктенетін саз балшықты, грануланы күйдіру жолымен алынған өнім, ол жеңіл және берік толтырғыш, төгілмелі тығыздығы 250-800 кг/м³ керамзит грануласының сынығы, көпіршіктің қатып қалған құрылымына ұқсайды. Ол саңлаулы толтырғыштың негізгі түрі.

2) Керамзитті құм (түйіршігі 5 мм-ге дейін) керамзит шағыл тасын өндіру кзінде алады, сондай-ақ қайнау қабаты тәсіліме ауалы күйде грануланы күйдіру арқылы да жасайды. Сонымен бірге оны 40 мм-ден жоғары керамзит тасын ұсақтау арқылы да дайындауға болады.

3) Қожды пемза. Металургия қождары тез арада салқындату арқылы оның көпіршіктенуіне алып келетін процесс нәтижесінде жасайды. Қожды пемзаның бөлшектерін ұсақтайды және илейді. Қожды пемза өндірісі металургия дамыған аудандарда көп өндіріледі. Мұнда қожды пемзаның өз құны керамзитке қарағанда арзан.

4) Түйіршектелген металлургиялық қож.

Саңылаулы түйіршіктердің өлшемі 5–7 мм, кейде 10 мм дейінгі болатын ірі құм түрінде болады.

Көбіктелген перлит. Шыны тәрізді вулканды жыныстардың су мөлшері көп, перлит обсидиандарда күйдіру жолымен дайындалады. 950–1200 ^оС-та су ұшып, перлит көлемі 10–20 есе көбейеді.Көбіктенген перлитті жеңіл бетон және жылуоқшаулағыш бұйымдар өндірісі үшін қолданады.

Көбіктелген вермикулит. Ол саңылаулы көбіктелген материал. Оны су құрамды слюда жынысын күйдіру арқылы алады. Бұл толтырғышты жылуоқшаулағыш жеңіл бетондар дайындау үшін қолданады.

Отынды қалдықтар(отынды қож және күл). Бүлар антрацит, тасты көмір және оның түрлері, сондай-ақ басқа қатты отындарды жағу кезінде алынатын қосалқы өнім. Күл негізінде күлді шағылтас жасайды. Отынды қождар – көмір құрамындағы бейорганикалық қосылыстардың(саз балшық) пісу және көбіктенуі нәтижесінде қазандықтарда алынатын саңылаулы бөлшекті материал. Қожда біршама ұсақталады, еленеді және қосалқы материалдардан ажыратылады.

Аглопорит. Агломерациялық машина торында саз балшық құрамында шикізат (8-10 % отын қосады) шикізатты күйдіру арқылы алады. Ол үшін жергілікті шикізат қолданады. Саз балшықты және лессты жыныстар, сондай-ақ құм, шағыл тас, қиыршық тас түрінде шығарылады.

Шунгизит. Оны шунгизитті сланс жыныстарды күйдіру арқылы жасайды. Саңылаулы толтырғыштар нығыз толтырғыштар сияқты тас 5 – 40 мм және құм 5 мм төмен болып ірілігі бойынша бөлінеді. Саңылаулы құмды 2 фракцияға 1,2 мм дейін (ұсақ құм) және 1,2 – 5 мм ірі құм болып елейді. Саңылаулы қиыршық тас (шағыл тас) мын фракцияларға бөлінеді: 5 – 10; 10 – 20; 20 – 40 мм.

Құрғақ күйіндегі төгілмелі тығыздығы бойынша саңылаулы толтырғыштар мына маркаларға бөлінелі (кг/м³): 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 600 ... 1200-ге дейін, бірақ 1100 жоқ.

Саңылайлы толтырғыштың беріктігі стандартты әдіспен болатты цилиндрде түйіршіктерді сығу арқылы анықтайды.

Бұл бетондар тығыздығына, т.б. қасиеттеріне сәйкес қолданылуына байланысты үш түрлі: 1) бір текше метрінің орташа тығыздығы 1400-1800 кг үлкен күштерге кедергі көрсете алатын конструктивтік бетон; 2) тығыздығы 500-1400 кг/м³ конструктивтік –жылу өткізбейтін бетон; 3) тығыздығы 500 кг/м³ дейін жылу өткізбейтін бетон болып бөлінеді.

Жеңіл (кеуек) толтырғыштардың табиғи түріне ұсатылған пемзалар, туфтар, т.б. жанар таудың атқылауы (атылуы) арқылы тез суыну әсерінен пайда болған, құрылымы аморфты кеуек заттар жатады; жасанды түрі – керамзит, аглопорит, шлакты пемза, отын шлактары, вермикулит, перлит, т.б. Соңғы екеуі ерекше жеңіл болғандықтан, жылу өткізбейтін бетон бұйымдарын өндіру үшін пайдаланылады. Мөлшері 0,14-5 мм уақ жеңіл толтырғыштардың бір текше метрінің орташа тығыздығы – 1200 кг-нан, ал мөлшері 5-40 мм ірі (малта тас түрлі) жеңіл толтырғыштарды бір текше метрінің орташа тығыздығы 1000 кг-нан аспауы керек. Мысалы, малта тас түрлі керамзиттің тығыздығы 250-800 кг/м³ аралығында, ал вермикулит пен перлит тығыздығының төменгі шегі 100 кг/м³. Құрғақ күйінде үйілген жеңіл толтырғыштар орташа тығыздығы бойынша 15 маркаға бөлінеді: 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100 және 1200.

Жеңіл бетон технологиясының ерекшелігі. Жеңіл бетонның құрамын жобалағанда, бетон құрайтын материалдар араласпасының қалыпқа тағайындалған ыңғайлықпен салынуын және қатайған бетонның белгіленген беріктікке жетуі мақсатымен бірге, оның қажетті тығыздығын да қамтамасыз ету керек. Сондықтан жеңіл бетондар жасау үшін маркасы жоғарырақ цементті қолданған тиімді. Тығыздығы төмен, әсіресе жылу өткізбейтін бетон алу үшін саңылаулары (ұсақ тесіктері) жабық жеңіл, малта тас түрлі толтырғыштарды пайдаланған жөн.

