Пәні: Қазақстан тарихы Сыныбы: 5 -6 «А»сыныптар Күні: 17. 02. 2016 Тақырыбы: §20 Қазақтың ұлттық мейрамдары Сабақтың мақсаты: Білімділік

ІІ Үй тапсырмасын оқушылардан сұрау.

Үй тапсырмасын қорытындылау.(сұрақ-жауап)

1). Сөз өнері

2). Шешендік сөздер

3). Би-шешендер

4).Ауызша тарих

5). Шежіре

1).Қазақтың ұлттық мейрамдары.

2).Наурыз мейрамы.

4).Қазақтың ұлттық ойындары.

4).Қазақтың ұлттық тағамдары

1).Қазақтың ұлттық мейрамдары.

Әр халықтың өзіне тән ұлттық салт-дәстүрлері мен ұлттық мәдениеті болады. Қазақ халқының ертеден келе жатқан дәстүрлерінің ішінде қонақ жайлық ас беру түрлі той-думандар өткізудің маңызы жоғары болған. Халық арасында сәбидің жаңа туған кезінен бастап атап өтетін түрлі мерекелер қалыптасқан.

Қазақтың ұлттық мейрамдарының ішінде 4мезгілге байланысты

Наурыз-көне иран сөзі, қазақша мағынасы"жаңа күн’’ дегенді білдіреді.

Наурыздың 22-сі қазақтар үшін жыл басы-жаңа жыл. Күн мен түннің теңелетін уақыты. Сондықтан да Наурыз тойы-ұлыстың ұлы күні деп атаған. "Ұлыс" деген сөз мемлекет ел деген мағынаны білдіреді.

Жер беті бусанып, қардың еріп, көктің шыға бастайтын бұл уақытты "жуаның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілер" шақ деп текке айтпаған. Мал төлдеп, қыстан қиналып шыққан халықтың аузы аққа тиіп, бір жасап қалады.

Наурыз күнін жұрт бар жақсыларын киіп, үлкен қуанышпен қарсы алған. Бір-біріне өкпелі адамдар барлық реніштерін ұмытып, құшақтасып, төс қағысып, көрісетін болған. Наурыз күні Орта Азия билеушілер зындандағы тұтқындарына да бостандық берген деседі. "Самарқанның көк тасы да жібиді " деген сөз содан қалған. Наурыз күні жеті түрлі тағам қосылған наурыз көже дайындалады. Әр үйдің дастарханы бұл күні наурызкөжемен бірге ұлттық тағамдарға толады. Ойын-сауық ұйымдастырылып, түрлі мерекелік шаралар өткізеледі.

Қазақстан КСРО-құрамында болған кезде наурыз мейрамын тойлауға тыйым салынған. Еліміз тәуелсіздік алғаннан соң ғана бұл мерекені тойлауға қол жеткізген.

Қазақ қалқында той ұлттық ойынсыз, сайыстарсыз өтпейді.

Оның түрлері:Бәйге, күрес, көкпар, айгөлек, ақсүйек, аударыспақ, алтыбақан, асық ойнау, жілік сындыру, қыз қуу, жамбы ату, күміс алу. т.б. ойындары бар жасырынбақ.

Балалардың ең көп тарағаны ойыны-айгөлек. Көкпар-ер адамдардың кеңінен тараған ойыны. Екі жаңтақ ат-тұрман сайлы, мыңты, епті жігіттер шығады ел ішінде тақымы берік айтулы көкпаршылар болған.

Наурыз көже,бауырсақ, нан, қазы - қарта, жал - жая, құрт ірімшік, сүзбе, сары май, қымыз, шұбат, айран.

1. Ең үлкен тағам. (нан)

2. Балалар ойыны. (айгөлек)

3. Төлдің алғашқы ауызданатын сүті. ( уыз)

4. Қазақша жыл басы. (наурыз)

5. Қойдың сүйегімен ойналатын ойын. (асық)

6. Жылқы сүтінен жасалған сусын. (қымыз)

VII. "Алтын сақа" ойыны

Әр асыққа сандар жазып жерге тастаймын. 7 - асыққа жеті тапсырма.

1. Қазақтың бидай ұнынан жасалған тағамдар. (нан, бауырсақ, шелпек, кеспе, көже)

2. Оны отбасына бір адам қосылғанда жасайды. Жаңа келген адамға кәмпит, құрт шашады. Оны өзгелерден бөлек ұстайды. Ел тамақ жеп болған соң, біреу оны өзгелермен таныстырады.Ол төмен қарап, тыңдап иіледі. Бұл қандай той, ол кім? (беташар тойы, келін)

3. Мұны ер жігіттер ойнайды. Ол үшін жүйрік ат, ептілік және шапшаңдық керек. Қажет заттың тек ұшы ғана көрінеді. Оған қолы жеткен жігіт оны ұнатқан адамына сыйлайды. Бұл қандай ойын, ол не? (теңге ілу ойыны, түйіншек.)

4. Жылқы, сиыр, қой және түйе сүтінен жасалған тағамдар? ( қымыз, шұбат, айран, ірімшік, құрт, сүзбе)

5. Ол тойларда беріледі. Көп адам бір затқа таласады. Оған жүйрік атта, білек күші де керек. Оны жеке-жеке немесе топқа бөліпте жүргізуге болады. Бұл не? (Көкпар)

6. Бұл қазақтар өміріндегі маңызды оқиғалардың бірі. Оған балаларда қатысады. Ол үшін ала жіп , қайшы керек. Бұл не? (Тұсаукесер)

7. Көпшілікке арналған мерекелік тағам мереке кезінде әр түрлі дәмнен дайындайды. (Наурызкөже)

3. "Қыз қуу" ойыны - Тақтаға 1- қыз, 1- бала шығарып тест беремін. Тестіге кім тез жауап беру керек.

1. Сәбидің дүниеге келу құрметіне жасалатын той?

а)қалжа

ә)шілдехана

2.Қыздың ауылында болатын той?

а)қыз ұзату

ә)беташар

б)келін түсіру

3. "Ұлыстың ұлы күні" деп қандай күнді атайды?

а) 16 желтоқсан

ә) 1 мамыр

б) 22 наурыз

4. "Ұлыс" деген сөз қандай мағынаны білдіреді?

а) мемлекет ел

ә) жаңа күн

б) мейрам

5. Суырып салма ақындардың өлең түріндегі сөз жарысы қалай аталады?

а) айтыс

ә)жарапазан

б)жар - жар

6. Наурызкөже қанша тағамнан жасалады?

а) төрт

ә) бес

7. Соғымбасы жылдың қай мезгілінде жайланады?

а) күзде

ә)жазда

8. Қымызмұрындық мейрамы қай мезгілде тойланады?

а) жазда

ә) күзде

9. Сабантой кімдердің құрметіне арналған той?

а) дихандар мен бағбандардың

ә)жаңа туған балаға

б)тек қана жастарға арналған

10. Қазақ халқының ұлттық ойыны

ә)Айтыс