ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені «Этнопсихология»

Мазмұны

Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрамындағы оқытушыға арналған пән бойынша «Этнопсихология» бағдарламасы

5В010300 «Педагогика және психология» мамандықтары бойынша оқитын
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Аталған оқытушыға арналған бағдарлама «Этнопсихология» пән бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру тәртібін келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сай бекітеді:

- Жалпыға міндетті білім беру стандарты жоғары білім. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2011ж. 08 тамыздағы №349 бұйрығы;

- СТУ 042-ГУ-4-2014 Университет стандарты «Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеу және ресімдеу жалпы талаптары»;

- ДП 042-1.01-2014 Құжатталған рәсімдеме «Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерінің құрылымы және мазмұны».
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:

Жүзден аса ұлт мекендейтін Қазақстан Республикасында қоғам мен мемлекет өмірін анықтауда этникалық фактор үлкен маңызға ие. Осыған орай педагогикалық ерекшеліктерін және оардың ұлтаралық қарым-қатынастарда көрініс беруін зерттейтін этнопсихологияны оқып үйренуге ерекше назар аударылуы тиіс.

Қазақстан Респуликасында жүріп жатқан реформалау процесі, оның тек экономикалық саласын ғана қамтып қоймай, сонымен қатар әлеуметтік-гуманитарлық салада да үлкен өзгерістер жасалуда. Этнопсихология курсы бүгінгі күннің талабына сай психология мамандығы студенттері үшін негізгі базалық пән болып есептеледі. Бұл курста этнопсихологияның жалпы мәселелері, әсіресе ұлт проблемасы және тұлғаның ұлтжандылық сезімі мен қасиеті, сапалары жөніндегі ғылыми-қолданбалы ақпарат осы заманғы этнопсихологиялық теориялар негізінде беріледі.

Ғылыми зерттеулерде жинақталған білімдер этнопсихологияның методологиялық принциптері, пәні, зерттеу объектісі, мақсат, міндеттері, тайпа, халық, мәдениет және эпостағы жеке адам, әлеуметтену, инкультурация, мәдени трансмиссия ұғымы, ұлттар психологиясы салаларында қызықты деректерді береді. Каузалдық белгілердегі мәдениаралық айырмашылықтар, топаралық өзара әрекет пен қарым-қатынастың этнопсихологиялық жақтары, этникалық таптауырындырдың көрінуі мен ерекшеліктері, этникалық қақтығыстар табиғаты, этникааралық қатынаста топаралық қабылдаулардың механизмдері, этникалық біртектіліктің дамуы және трансформациясы ерекшеліктері мәселелері қарастырылады.

«Этнопсихология» курсы қазіргі кездегі студенттердің психологиялық білім құрылымындағы маңызды аспектілердің бірін құрайды. Этнопсихологиялық феномендердің көрінісі мен оның қызметінің механизмдерін білу студенттерге әртүрлі этностық қоғамдастықтардың мәдениетіне деген толеранттығын қалыптастыруға ықпал етеді.

3.2 Пәнді оқыту мақсаты:

Студенттердің қазіргі заманғы психология құрылымындағы этнопсихологияның орнын түсіну және өмірдің барлық салаларында тұрақты этносаралық өзара іс-әрекет жағдайында кәсіптік қызметке дайындық процесінде этнопсихологиялық білімнің рөлін түсіну болып табылады.

- этнопсихологияның теориялық негіздерінің мазмұнын ашу;

- этнопсихология мәселелеріне студенттердің қызығушылықтарын арттыру;

- студенттердің бойында үздіксіз өзін-өзі жетілдіруге ұмтылысын ояту;

-студенттердің өзіндік тәжірибесінде этнопсихология негіздері туралы білімдерін қолдануға ұмтылдыру.

3.4 Білім алу нәтижесі:

Пәнді оқу нәтижесінде білімалушы міндеті:

білуі керек:

- этнопсихологияның әдіснамалық негіздері туралы мағлұмат алады.

- отандық және шетелдік этнопсихологияның теориялық негіздерімен танысады.

- әртүрлі халықтардың ұлттық-психологиялық ерекшеліктері туралы жан-жақты білім алады.

- этнопсихологияның негізгі зерттеу әдістерін;

- этнопсихологиялық білімнің қазіргі жағдайының ерекшеліктерін.