Жеңіл толтырғыштар бетон араласпасынан бірталай су жұтады. Сондықтан бетон құрамын есептегенде соншама суды қосуды ескеру керек. Ұзақ уақыт тасымалдау мен вибрациялау нәтижесінде жеңіл бетон араласпасы ыдырай бастайды. Салмағы жеңіл толтырғыш түйірлері бетон араласпасының бет жағына жүзіп шығады. Бұл құбылыстың зиянынан құтылу үшін араласпаны оңай қалыптағыш етіп қабылдап, вибрация тәсілімен нығыздау кезінде бетон бетіне бастырғы жүк қою керек.

Мысалы, беріктігі жоғары тығыздығы 1600-1800 кг/м³ жеңіл бетон алу үшін беріктігі жоғары, тығыздығы 600-800 кг/м³ ірі толтырғышты пайдаланып, уақ толтырғышты жартылай немесе түгел тығыз уақ толтырғышқа (құмға) ауыстыру керек.

Жасанды малта мен жарықшақ тастың нұсқалық коэффициенті толтырғыш түрінің ең жоғары өлшемінің ең төмен өлшеміне қатынасы төмен (аз) болған сайын, толтырғыштардың сапасы жақсарады. Жоғары сапалы толтырғыштар үшін бұл коэффициенттің мөлшері 1,5-2 және 2,5 аспауы керек.

Тығыз құрылымды, яғни цемент қамыры толтырғыштар түйірлерінің қуыстарын түгел толтырып және түйірлер арасындағы кеуектілік азайған жағдайда жеңіл бетон, жеңілдігіне қарамастан берік, су өткізбейтін және аязға төзімді болады. Өйткені жеңіл толтырғыштардың көбінде (керамзитте, аглопоритте) аморфты кремний оксиді (SiO₂) болады; ол қатайғанда цементтен бөлінетін Са(OH)₂ (кальцийдің гидроксидімен) әрекеттесіп «кеуек» түйір-цемент тас арасындағы қабатты берік өтетін, суда ерімейтін кальцийдің гидросиликатын (CaOSiO₂nН₂0) түзеді. Осының салдарынан көлемінің 75-80% кеуек толтырғышпен толғанына қарамастан жеңіл бетон, су, т.б. сұйықтарды, тіпті олардың қысымы үлкен (1,2 МПа) болса да, өткізбейді. Мұндай бетон аязға да төзімді келеді.

Жеңіл бетон беріктігінің негізгі көрсеткіші – ол бетонның класы. Жеңіл бетон сығу беріктігі бойынша (МПа) халықаралық 14 класқа бөлінеді: В2; В2,5; В3,5; В5; В7,5; В10; ВІ2,5; В15; В17,5; В20; В22,5; В25; В30; В40, жылу өткізбейтін және бетон үшін бұлардан басқа үш класс: В0,35; В0,75 және В1 белгіленген.

Беріктігімен бірге жеңіл бетонның маңызды көрсеткіштеріне, оның тығыздығы жатады. Құрғақ күйіндегі орташа тығыздығына байланысты жеңіл бетон 19 маркаға бөлінеді: D200, D300, D400, D500, D600, D700, D800, D900, D1100, D1200, D1300, D1400, D1500, D1700, D1800, D1900, D2000. Жеңіл бетонның жылу өткізгіштігі негізінде оның тығыздықтарына байланысты (1-сурет). Кұрғақ жеңіл бетонның жылу өткізгіш коэффициенті әдетте 0,1-0,8 Вт/(м°С) аралығында болады.

Жылу өткізгіштігіне сәйкес бұл бетоннан салынған тұрғын үй сыртқы қабырғасының қалыңдығы 20 см-ден 40 см-ге дейін өзгеруі мүмкін. Егер бетонның ылғалдылығы 1 %-ға өссе, ал жылу өткізгіштігі 0,016-0,035 Вт/(м°С) өседі.

Жеңіл бетон су өткізбейтін қасиеті бойынша W0,2; W0,4; W0,6; W0,8; W1; W1,2 маркаға, ал аязға төзімділігі бойынша: F25, F35, F50, F75, F100, F150, F200, F200, F300, F400, F500 маркаға бөледі.

Жеңіл бетондардың кейбір түрі, мысалы уақ толтырғышсыз жеңіл бетон қуысты болып келеді де, ондағы болат арматураларды коррозиядан жөнді қорғай алмайды. Сондықтан, мұндай бетоннан жасалған темірбетон конструкцияларының күш көтеретін (жұмыс істейтін) арматураларын, басқа тәсілдер арқылы коррозиядан қорғау керек. Ал тығыз құрылымды жеңіл бетондарда, арматура коррозияға ұшырамайды.
Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-12].
7 тақырып. Тығыз және кеуек толтырғыш негізіндегі цементсіз бетон

Жоспар:

1 Бетон дайындауда энергетика, металлургия және химия өндіріс қалдығын қосымша шикізат ретінде қолдану. Күкіртті бетон

2 Әк-кремнеземді байланыстырғыш негізіндегі силикат бетон. Әкті-кремнеземді байланыстырғыш негізіндегі бетондардың автолклавты өңдеудеуден өткендегі негізгі қасиеттері.

3 Силикат бетон қасиетіне әсер ететін факторлар. Автоклавты өңдеуде ұнтақталған кремнеземді компонент мәні. Силикат бетон түрлері. Жеңіл және ауыр силикат бетондар.

4 Шлакты байланыстырғышты бетондар. Шлакты байланыстырғыш түрлері және олардың қасиеттері. Шлакты байланыстырғыш бетон қасиеттері. Технологиялық ерекшеліктері және құрылыста қолдануы.

5 Гипсті және гіпс-цемент-пуццоланды бетон дар. Негізгі қасиеттерін.

Күкіртті бетон. Қиыршық тас, құм, минералды ұнтақ (140-150˚С қыздырылған) және 145-155˚С араластыру температурасына дейін балқытылған күкіртті қышқылдан тұрады. Күкіртті қолданыста қолдану 19 ғасырдың ортасынан белгілі: тасты қалаудың арасындағы ерітінді және жіктерін жағуға арналған мастика түрінде баспалдақ марштарының перилласын қатайту үшін және тасты конструкциялардың металды байланысын толтыру үшін қолданады. Толтырғыш ретінде қышқылға төзімді цемент андезитті немесе кварцты ұнтақ (мука), кварцты құм және басқа қышқылға төзімді басқа минералды толтырғыштар қолданады. Көптеген мемлекеттерде күкіртті бетонды свая, фундамент сыйымдылықтар жол жабындысы және химиялық төзімді едендер үшін қолданады.

