Пән: Саясаттану Қабылдаған:ҚылышбаевАрман
БИЛІКТІҢ ФУНКЦИЯСЫ, КӨЗДЕРІ МЕН РЕСУРСТАРЫ
жүктеу/скачать 24,41 Kb.
|
1402 11 11 Сейтбеков Диас эссе саясаттану
| 2. БИЛІКТІҢ ФУНКЦИЯСЫ, КӨЗДЕРІ МЕН РЕСУРСТАРЫ
Функциясыбойынша – билікбасқарушы, бақылап-қадағалаушы, ұйымдастырушылық, басқарушылық, тәртіптікміндеттердіатқарады. Мәселе биліктіңжіктелуінетірелген де, осы бағытта, XX ғасырдыңіріойшылыболып саналғанемесғалымы Макс Вебер жасағанбиліктіңтипологиясынбасшылыққа аламыз. М. Вебер биліктіңжүзегеасырылуыныңөзіноныңмаңыздыбөлігідеп білген. Олбиліктіңкеңтүрдегітүсінігін «жекесубъектібелгілібір қарсылықтардың бар екенінеқарамастанәлеуметтікқатынастардыңаясындаөз еркіндігінжүзегеасырумүмкіндігіяғниүстемдігідепесептеген. Онда Үстемдікдегеніміз «белгілібіртоптыарнаулымағынаданұсқауларға Бағындырумүмкіндігі». М. Вебер үстемдіктіжіктеудізаңдылық (легитимность) тегііібойынша Алады да оныңүштүрінайқындайды. Ашық, жария, үстемдік. Бұлнегізгіқабылданғаниемесекүштеп енгізілгензаңдарғасәйкесжүргізіледі. Бұлтүрдегіүстемдікте Биліктіңбелгісі – қолданылыпжүргензаңшеңберіндежүзеге асырылады. Дәстүрліүстемдік. Олқалыптасқандәстүрдіңқуаттылығынадеген сенімгенегізделеді. Харизматикалықүстемдік. Олқауымдастықмүшелерініңөз Көсемдерініңшамадантыс (өтежоғары) кабілетіне, беделінедеген сенімгенегізделген. Биліктіңжария, ашықұйымдастырылуыжалпығабірдейқабылданған Нормаларға (зандарға) сәйкесіскеасырыладыжәнеоныңақылғақонымды, парасаттынегізіболады. Осығанорайсаясикөсемдербилікбасынасайлау немесезаңдакөрсетілгенбасқадайтәртіптербойыншакеледі. дәстүрлібилікәдеттежекеадамныңқолындаболады. Мәселенжоғары дәрежеліөмірші, мүрагерлікжолыментағайындалатын хан, патшат.б. Саясибиліктіңхаризматикалықтүріхалықбұқарасыныңсоқырсеніміне негізделгенбиліктіңмейіліншеерекшелігін, қайталанбайтындығынмойындауға негізделген. Мұныңөзідәстүрлібиліктенұтымды (рационалды) биліккеөту кезеңінесайкеледі. Биліктіқоғамдыққүбылысретіндетаныпбіліп, оныңқызметін, мәнін ашыпбіліпжатсақтаәлі де оғанқатысты (яғни осы ұғымға) зерттеуші ғалымдарарасындаәртүрліпікірлербаршылық. Билік пен саясатөзаратығыз байланыстыұғымдар. Бізбиліктісаясаттыісжүзінеасыратынқұралретінде мойындаймыз. Өкіметбилігіналуүшінкүресжәне оны ұстаптұруқоғамның Саясиөміріндегібастымәселеболыптабылады. Биліктіиемденудемократиялық жолсайлаунемесетағайындауарқылыәлдезорлықкүшпенбасыпалуарқылы жүзегеасырылады. Биліктіңтұтқасынұстағансаясикүш оны жүзегеасыратын құрылымдарды да өміргеәкеледі (парламент, министрлеркабинеті, президентік Билікт.б.). Оларөздерініңқызметібарысындаөзсаясаттарынөздеріжасап, биліккеәсеретеді. Яғниөздерінетиімдіетіпқұрғанбилікқұрылымдары арқылыжүзсегеасырылады. Сөйтіпбұлекіұғымбірін-бірітуғызыпотырады. Саясибиліктіңжан-жақтықасиетіболады. Олбарлыққоғамдыққатынастардың саласында, саясипроцесстергеараласыпқоғамдықтоптарды, адамдардыбір- біріменәрекеткекелтіреді, қарама-қарсы да қояды. Тарихи даму барысында саяси ой-пікірдіңқалыптасуынанбастапсаясат пен өкіметбилігінің ажырамастығыбелгілі. Саясиөкіметбилігіқоғамдықсипаттаболып, арнаулы құрылымдарарқылыжүзегеасырылады. Өкіметбилігімемлекеттіңзандарына, белгіліадамдардыңадамгершіліктәрбиесінеықпалетіпиландыруарқылыәдет- ғұрып, дәстүр, сана-сезімдерінесүйенеотырылыпжүргізіледі. Сондай-ақ, Билікзаңорындарыныңкүшқоддануыарқылы да жүргізілуіықтимал. Қоғамдық өмірдіңәртүрлілігісияқты, өкіметбилігініңқоғамдыққатынастардың да құрылымдары сан қырлы. Өкімктбилігідегенімізмақсатқажетудегі Мемлекеттегібелгілібіробъектілергежасалатынәртүрліәрекеттер. Өкімет Билігініңнегізгі ресурсы – көзіболады. Осыларарқылыәртүрлібағытта Өкіметбилігіжүзегеасырылады. Өкіметбилігініңресурсын, көздерінәр түрліжағдайларғабелгілерінесайтоптауға, жіктепбілугеболады. Бұл жердегіеңбастыөлшемөкімөтбилігінжүзегеасыратынқүралдарды, жағдайлардыбіліптануболыптабылады. Өкіметбилігінжүзегеасыратын құрылымдарғазаңшығарушы, сот, қүқыққорғауоргандары, әртүрліәкімшілік органдары, министрліктер, көпшілікқозғалыстардыңлидерлері, мемлекеттік және партия биліктеріжатады. Саясибиліктіңіскеасырылуынормаланып, сол Мемлекеттіңұлттықерекшеліктерінің, дәстүрінің, заңдарыныңпринциптері негіздерінесайжасалынады. Саясибиліктіатқарушылартамашажүйеленген негізгесүйенеді. Олнегізарнайықұрылғанбасқаруаппараттары, құқық қорғауоргандарыондағыадамдартобы. Мемлекеттік аппарат билігіжазылған жәнежазылмағанзаңдарнегізінде де әрекетететінерекшебасқаружүйесі болыптабылады. Тек, олардыңбилікетуәрекеттерініңмазмұныжалпықандай Мемлекеттеөмірсүрулерінебайланыстыболады. Олмемлекеттердегісаяси Биліктерондағытәртіптердің (демократиялық, авторитарлық, тоталитарлық) мазмұнынақатысты. Саясибиліктіңәртүрлі, саясиинституттар мен саясиқатынастардың Жүйесіменсипатталатынүшдәрежесі бар. Институциональдыбиліктіңқұрылысыөзарабірліктеәрекетететінүш Функционалдыдеңгейгебөлінді. жүктеу/скачать 24,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|