ұғып алу керек:

• 
  этнопсихологияның аса танымал әдістемелерінің моделі мен парадигмаларын;
  
• 
  этнопсихологиялық білімнің дамуының қазіргі заманғы ағымдарын.
  

• 
  этносаралық қарым-қатынастағы қабылдаудың механизмдерін;
  
• 
  ұлттық сана-сезім мен этностық қарым-қатынас ерекшеліктерін.
  

• 
  практик психолог қызметінде әртүрлі әдістер мен тәсілдерді тиімді өздігінен пайдалана білу.
  
• 
  пән бойынша меңгерген білімін оқу танымдық іс-әрекет, сонымен қатар кәсіби іс-әрекет практикада өздігінен қолдана білуді үйренеді.
  

• 
  педагогикалық іс-әрекетте оқу-тәрбие шараларын және оларды психологиялық тұрғыдан қамтамасыз ету дағдысын игереді.
  
• 
  қоғам өміріндегі нормалар мен ережелерді орындауға мүмкіндік беретін әлеуметтік дағдыларды меңгереді.
  

• 
  теориялық білімдерді практикалық кәсіптік іс-әрекетінде ұйымдастыру білу біліктілігі және психологиялық-педагогикалық салада ақпараттық технологияларды жетік иемденуі керек.
  

Кесте 1

Курс	Семестр	Кредит	Дәріс сағ.	Практ. сағ.	Зетрх. сағ.	БОӨЖ сағ.	БӨЖ сағ.	Жалпы сағ.	Қорытынды бақылау түрі
3	6	3	30	15	-	22,5	67,5	135	Емтихан