Цементті-полмерлі бетондар – полимерлердің сулы дисперсиясы түрінде жоғары молекулалы әр түрлі органикалық қосылыстардың қосымшасымен цементті бетондар. Полимерлер ретінде әр түрлі полимерлердің эмульсионды полимеризация өнімдері: винилхлорид, винилацетат, стирол, латекс және басқалары немесе суда еритін коллоидтар: поливинилді және фурилді спирттер, эпоксидті суда еритін шайыр, полиамидті және мочевиноформальдегидті шайыр пайдаланады. Қосымшаларды бетон араласпасына оны дайындау барынсында енгізеді. Бетонда полимерлерді пайдалану оның құрылымы және қасиеттерін қажетті бағытта өзгерті, материалдардың техника-экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік береді.

Полимербетондар деп байланыстырғыш ретінде әр түрлі полимерлі шайырлар, ал толтырғыш ретінде – бейорганикалық материалдар – құм және қиыршықтастар қолданады. Шайырды үнемдеу және полимербетонның қасиетін жақсарту үшін ұсақ ұнтақталған толтырылымдар қосады. Қатаюды жеделдету және қасиеттерді жақсарту үшін қатайтқыш, пластификатор және басқа арнайы қосымшаларды қолданады. Әдетте жиірек полимербетондар үшін термореактивті шайырлар: фуранды, эпоксидті, полиэфирлі акрилді пайдаланады. Полимерлі байланыстырғыштың қатаюы әдеттегі температурада, ал кей жағдайда – жылумен жүргізіледі.

Гипсті бетондардың жіктелуі:

1-ші негізгі қолданысы бойынша:

а) конструкциялық

б) функционалдық

в) конструкциялық-функционалдық.

2-ші орташа тығыздылығы бойынша:

а) ерекше жеңіл – 500 кг/м³

б) жеңіл – 1800 кг/м³

в) ауыр (ұсақ және қарапайым түйіршікті) тығыздығы 2500 кг/м³

г) ерекше ауыр 2500 кг/м³-тан жоғары

3-ші байланыстырғыш түрі бойынша:

а) суға төзімсіз гипсті байланыстырғыштар негізінде

б) суға төзімді аралас гипсті байланыстырғыштар негізінде.

4-ші ірі толтырғыштың түрі мен ірілігі бойынша:

а) нығыз толтырғыштар

б) саңылаулы толтырғыштар

в) органикалық толтырғыштар

г) ерекше нығыз толтырғыштар

5-ші құрылымы бойынша:

а) нығыз құрылымды – бұл бетондарда түйіршік арасындағы кеңістікті қатайған байланыстырғыш алады. Тартылған ауа кеуектері 7%-дан кем.

б) саңылаулы құрылым – бұл бетондарда толтырғыш арасындағы кеңістікті ауа тартқыш, көбік және газ түзгіш қосымшалармен саңылауланған қатайған байланыстырғыш алады. Тартылған ауа көлемі 7%-дан жоғары.

в) ұялы құрылым – бұл бетондарда жоғары саңылаулы құрылымды және біркелкі тартылған саңылау мен гипсті байланыстырғыш немесе ерітіндіден тұрады.

г) ірі саңылаулы құрылым – бұл гипсті бетондар ірі толтырғыш арасындағы кеңістік байланыстырғыш пен толтырылмай құмсыз жасалады.

6-шы нығыздалу жағдайы бойынша:

а) құймалы технология бойынша қалыптайтын. Жоғары жылжымалы гипсті бетонды араласпалар механикалық әсерлердің көмегінсіз нығыздалады.

б) дірілдету мен нығыздалады. Гипсті бетонды араласпалар әр түрлі консистенциялы болып келеді, қалыпқа дірілдету әсерімен нығыздалады.

Қолданылатын құрылыс гипсінің салыстырмалы төмен беріктігі 2-7 МПа болғандықтан, бірақ гипс байланыстырғышының басқа материалмен, яғни толтырғыштар мен жақсы жанасу нәтижесінде оларды гипсті бетон алу технологиясында қолданады. Гипсті бетонда гигиеналық салыстырмалы аз, орташа тығыздығын жоғары жылу және дыбыс оқшаулағыш қабілеті, отқа төзімділігі, архитектуралық әсемдігі және де жоғары техника-экономикалық көрсеткішпен сипатталады.

Гипсті бетондардың физика-техникалық қасиеттері.

Аязға төзімділігі бойынша конструктивті гипсті бетондар F35, F50, F75, F100, F150 болады. Конструктивті-функционалды бетондар D100, D1500, F25, F50, F75, ұялы D100-D800, F15-F25 болуы қажет.

Агрессивті ортаға төзімділігі бойынша бетондар мен ерітінділер жоғары 3% және төмен 0,2 % конценттрациялы сульфатты ерітінділерге жоғары төзімділік көрсетеді.
8 тақырып. Ұялы бетондар

Жоспар:

1 Ұялы бетон түрлері және олардың техникалық сипаттамалары.

2 Газды және көбікті бетондардағы кеуек түзіліу процессі. Газ, көбік түзейтін қоспалар және оларды даярлау тәсілдері. Газды бетон өндіру технологиясы.

3 Ұялы бетондар өндірісінде матеріал шығынын азарту және сапаны жақсарту жолжары.

4 Көбікті бетонның озық технологиясы. Көбікті құрғақтай минерализациялау әдісі.

5 Ұялы бетондарды көлемдік және беттік гидрофобизациялау. Ұялы бетон бетін сусіңірмейтін және әшекейлі құраммен өңдеу.

Ұялы бетондар қолданылатын орны мен орташа тығыздығына байланысты 3 топқа бөлінеді: жылу өткізбейтін, тығыздығы 500 кг/м³; конструктивті жылу өткізбейтін, тығыздығы 500-900 кг/м³ және конструктивтік, тығыздығы 900-1200 кг/м³ аралығында. Бұл бетондар тығыздығы бойынша ерекше жеңіл бетондар тобына кіреді.

Кремнеземді компонент ретінде ұнталған кварцті құм, отын күлдері, ұнталған домна шлактары қолданылады. Бұлар байланыстырғыш заттардың шығынын азайтады. Бетонның отырғыштығын (көлемінің қысқаруын) кемітеді, яғни оның сапасын арттырады. Кварцті құмды ылғалды әдіспен 1700-1800 см²/г дейін ұнтайды да, құм шламы түрінде пайдаланады. Бұл компонент ретінде табиғатта кездесетін майда, түйіршіктері 0,01... 0,08 мм маршалит деп аталатын құмды пайдаланған тиімді.

