ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Органикалық заттар технологиясының теориялық негіздері» 5В072100 – Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары
жүктеу/скачать 2,95 Mb.
|
| Қосарлану эффектісі немесе мезомерлі эффект (М) – қосарланған π-баланыс жүйесі бойымен орынбасардың электрондық әсерінің берілуі. Орынбасардың бағытталу әрекеті бойынша мезомерлі эффект оң (+М) және теріс (-М) деп бөлінеді.
Оң мезомерлі эффекті қосарлаған жүйеге электрондарын беретін, яғни электрон жұбы немесе теріс заряды бар, орынбасарлар көрсетеді. 
Максимальді +М теріс зарядты атомдарда болады. Теріс мезомерлі эффектіні қосарланған жүйенің электрондық тығыздығын өзіне қарай тартып алатын орынбасарлар көрсетеді: 
2. Реакция типі 1. Субстрат және реагенттегі байланыстардың өзгеру сипатына байланысты А) Гомолитикалық реакциялар – байланыс үзілуі симметриялы жүретін реакциялар, оларда әрбір түзілген фрагменттерде бір электроннан қалады. A : B → A. + . B Б) Гетеролитикалық реакциялар – байланыс үзілуі симметриялы емес жүретін реакциялар, оларда байланыс электрондарының жұбы түзілген фрагменттердің біреунде қалады. A : B → A: + B Мұндай реакция барысында иондық интермедиаттар (аралық бөлшектер) – карбокатиондар және карбоаниондар түзіледі, мысалы: 
В) Синхронды реакциялар – циклді комплексе электрондардың келісілген орналасу нәтижесінде, бірмезгілді ескі байланыстырдың үзілуімен және жаңа байланыстырдың түзілуімен жүретін реакциялардың ерекше типі. 
2. реагент типі бойынша – радикалды, электрофильді, нуклеофильді, тотығу, тотықсыздану. Нуклеофильді реакцияларда реагент (нуклеофил) атмодардың біреуінде электрон жұбы бар және нейтрал молекула немесе анион болып табылады (Hal-, OH-, RO-, RS-, RCOO-, R-, CN-, H2O, ROH, NH3, RNH2 және т.б.).
Электрофильдік реакцияларда атакалайтын реагентте (электрофил) вакантті орбиталі бар және өзі нейтрал молекула немесе катион (Cl2, SO3, BF3, H+, Br+, R+, NO2+) болып табылады. 
Радикалды реакцияларда реагентте жалқы электроны бар, сондықтан бос радикал болып табылады (Cl. , R.). R-H + Cl. → R. + HCl R. + Cl-Cl → R-Cl + Cl. 3. Бағыты бойынша - орын басу реакциялары 
- қосылу реакциялары 
- бөліну немесе элиминирлеу 
- қайта топтасу реакциялары (изомерлену) 
- циклдену реакциялары 
- тотығу – тотықсыздану реакциялары 
4. реакцияның жалпы жылдамдығын анықтайтын стадиясында қатысатын молекулалар саны бойынша  - мономолекулярлы
 - бимолекулярлы
жүктеу/скачать 2,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