4 ОҚУ ПӘНІНІҢ (МОДУЛЬДІҢ) МАЗМҰНЫ

Кесте 2

Тақырыптардың аталуы және мазмұны	Сағат саны
1	2
Дәріс сабақтары
Модуль 1. Этнопсихология – психологияның бір саласы ретінде.
Тақырып. Этнопсихология психологияның бір саласы ретіндегі пәні мен міндеттері. Этнопсихология – психологияның бір саласы ретінде. Этнопсихология пәні, міндеті туралы түсінік. Ұлт, этностық топ, этностық сана-сезім ұғымдарындағы мазмұндық айырмашылықтар. Ұлттық тұлғаның этникалық құрылымы.	2
Тақырып. Этнопсихологиялық зерттеулердің негізгі бағыттары. Сана-сезімді зерттеудегі тарихи және психологиялық ұстанымдар. Сана сезім мәселелерін зерделеуде қазақстандық ғалымдардың қосқан үлесі. Ұлттық сана-сезім мен этностық қарым-қатынас ерекшеліктері. Ұлттық психологияның принциптері. Ұлт психологиясының құрылымы мен қасиеттері. Этнопсихологиялық зерттеулердің беріктігі.	3
Модуль 2. Этнопсихологиялық ойлаудың қалыптасу және даму тарихы.
Тақырып. Қазақстандағы этнопсихологиялық көзқарастардың дамуы. Қазақстандағы этнопсихологияның дамуы. Қазақстандық ғалымдар мен зерттеушілерінің үлесі. Этникалық ерекшелік туралы түсінік. Қазіргі кездегі этникалық иденттілік өсуінің психологиялық себептері. Мұрагерлеріміздің, қазақ баласын қазақша оқытып, тәрбиелейік.	3
Тақырып. Тұлғааралық белгілер және оның мәдениетпен байланысы. Тұлғааралық белгілер және оның мәдениетпен байланысы. Жеке тұлғаны зерттеудің этнопсихологиялық мәселелері. Ұлттық мінез бе әлде менталдылық па? Қалыптылық және ауытқу мәселесі Тұлғааралық белгілер және оның мәдениетпен байланысы.	3
Модуль 3. Мәдениаралық ерекшеліктердің психологиясы.
Тақырып. Әлеуметтік мінез-құлықты реттеудің мәдени функциясы. Әлеуметтік мінез-құлықты реттеудің мәдени функциясы. Мәдениеттің регулятивті функциясы. Әлеуметтік психологиядағы салыстырмалы-мәдени тәсілдер. Экспрессивті мінез-құлық пен мәдениет. Жеке тұлғалық немесе бірлестік.	4
Тақырып.Топаралық және тұлғааралық қарым-қатынастар. Топаралық және тұлғааралық қарым-қатынастар. Тұлғааралық және топаралық қарым-қатынас. Этносаралық қатынастардың психологиялық детерминаттары. Этностық ұқсастықтың когнитивті және аффектілі компоненттері. Әлеуметтік және этностық ұқсастық.	4
Модуль 4. Этносаралық қарым-қатынас психологиясы.
Тақырып. Этносаралық қарым-қатынастағы топаралық қабылдаудың механизмдері. Этносаралық қарым-қатынастағы топаралық қабылдаудың механизмдері. Этнопсихологиядағы этноцентрлік туралы түсінік. Этностық стереотиптер зерттеу тарихы, қасиеттері, түрлері. Әлеуметтену, инкультурация, мәдени трансмиссия. Әлеуметтенудің салыстырмалы – мәдениетін зерттеу: архивтік, өрістік және эксперименталды зерттеулер.	3
Тақырып. Этникалық кикілжіңдер: пайда болу себептері және реттеу тәсілдері. Этникалық кикілжіңдер: пайда болу себептері және реттеу тәсілдері. Этникалық кикілжіңдерді анықтау және жіктеу. Этникалық кикілжіңдер: пайда болуы. Этникалық кикілжіңдер: өтуі. Этникалық кикілжіңдерді реттеу.	4
Тақырып. Жаңа мәдениетті ортаға бейімделу. Бейімделу. Мәдениеттеу. Лайықтау. Мәдениеттілі естен тану және мәдениетаралық бейімделудің кезеңдері. Жаңа мәдениеттілі ортаға бейімделу процесіне әсер етуші фактор. Топтардың контактілері. Мәдениетаралық бейімделуге дағдылану. «Ассимилятормен мәдениеттілі» немесе мәдениетаралық сезгіштікті жоғарылату техникасы.	4
Тәжірибелік сабақтар
Тақырып. Этнопсихология психологияның бір саласы ретіндегі пәні мен міндеттері. Этнопсихология – психологияның бір саласы ретінде. Этнопсихология пәні, міндеті туралы түсінік. Ұлт, этностық топ, этностық сана-сезім ұғымдарындағы мазмұндық айырмашылықтар. Ұлттық тұлғаның этникалық құрылымы.	1
Тақырып. Этнопсихологиялық зерттеулердің негізгі бағыттары. 1.Этнопсихологиядағы этноцентрлік туралы түсінік. 2.Этностық стереотиптер – зерттеу тарихы, негізгі қасиеттері, түрлері. 3.Әлеуметтік каузальды атрибуция.	2
Тақырып. Қазақстандағы этнопсихологиялық көзқарастардың дамуы. 1.Қазақстандағы этнопсихологияның дамуы. 2.Қазақстандық ғалымдар мен зерттеушілерінің үлесі. Этникалық ерекшелік туралы түсінік. 3.Қазіргі кездегі этникалық иденттілік өсуінің психологиялық себептері. 4.Қазіргі кездегі тәрбие үрдісінің ерекшеліктері.	2
Тақырып. Тұлғааралық белгілер және оның мәдениетпен байланысы. 1.Мәдениет этнопсихологиялық феномен ретінде. 2.Тұлғалық белгілер және оның мәдениетпен байланысы. 3.Этнопсихологиядағы мәдени-орталықтандырылған тәсілдер. 4.Ұлттық сипаттағы зерттеулердегі тұлғалық-орталықтандырылған тәсіл.	2
Тақырып. Әлеуметтік мінез-құлықты реттеудің мәдени функциясы. 1.Тұлғааралық жеке бас қатынастары. 2.Коммуникацияның мәдени контектіге тәуелділігі. 3.Тұлғаралық белгілер және оның мәдениетпен байланысы.	1
Тақырып. Топаралық және тұлғааралық қарым-қатынастар. 1.Қарым-қатынас әлеуметтік мәселе ретінде. 2.Қарым-қатынастың этностық ерекшеліктері. 3.Қарым-қатынас мәдениеті.	1
Тақырып. Этносаралық қарым-қатынастағы топаралық қабылдаудың механизмдері. 1.Әлеуметтік және этностық ұқсастық. 2.Этностық ұқсастықтың когнитивті және аффектілі компоненттері. 3.Этностық ұқсастықтың қалыптасу кезеңдері. 4.Әлеуметтік контекстінің этностық ұқсастықтың қалыптасуына ықпалы. 5.Этностық ұқсастықты қолдау стратегиясы.	2
Тақырып. Этникалық кикілжіңдер: пайда болу себептері және реттеу тәсілдері. 1.Этностық кикілжіңдер. 2.Этностық кикілжіңдердің пайда болу себептері. 3.Этностық кикілжіңнің түрлері. 4.Этностық кикілжіңдерді реттеу әдістері.	2
Тақырып. Жаңа мәдениетті ортаға бейімделу. 1.Мәдениаралық бейімделу кезеңдері. 2.Жаңа мәдени ортаға бейімделу процесіне әер ететін факторлар. 3.Индивид және топтар үшін мәдениаралық байланыстардың мәні. 4.Мәдениаралық сензитивтілікті жетілдіру техникасы.	2
Зертханалық сабақтар	-

5. БІЛІМАЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАР ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ

5.1 Этнопсихологиялық зерттеулердің негізгі бағыттары

5.2 Әлеуметтік мінез-құлықты реттеудің мәдени функциясы

5.3 Этносаралық қарым-қатынастағы топаралық қабылдаудың механизмдері

5.4 Этникалық кикілжіңдер: пайда болу себептері және реттеу тәсілдері

5.5 Жаңа мәдениетті ортаға бейімделу

Кесте 3

Әдебиеттер және оқу-әдістемелік құжаттар	Экземпляр лар саны	Студент тердің саны	Қамтама сыздық пайыз
1	2	3	4
1.Этнопсихология: оқу құралы / Б.Ә. Әмірова / - 2012	5	13	38
2.Этнопсихология: учебник для вузов / Ю.П. Платонов / - 2014	5		38

7 ӘДЕБИЕТТЕР

7.1 Негізгі әдебиеттер тізімі

7.1.1 Этнопсихология: оқу құралы / Б.Ә. Әмірова / - 2012

2. 
   Этнопсихология: учебник для вузов / Ю.П. Платонов / - 2014
   

7.2.1 Этнопсихология-ұлт тәрбиесінің өзегі /Жарыкбаев, Қ. - 2005

2. 
   Основы этнопсихологии: учеб. пособие / О.Х. Аймаганбетова. / - 2003
   
3. 
   Крысько В.Г. Этническая психология.- М., 2002
   
4. 
   Этнопсихология :учеб. пособ. для студ./Стефаненко, Т. Г. / - 2000
   
5. 
   Этнопедагогика и этнопсихология /В.Кукушин,Л.Столяренко / - 2000
   
6. 
   Кукушкин В.С., Столяренко Л.Д. Этнопедагогика и этнопсихология. Ростов на Дону., 2000г
   
7. 
   Жүкеш Қ. Ұлттық психологияның сипаты. Көмекші құрал. Алматы-., 1993ж.
   
8. 
   Жарикбаев Қ.Б. Этнопсихология. Учебное пособие. А., 1998
   
9. 
   Қазақ тәлім- тәрбиесі (Қазақ ұлттық педагогикасы мен ұлттық психологиясының тарихы) /Қ.Жарықбаев,С.Қалиев / - 1995
   
10. 
    Ұлттық психология /Н.Елікбаев / - 1992
    
11. 
    Лебедев Н.Н. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. М., 1999
    
12. 
    Мид М. Культура и мир детства. М., 1998
    

13. 
    Табылдиев Ә. Этнопедагогикалық қазақша-орысша сөздік. Алматы., 2002ж
    
14. 
    Стефаненко Т.Г. Методы исследования этнических стереотипов //Стефаненко Т.Г., Шлягина Е.И., Ениколопов С.Н. Методы этнопсихологического исследования//. М., Изд-во Моск. Университета, 1993
    
15. 
    Шпет Г.Г. Введение в этническую психологию. //Шпет Г.Г. Психология социального бытия// М., Воронеж, 1996
    
16. 
    Садохин А.П. Этнология.-М.,2006
    
17. 
    Шалекенов У.Х. История и этнология народов Амударьи и Сырдарьи в XVIII-XX в.-А.,2003
    
18. 
    Әлсатов Т. Орта ғасырлық қазақ ғуламаларының тәлім-тәрбиелік идеялары (XV-XVI).-А.,1998
    

Қазақстан Республикасының Жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары білім. 6.08.013-2009.