Бетонды ұялау үшін қамырды химиялық не механикалық әдістермен кепіртеді (көтереді). Бірінші жағдайда – қамырға газ түзетін зат қосады, араласпада химиялық реакция жүреді де, газ бөлініп шығады, ал 2-жағдайда қамырға алдын ала бөлек дайындалған көбік қосылады. Осыған байланысты ұялы бетондар газбетон не газсиликат пен көбікбетон не көбіксиликат деп, екі түрге бөлінеді. Ұялы бетон бұйымдарын өндіргенде байланыстырғыш зат ретінде цемент қолданылса, оларды газбетон немесе көбікбетон, ал әк пайдаланылса – оларды газсиликат не көбіксиликат деп атайды. Бұлардың ішінде көп тарағаны – газбетон.

Көбікбетон және көбіксиликат өндірісінде көбік түзетіндер ретінде қарағай шайырын сілтілермен сабындау арқылы алынатын шайырды не сабынды тамырдың су ерітіндісі – смолосапонинді пайдаланады. Көбікті, әсіресе алғашқы кезде, яғни көбікбетон немесе көбіксиликат массасының (араласпасының) беку (ұстасу) процесінің бастапқы уақытында шөкпеуі үшін, оны тұрақтандыру мақсатымен көбіктүзгіштің ерітіндісіне мал желімі не сұйық шыны қосылады.

Ұялы бетондардың қасиеттері. Ұялы бетондар тығыздығы (кг/м³) бойынша D300-D1200 маркалар аралығында, ал жылу өткізгіштігі (Вт/(м°С бойынша 0,05-0,45 аралығында болады; беріктігі бойынша: а маркалары (кгс/см², үлгілердің ылғалдылығы 102 % кезінде) М5-М200, ә) кластары (МПа) В0,35-В20 аралығында болады. Тұрғын үйлердің, т.б. ғимараттардың сыртқы қабырғалық панельдері үшін қоршаған ауаның ылғалдылығы мен температурасына байланысты аязға төзімділігі FІ5; F25 маркаларымен сипатталынатын ұялы бетондар қолданылады.

Ұялы бетон бұйымдарындағы болат арматураны коррозиядан (қираудан) сақтау үшін оның беті жұқа 0,3-0,5 мм цементбитум не цементполистиролдан дайындалған сылақпен майланады (сыланады).

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-10].
9 тақырып. Бетонның ерекше түрлері

Жоспар:

1 Бетонның ерекше түрлерін қолданудың технико-экономикалық тиімділігі. Ыстыққа төзімді бетон.

2 Қышқылға төзімді бетон. Биологиялық әсерден және радиациядан қорғауға арналған ерекше ауыр және гидратты бетон. Цемент тасына агрессивті әсер ететін сұйық және газ тәрізді ортада ғимараттар мен кұрылыстар салуға қолданылатын, тұзға, қышқылға және сілтіге төзімді бетондар.

3 Полимербетон, полимерцементті бетон және бетонополимер. Құрамдарын тиімдей ерекшеліктері. Бұл бетондардың құрамы және қасиеті.

Қышқылға төзімді бетон қышқылға төзімді цемент пен толтырғыштардан, мысалы кварц юфамынан, андезит немесе кварцит жарықшақ тастарынан жасалынады. Байланыстырғыш зат ретінде кремний фторлық натрий (Na₂SіF_б) қосылған сұйық (ерітіндіні) шыны пайдаланылады. Кәдімгі бетонмен салыстырғанда қышқылға төзімді бетон жылы, құрғақ ауада қатаяды. Бұл бетон концентрациясы жоғары күкірт, тұз (хлорсутек), азот, т.б. қышқылдарда (шыныны ерітетін балқытқыш қышқылдан - H₂F₂ баскаларында) төзімді; суда, әлсіз қышқылдарда және сілтілерде төзімсіз. Қышқылға төзімді бетон қышқылдарының көбімен жанасатын конструкциялар (резервуарлар, құбырлар, т.б.) жасау үшін қолданылады.

Декоративті (әшекейлі) бетон құрылыс конструкцияларының, әсіресе олардың сыртқы (фасадқа) қарайтын жағының мәнерлілігін арттыру үшін қолданылады. Құрылыс конструкциясын декоративтік бетонмен мәнерлеудің екі түрі бар: біріншісі – ақ цемент, таза ақ толтырғыштар және бояғыштар қоспасынан дайындалған түсті бетон қолдану, екіншісі – бетон араласпасындағы мәрмәр, гранит, туф, т.б. тастардан алынған арнаулы толтырғыштардың бетін ашу. Соңғы әдісті іске асыру үшін, бетонның бетіне цемент қамырының тасқа айналуын баяулататын (бәсеңдететін) үстеме қосады. Мұның салдарынан қатайтып үлгірген бетон бетінен, қатайып үлгірмеген цемент тасы – қамыры оңай кетіріледі. Мысалы, су қысымымен жуу не қатты щеткалар немесе қысылған ауа күші атқылаған құммен тазалау арқылы да келтіріледі.

Түсті бетондар үшін таза құм мен бетонды сұр түске бөлейтін темір тотығынсыз ақшыл кварцті құм, ал ірі толтырғыштар ретінде – ақшыл әктас пен доломит пайдаланылады. Бояғыштар жарыққа, ауа райына және сілтілерге төзімді болу қажет; көбінесе металдардың оксидтерінен не тұздарынан құралған минералды пигменттер қолданылады; оларды бояғыштығына^* сай цемент салмағынан 1-5 % етіп қосады. Арнаулы толтырғыштар ретінде мәрмәрді, гранитті және туфты өндіргенде қалған қалдықтарды елеу арқылы алынған уақ және ірі түйірлер қолданылады.

Ыстыққа (қызуға) төзімді бетон құрылыс конструкцияларын жоғары температураның 350-1600°С ұзақ уақыт тигізетін әсерінен сақтау үшін пайдаланылады. Бұл бетонды жасау үшін байланыстырғыш зат ретінде портландцемент, шлакты портландцемент, глиноземді цемент немесе ерігіш шыны қолданылады. Оларға, шоққа төзімділігін арттыру мақсатымен, ұнталған хромит кені, шамот не кәдімгі кірпіш сынықтары, домна шлагі және от әсерінен модификациялық өзгеріс бермейтін кварцсыз андезит, базальт, диабаз тау жыныстары қосылады.

