Тақырыбы: Химияның негізгі түсініктері. Физикалық шамалардың бірліктерінің халықаралық жүйесін (SІ)химияда қолдану туралы жалпы әдістемелік нұсқаулар.
Мақсаты : Химияның негізгі түсініктерін,физикалық шамалардың бірліктерінің халықаралық жүйесін (SІ)химияда қолдану туралы студенттердің білімін тереңдету,әдістемелік мәселелеріне назар аудару
Тапсырма1: Келесі кестені толтыр, заттардың сапалық және сандық құрамын ажыратып көрсет
Жазылуы
Нені анықтау керектігі
|
Сu(ОН)2
|
5КNО3
|
Н2SО4+3SО3
|
аталуы
|
|
|
|
Қалай оқылады
|
|
|
|
Нені көрсетеді
|
|
|
|
Сапалық құрамы
|
|
|
|
Атомдық (сандық)құрамы
|
|
|
|
Мг және М
|
|
|
|
mг (г)
|
|
|
|
Элементтердің массалық қатынасы
|
|
|
|
Элементтердің массалық үлесі
|
|
|
|
100г заттағы немесе қоспадағы оттегі атомының саны
|
|
|
|
100г массасындағы зат мөлшері
|
|
|
|
Формуладағы коэффициенттеріне сәйкес мөлшердегі зат массасы
|
|
|
|
Тапсырма2.Келесі кестені дәптерде орындап,толықтыр
ФИЗИКАЛЫҚ ШАМАЛАР
|
ӨЛШЕМ БІРЛІГІ
|
Белгіленуі
|
Атауы
|
Белгіленуі
|
Атауы
|
m
|
Зат массасы
|
кг,г
|
килограмм,грамм
|
τ
|
|
|
|
Т
|
|
|
|
І
|
|
|
|
ν, n
|
|
|
|
mа
|
|
|
|
mm
|
|
|
|
A
|
|
|
|
Ar
|
|
|
|
Mr
|
|
|
|
M
|
|
|
|
V
|
|
|
|
Vm
|
|
|
|
t
|
|
|
|
ρ
|
|
|
|
υ
|
|
|
|
Qq
|
|
|
|
Ν
|
|
|
|
d,D
|
|
|
|
Тапсырма3 Келесі тұжырымдардың қайсысы дұрыс:
1 моль кальций хлориді 1 моль кальцийден және 2 моль хлордан тұрады
1 моль кальций хлориді 1 моль кальций –ионыныан және 2 моль хлор-ионыныан түзілген
Судың молярлық көлемі 0,018 л/моль құрайды
Судың молярлық көлемі 22,4л/моль-ге тең.
Реакцияға 5 молекула күкіртті қышқыл түсті
Реакцияға 5 моль күкіртті қышқыл түсті
Күкіртті қышқылдың құрамында бір молекула сутегі,бір молекула күкірт,үш атом оттегі бар
Күкіртті қышқылдың құрамында екі атом сутегі, бір атом күкірт,үш атом оттегі бар
Жауабы: Дұрыс жауаптардың цифрі көрсетілу керек.
Тапсырма 4
Көрсетілген формулалар нені анықтайды және оның өлшем бірліктері қандай?
-
Формулалар
|
Анықталатын шама
|
Өлшем бірліктері
|
η = mпрак(Ғе) / mтеор (Ғе)
|
|
|
m = ν · M
|
|
|
Vm= V/ ν ;
|
|
|
ρ = m / V
|
|
|
М = m / ν ;
|
|
|
ω(эл) = Аr(эл)n : Mr(зат);
|
|
|
ω = m ер.зат : mерт
|
|
|
Ν= ν· ΝА
|
|
|
Мr=∑Аr(хі)
|
|
|
Бақылау сұрақтарының тапсырмалары:
Келесі есептерді шығарып, химияның қандай негізгі стехиометриялық заңдарына сүйенетінін,заңдардың түсіндермесін,есептің шартындағы ұғымдардың анықтамасын бер
Егерде оттегі атомының массасы 2,66*10-23 г,ал көміртегі атомының массасы 1,99*10-23 г болса, оттегінің салыстырмалы атомдық массасын анықта
Массасы195г мырышпен тұз қышқылының артық мөлшері әрекеттескенде бөлінетін сутегінің көлемін анықта
Калий фосфатының салыстырмалы молекулалық массасын есепте
500г мырыш сульфатын таразыда өлшеді. Оның зат мөлшері қандай?