Бетонның беріктігін, ал ол арқылы шоққа төзімділігін арттыру үшін оның құрамына уақ толтырғышты көбірек – ірі толтырғыш шығынына жақын мөлшерде қосады. Шоққа төзімді бетон үшін шикізаттар таңдау, оның қай температурада қолданылатынына байланысты жүргізіледі. 1-кестеде шоққа төзімді бетондардың ең көп пайдаланылатын құрамдары келтірілген. Кестеде бетонды қолдану температурасының шегі, оның бір жағын қыздырғандағы көрсеткіші бойынша келтірілген. Ал оның құрамы – цемент (Ц)_; қосымша (Қос), құм (Қ); қиыршық тас (Т) қатынастары арқылы сипатталынған.

1 Монолитті бетондарға қойылатын шарттар. Монолитті бетонның құрамын тиімдеу ерекшеліктері.

2 Монолитті конструкцияларды бетондау. Бетонның қатаюына ықпал ету шаралары. Төмен температурада бетондаудың ерекшеліктері. Құрғақ ыстық және ылғалды ыстық климаттарда конструкцияларды бетондау.

3 Құрама темірбетон конструкцияларын моналиттеу. Темірбетон конструкциялардың сапасын жоғарлату және жөндеу. Құрылыс конструкцияланының қуыстарын нығыздау.

Біртұтас деп конструкциялардың орналасу орнында тұрғызылатын құрылыстарды айтады. Конструкцияларды тұрғызу қалыпты орнатудан, ол болашақ конструкцияның көрінісін кеңістікке жасайды, арматураны орнату, конструкцияны бетондау, қатайып жатқан бетонға күтім жасаудан тұрады.

Қалып тақтай және фанерадан ағаш, металды тор немесе парақтардан металды, полимерлі жабынмен ағашты, темірбетонды және де босатылмай конструкция денесінде қалатын (несъемная опалубка) болуы мүмкін. Кеәде қалып ретінде темір бетонды тақталар қолданады, олар болашақ құрама – біртұтас конструкцияның бөлігі болады.

Арматураны жобаға сәйкес орнатады. Оларды қосу үшін дәнекерлеуді қолданады. Кеә жағдайда алдын-ала дайындалған арматуралық қаңқаларды пайдаланады, ол жұмыс өндірісін жеделдетеді. Отандық конструкциялар үшін екітавр (двутавр), швеллер және арнайы профилді прокат түрінде қатты арматура деп аталатын бұйымды қолданады. Ерекше жағдайларда арматуралық қаңқаларды жұқа өргіш сымдар көмегімен өреді.

Үлкен құрылыс және конструкцияларды бетондауды жеке блоктармен, олардың арасына жұмыстық жіктер жасап жүргізеді. Блокты үздіксіз бетондайды, бұл жағдайда әрбір келесі бетон порциясы одан ерте құйылған бетон қатайып бастағанға дейін құйылады және нығыздалынады. Әдетте, бетон араласпасын орталықты бетонараластырғыш түйіндерінде (БАТ-БСУ) немесе зауыттарда дайындайды және кейін құю орнына тасымалданады.

Бетонды тасымалдау, оны блокқа құю және кейінгі күтім бетон сапасын, құрылыстық-техникалық қасиеттерін және конструкцияның ұзақ мерзімділігін анықтайды.

Бетонды тасымалдау және құюдағы әрбір қадам конструкция бірдей сапалы болу үшін араласпаның өзі және араласпадан араласпаға бетон араласпасының біртектілігін түбегейлі қадағалау қажет. Бұл үшін ірі толтырғыштан ерітіндінің, немесе судың басқа құрамдаушылардан бөлініп кетпеуін бақылау қажет. Бетон араластырғыштан түсіру орнында қабаттануды түсіру ыдысын ағым астына бағытталған соңына бекіту арқылы алдын алуға болады. Ол бетонның қауға шелек, бункер немесе арба ортасына тік түсуін қамтамасыз етеді. Мұндай қосалқы жабдықтарды барлық басқа желоб және тасымалдауыш соңына орнату қажет.

Бетонды әр түрлі әдістермен: науа, тасымалдауыш, қауға шелек, вагонды арба (вагонетка), автобетонараластырғыш (миксер) және құбыр бойымен ығыстыру көмегімен тасымалдайды. Тасымалдау әдісін құю шарттарына байланысты тағайындау қажет. Тасымалдаудың кез келген түрінде бетон араласпасын дірілдеу (вибрирование) және сілкілдеу (встряхивание) сақтау қажет, себебі ол оның қабаттануын шақырады, әсіресе егер ол иілімді консистенциялы болса. Бетон араласпасын автобетонараластырғышта тасымалдау өте ыңғайлы. Егер бетон араласпасын стационарлы (тұрғылықты) бетонараластырғышта алдын-ала дайындалса, онда автобетонараластырғыштың өзінде дайындағанға қарағанда оған 50 % көбірек араласпа салуға болады. Тасымалдау кезінде бетон араласпасының цемент гидратациясы және судың буға айналуынан судың біршама бөлігін жоғалту есебінен бетон құрамын осы құбылысты ескере тағайындау қажет.
1-кесте – Бетон қоспасының қозғалуды жоғалтудың коэффициенті

Бетон араласпасының жылжымалығы, см	Тасымалдау ұзақтылығы, км			Бетон араласпасының жылжымалығы, см	Тасымалдау ұзақтылығы, км
	10	20	30		10	20	30
1 … 3	0,4	0,2	0,15	7 … 9	0,50	0,35	-
4 … 6	0,45	0,25	-	10 … 14	0,55	-	-

Ығыстыру (нагнетание) ұсақ толтырғыштың нормадан жоғары мөлшері бар ыңғайлы қалыптылықты бетон араласпасын қолдануды қажет етеді. Қиыршықтастың шектік ірілігі бетон жеткізгіштің 1/3 диаметрінен жоғары болуы қажет. әдетте, конустың түсуі (КТ - ОК) 8 см жоғары бетон араласпасын механикалық жетекпен бетон насостарын қолданған кезде және КТ – 4 см-ден жоғары бетон араласпасын гидравликалық жетекпен бетон насостарын қолданады (1 және 2 сурет).

1-сурет – Механикалық жетегімен бетононасостың жұмыс схемасы: а – сору; б – ығыстыру; I – қабылдау воронка; 2 – сорғыш клапан; 3 – ығыстыру клапаны; 4- поршень.

2-сурет – Гидрожетекпен бетононасостың схемасы: 1 – бетон ағатын құбыр; 2 – бункер; 3 – жауып-ашқыш; 4 – жұмыстық цилиндр; 5 – гидроцилиндр.

Насостың жетісті жұмыс жасауы үшін оны біртекті бетон араласпасымен тұрақты қамту қажет. Араласпаның біртектілігін сақтауға көмектесу үшін қабылдау бункері, сиымдылықты насосты бункерге салынған бетон аралспасын қайтара араластыру жабдығын қамтиды.

Бетон араласпасын оның соңғы құю орнына мүмкіншілігінше жақын жерге түсіреді. Бетон араласпасын едәуір арақашықтыққа тасымалдау кезінде үлкен порциямен қалыпта кейіннен араластырып құюға болмайды, себебі ол оның қабаттануын шақырады. Бетон аралспасын горизонталды бірдей қалыңдықты қабатпен және әр бір қабатын алдыңғы қабатты нығыздағаннан кейін жүргізеді. Қабаттар темірбетон конструкциялар үшін қалыңдығы 15-30 см және массивті құрылыс үшін қалыңдығы 45 см дейін болуы қажет. Онда қабат қалыңдығы қалып арасындағы ара қашықтық, арматура мқлшеріне байланысты, және әр бір жаңа алдыңғы қабатты алдыңғы қабаттың уақыт ұстамдылығы басталмай тұрып құбды бітіру мүмкін болуы қажет.

Маңызды сәнге бетонды күту ие. Қатаю үшін қажетті шарттар болып ылғалдың болуы және қоршаған ортаның температурасы ыңғайлы болуы қажет. Жаңа құйылған бетон цементтің толық гидратациясына қажетті судан көп болады, бірақ көп жағдайда өндірістік жағдайларда булану нәтижесінде егер қауіпсіздікшараларын жасамаса едәуір мөлшерде осы су жоғалады. Қалыптыдан төмен температурада цементің гидратациясы едәуір баяу, ал қатаю нүктесіне жақын және одан төмен температурада химиялық реакция тоқтайды. Сонымен, қатаюдың ерте мерзімде ылғалды жоғалтудан бетонды сақтау қажет және цемент гидратациясына көмектесетін температурада ұстау қажет. Сондай-ақ бетонды кейінгі құрылыс жұмыстары барысында бұзылудан сақтау қажет.

3-сурет – Бетон араласпасын құю әдістері: а – бетонараластырғышты босату; б – бункерге төгіп салу; в – транспортерлерді босату; г – қабырғаға бетон аралспасын құю: д – сондай, жанындағы саңылау бойынша; е – бетондау; ж – бетон араласпасын қабаттап құю кезінде дірілдету; I – дұрыс, II –дұрыс емес (өлшемдері – мм).

Қыста бетондау кезінде бетонмен күйзелістік (критический) беріктікті жинауын қамтамасыз ететін мерзім аралығында бетонның қатаюын жылы және ылғалды ортада қамтамасыз ету қажет, ол бетонның құрылымын сақтау және оның қанағаттанарлық қатаюын ерігеннен кейін гарантия жасауы қажет.

Ол екі әдіспен қол жеткізіледі:

1 бетонның ішкі жылу қорын пайдалану;

2 егер ішкі жылу жеткіліксіз болғанда сырттан бетонға қосымша жылу жеткізу.

Бірінші әдіспен жоғары беріктікті және жедел қатаятын портландцемент қолдану, цементтің қатаюын үдеткіштерді пайдалану – кальций хлориді және басқалары, бетон араласпасына иілімділігін арттыратын және ауа тартқыш қосымшаларды енгізе отырып су мөлшерін төмендетеді. Мұның барлығы құрылыс тұрғызғанда бетонның қатаюын жеделдетуге мүмкіндік береді және мұздану алдында жеткілікті беріктікті бетонмен алуға қол жеткізеді. Бетонда ішкі жылу қоры бетон аралсапсының құрамдаушы материалдарды қыздыру жолымен жасайды, онымен бірге, цемент және су (цемент экзотермиясы) арасында жүретін химиялық реакциялар кезінде қатаятын бетонда жылу бөлінеді. Конструкцияның массивтілігі және сыртқы ауаның температурасына байланысты бетон үшін суды (90 °С дейін) немесе су және толтырғыштарды – құм, шағылтас, қиыршықтас (50 °С дейін) қыздырады. Бетон араласпасы бетонараластырғыштан шыққанда 40 °С температурадан жоғары болмауы керек, себебі ол одан жоғары температурада тез арада қоюланады. Массивке құйғанда бетон араласпасының ең төмен температурасы 5 °С жоғары, ал жұқа конструкцияларға құйғанда 20 °С жоғары болуы қажет.

Екінші әдістің бірінші түрі бетонды қоршаған екі қалып арасы арқылы жіберетін жылыту немесе бетон ішінде болатын немесе қалыпқа орнатылған құбыр бойынша бумен бетонды жылумен өңдеу. Будың қалыпты температурасы 50-80 °С. Бұл жағдайда бетон тез арада қатаяды, ол 7 тәуліктен кейін қалыпты қатайғанда жинайтын беріктігіне 2 тәуліктен кейін жетеді.

Екінші түрі – электрлі жылыту, ол бетон арқылы электрлі ауысымды ток өткізіп жүргізеді. Бұл үшін болатты пластиналар – электродтар электр сымдарымен қосылған жоғарыға немесе бетонның уақыт ұстамдылық басында конструкцияның жанына іргелеп (боковой) орнатады. Электрожылыту кезінде бағана және арқалықта бетонға бойлық электродтар салады немесе сымдарды қосу үшін қысқа болатты сымдарды кіргізеді. Бетон қатайғаннан кейін сымдардың шығып тұрған ұштарын кесіп тастайды. Пластинкалы электродтарды негізінен тақта және қабырғаны қыздыру үшін, бойлық электродтар және көлденең қысқа сымдарды арқалық және бағана үшін қолданады. Қыздыру басында әдетте қарапайым 200 В токты тасымалдау жолымен алатын төменгі күшті ток (50-60 В) жүргізеді. Қатпаған бетон арқылы ток жүргізгенде қызады және қатаяды. Бетонның қатаю барысында оның электр кедергісі жоғарылайды және күшті көтері керек болады. Бетонды қыздыру баяу жүреді, ол әсіресе арматура жанында кебудің алдын-алу үшін, онда ток тығыздығы және жарықтың пайда болуы артады (сағатына 5 °С-тан жоғары температураны көтеру қажет), және бетонның температурасын 60 °С дейін жеткізеді. Бұл шарттарда бетон 36-48 сағат аралығында қатаю 7 тәулікте қалыпты қатайған бетон беріктігінен төмен болмайды.

Үшінші түрі жылу берумен қатар бетондау – бетонды қоршаған ауаны жылыту. Бұл үшін фанерлі немесе брезентті жылытқыш орнатады, онда уақытша пештер, арнайы газ шамдары (онда өрт қауәпсіздік ережелері орындалуы қажет), ауалық жылыту (калориферлер) немесе электр шарышатып шағылыстырғышты пештер орнатады. Жылытқыштарда суы бар ыдыстар қояды, ол қатаюға ылғалды орта жасайды немесе бетонға су шашады. Бұл әдіс алдынғыдан қымбат және өте төмен температура, бетондаудың аз көлемінде, сондай-ақ әрлеу жұмыстарында қолданады.
7 Практикалық сабақтардың мазмұны – 15 сағат

Практикалық сабақтар 1, 2

2 тақырып - Бетон араласпасы.

Жоспар:

1 Бетонға қоспа қосу технологиясы.

2 Сапасын бағалау әдістері және бетон араласпасының техникалық сипаттамасын анықтау.

3 Бетон араласпасының технологиялық қасиеттеріне әсер ететін факторлар.

1 Бетонның сипаттамаларың анықтау.

2 Оларға қойылатын талаптар мен олардың қасиетін анықтау.

Практикалық сабақтар 3, 4

3 тақырып - Бетон құрылымының қалыптасу және қатаю процестері.

Жоспар:

1 Әртүрлі қатаю шарттар кезіндегі бетон беріктігінің өсу кинетикасы.

2 Әртүрлі температурада, ылғал ортасы кезінде қатаю процесінің көлемдік деформациясы.

3 Бетон құрылымының жақсарту жолдары

1 Жоғарғы сапалы құрылымды бетон алу үшін шарттар тудыру.

2 Қиыршықтас пен құмның шығынын анықтаудың теңдеулері.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 5-8].

1 Бетонның механикалық қасиеттері. Бетонның сығылу және иілу беріктігі.

2 Бетон құрамының, компоненттері қасиеттерінің, қатаю режимі және басқа факторлардың бетон беріктігіне әсері.

3 Болат арматурамен бетонның жабысуы. Бетон беріктігінің қатаю мерзіміне байланысты өсуі: бетон беріктігінің өсуіне қатаю ортасының әсері.

1 Жүктелген бетонның серпімді және иілімді деформациясы.

2 Ыстық құрғақ климаттың бетонның негізгі қасиеттеріне ықпалы.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-12].

1 Берілген қасиеттегі ауырбетон құрамын жобалау.

2 Бетонға арналған ұнтақталған және ұнтақдисперсті минералды қоспалар.

Тапсырмалар:

1 Ауырбетондардағы толтырғыштарының техникалық сипаттамасы және шарттар.

2 Бетондағы цементті анықтау. Бетон құрамын есепті-эксперименталды әдіспен анықтау.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14,15].

1 Кеуек толтырғыштағы жеңіл бетон құрылымы мен қасиетінің ерекшеліктері, кеуек толтырғыштың бетон құрылымының қалыптасуна әсері.

2 Жоғарғы беріктікті керамзит бетон құрамын жобалау.

Тапсырмалар:

1 Жеңіл бетон технологиясының ерекшеліктері.

2 Ұялы бетондардың құрамын анықтау.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3].

1 Байланыстырғыш дайындау және силикат бетон дайындаудың негізгі технологиялық схемасы.

2 Шлакты байланыстырғыш бетон қасиеттері.

Тапсырмалар:

1 Силикат бетон құрамын тиімдеу. Силикат бетон түрлері.

2 Шлакты бетондардың технологиялық ерекшеліктері және құрылыста қолдануы

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 4-14].

1 Газды және көбікті бетондардың құрамын тиімдеу. Газды бетон өндіру технологиясы

2 Ұялы бетон бетін сусіңірмейтін және әшекейлі құраммен өңдеу.

Тапсырмалар:

1 Ұялы бетондар өндірісінде матеріал шығынын азарту және сапаны жақсарту жолжары.

2 Силикат бетонның құрамын қандай тәсілдермен есептейді?

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 10-14].

1. 
   Бетонның кейбір ерекше түрлері.
   
2. 
   Азқиыршықтасты, ірікеуекті, ыстыққа төзімді бетондар.
   
3. 
   Полимербетондар.
   

1 Полимербетондарға қандай майлар пайдаланады?

2 Полимербетондардың құрамын қандай тәсілмен жасайды?

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 9].

1 Монолитті бетонның құрамын тиімдеу ерекшеліктері.

2 Темірбетон конструкциялардың сапасын жоғарлату және жөндеу.

Тапсырмалар:

1 Құрғақ ыстық және ылғалды ыстық климаттарда конструкцияларды бетондау.

2 Бетонның құрамын жобалау барысында технологияның ерекшелік есебі.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 11-15].

Ұсынылатын әдебиет: [2].

Ұсынылатын әдебиет: [2].

Ұсынылатын әдебиет: [2].

Ұсынылатын әдебиет: [2].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 14 – 53 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 53 – 88 б.],

Ұсынылатын әдебиет: [1, 88 – 98 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 131– 141 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 196 – 224 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 290 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 272 – 286 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 272 – 286 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 196 – 224 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 88 – 98 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 290 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 290 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 196 – 224 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 131– 141 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 290 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 53 – 88 б.],

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 196 – 224 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 290 б.].

Ұсынылатын әдебиет: [1, 258 – 272 б.].

Семестрдің ортасында және соңында 100 балдық шкаламен пәннің оқылған модулі бойынша ағымдағы үлгерімнің (АҮ) бағасы анықталады. Ағымдағы үлгерімнің бағасы келесі балдардың жиынтығынан тұрады:

сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларға қатысу;

өздік және зертханалық жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және

қорғау;

курстық жұмыстың/жобаның бөлімдерін уақытында, сапалы орындау;

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 және Р2) анықталады:

Р1(2) = АҮ1(2)*0,7 + МБ1(2)*0,3.

Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең:

Әр пән бойынша (пәннің қорытынды бақылау түрі мемлекеттік емтихан болса да) магистранттардың оқу жетістіктері қорытынды бағамен (Қ) анықталады. Қорытынды баға ЖР және ҚБ (емтихан, дифференциалды сынақ немесе курстық жұмыс (жоба)) салмақтық үлестер негізінде есептеледі (СҮжр және СҮқб):

Жіберу рейтингтің және қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері 0,6 және 0,4 сәйкес тең болады.

Пән бойынша жіберу рейтингі де, емтихан бағасы да оң бағаланған жағдайда ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себеппен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға теңеріледі. Пәннен емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері магистранттерге сол күні айтылады, егер емтихан жазбаша түрде түстен кейін жүргізілсе, онда келесі күні айтылады.

Оқу жетістіктері, яғни білім, магистранттардың «Бетон технологиясы І» пәні бойынша дағдылары балды-рейтингті жүйесі бойынша бағаланады:

«Бетон технологиясы І» пәнін оқу кезінде мына ережелерді ұстануды сұраймын:

1 Сабаққа кешікпеу.

2 Себепсіз сабақты босатпау, ауырып қалған жағдайда анықтама әкелу.

3 Магистранттың міндетіне сабақтың барлық түріне қатысу кіреді.

4 Оқу үрдісінің күнтізбелік кесте бойынша барлық бақылау түрлерін тапсыру.

5 Босатқан тәжірибелік сабақтарды оқытушының айтқан уақытында өтеу.

6 Кафедраның аудиториялық қорына шығын келтірмеу.

7 Жоғарғы оқу орнының талаптарын бұлжытпай орындау.

8 Курстастарыңа және оқытушыға сабырлық, ашықтық және игілікпен қарау.

9 Сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілулі болуы тиіс.

10 Оқытушы сабақ түсіндіріп жатқанда дауыстап сөйлеуге болмайды. Екінші ескертуден кейін магистрант аудиториядан шығарылады. Сабақ барысында сабақтан тыс тақырыптар рұқсат етілмейді.

Тапсырманы маңызды себеппен кешігіп тапсырса, айыптық санкциялар болмайды.

Егер сіз белгілі бір маңызды себептермен бақылау шараларды босатсаңыз, сізге оны оқытушының айтқан уақытында (МБ мен ҚБ деканның рұқсатымен ) қайта тапсыруға мүмкіндік беріледі. Тапсырмаған жағдайда сіз «0» балл аласыз.

Жұмысты уақытында тапсыру керек. Барлық тапсырмалар ең кеш дегенде емтихан сессия басталуға 3 күн қалғанға дейін тапсырылу қажет.

Барлық тапсырмалар мен ЕГЖ-ді тапсырмаған студенттер, емтиханға жіберілмейді.

Өткен сабақтағы материалды қайталау мен өңдеу әрбір сабақта болуы міндетті. Студенттің материалды қаншалықты түсінгені тестілеу мен жазбаша түрде тексеріледі. Тестілеу алдын-ала ескертусіз жүргізілуі мүмкін.

Сіздердің міндеттеріңіз сабаққа дайындалып келу. Бар әдебиетті қолданыңыз және оны кітапханадан алыңыз.

Басқаның жұмысын көшіру мен әдебиет материалдарды өңдеусіз қолдануға тыйым салынады.

Дәріс конспектілерін жүргізу міндетті. Дәріс бойынша конспект 8-ші және 15-ші апталарда тексеріледі.

1. 
   Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс материалдары мен бұйымдары. Тараз: Сеним, 2007. 1-2 том.
   
2. 
   Акмалаев К.А. Құрылыс алаңында бетонды тексеруге арналған: Оқу құралы. – Алматы: 2007. – 147 б.
   
3. 
   Баженов Ю.М. Технология бетона: Учеб.пособие для технол.спец. строит, вузов. 3-е изд., перераб. - М.: Высш. школа, 2002. - 500 с.
   
4. 
   Акмалаев К.А. Бетонтану неіздері: Оқу құралы. – Алматы: ҚазҰТУ, 2012. – 241 б.
   

5. 
   Жақыпбеков Ш.Қ., Ибраимбаева Г.Б. Әрлеу материалдарының технологиясы. Оқу құралы. – Алматы: ҚазБСҚА, 2012. – 188 б.
   
6. 
   Акмалаев К.А. Цемент және одан жасалынатын құрылыс материалдары: Оқу құралы. – Алматы: ҚазККА, 2007. – 174 б.
   
7. 
   Руководство по применению химических добавок в бетоне. - М.:
   

8. 
   Рыбьев И.Г. Строительное материаловедение - М.: Высшая школа, 2004. – 701 с.
   
9. 
   Состав, структура и свойства цементных бетонов. Горчаков Г.И., Орентлихер Л.П., Савин В.И. и др. -М.: Стройиздат, 1976. - 215 с.
   
10. 
    Ферронская А.В., Стамбулко В.И. Лабораторный практикум по курсу «Технология бетонных и железобетонных изделий»: Учебное пособие для вузов по специальности «Производство строительных изделий и конструкций». - М.: Высшая школа, 1988. - 223 с.
    
11. 
    Инструкция по изготовлению изделий из ячеистого бетона. (СН 277- 80). - М.: Стройиздат, 1981. - 44 с.
    
12. 
    Куатбаев К.К. Силикатные бетона из побочных продуктов промышленности. - М.: Стройиздат, 1981. - 248 с.
    
13. 
    Миронов С.А. Теория и методы зимнего бетонирования. - М.: Стройиздат, 1975. - 700 с.
    
14. 
    Стефанов Б.В., Русанова Н.Г., Волянский А.А. Технология бетонных и железобетонных изделий. - Киев. Вища школа, 1982. - 406 с.
    
15. 
    Справочник по производству сборных железобетонных изделий под ред. К.В.Михайлова, А.А.Фоломеева. - М.: Стройиздат, 1982. - 440 с.