Массасы 54г суда қанша молекула бар, және судың бір молекуласының массасы неге тең?
Өздеріңе белгілі қышқылдардың формуласын жазып, қандай қышқылда сутектің массалық үлесі неғұрлым жоғары екенін анықта
Кальций сульфатындағы элементтердің массалық қатынасын есепте
Бір тәжірибеде массасы 40,0г сутекті жаққанда 360,4гсу түзілді. Басқа тәжірибеде 40,0гсуды ыдыратқанда массасы 4,44гсутегі алынды. Осы тәжірибедегі ақпараттар бір-біріне келісеме және құрам тұрақтылық заңына сәйкеспе ?
Жабық фарфор тигелде 18,6г темір ұнтағы және 13,4г күкірттің қоспасын қыздырды. Нәтижесінде 29,3г темір сульфиді алынды.Эксперимент нәтижесін зат массасының сақталу заңы тұрғысынан қалай түсіндіруге болады?
Әдебиеттер:
Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан,2000.96б
БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
№3,4 Зертханалық –практикалық сабақтар
Тақырыбы: Химияның негізгі стехиометриялық заңдары және химиядағы сандық есептеулерге қолдану әдістемесі.
Химияның негізгі заңдары.
Химиядағы стехиометриялық заңдар деп, құрам тұрақтылық, еселі қатынастар, эквиваленттер, газдар, Гей-Люссактың көлемдік қатынастар және Авогадро заңдарын айтады. Химиялық реакциялардағы химиялық элементтердщ, жаи және күрделі заттардьщ арасындағы стехиометриялық есептеулердің сандық қатынасын анықтау үшін, Рихтер 1800 ж. химияға бірінші рет стехио-метрия деген терминді кіргізді.
Кәзіргі заманның атомдық-молекуляр-лық ілімнің негізі, стехиометриялық заң-дар болып табылады, олар атомдык тео-рияньт тереңдетеді және айқындатады.
Құрам тұрақтылық заңы (Пруст заңы). Прустың 1801 ж. ашқан қүрам түрақтылық заңы былай айтылады: "Әрбір таза заттың элементтік құра-мы әркашанда тұрақты, ол заттар-дың алу әдісіне байланысты емес". Мысалы, көміртек диоксидін әртүрлі әдістермен алуға болады:
С+О2=СО2
2СО+О2=2СО2
СаСО3=СаО+СО2
Таза көміртек диоксидінде әркашан 27,29% көміртек және 72,71% оттек бар. Осы көрсетілген құрамнан ауытку байқалса, онда көмір қышқылы газында қоспа бары айқындалады. Қүрам түрақтылық заңның ашылуы, өз уақытында өте маңызды роль атқарды. Бірақ, XIX ғасырдың басында К. Бертолле кейбір заттардың күрамы ауыс-палы болатындығын ескертіп, қүрам тұрақтылық заңына күмән келтіреді. Кейіннен, азғантай косьшыстар Пруст заңына бағынбайты-ны анықталса да, бүл таласта Пруст жеңді.
Екінші жағынан, әрбір белгілі қүрамға, тек қана бір химиялық қосылыс сәйкес келеді деп айту да, дүрыс емес. Шынымен, хими-ялық қүрамы мынадай зат С2Н6О екі қосылыс болуы мүмкін: диметил эфирі және этил спирті. Бұлар екі әртүрлі химиялық заттар. Химиялық күрамьт бірдей әртүрлі заттар изомерлер бола-тьшдығы белгілі. Сондықтан, қүрамның сандық деректері, заттар-дың қасиеттерін және ерекшеліктерін айқындай бермейді.
Эквиваленттер заңы. Эквиваленттер заңы - химиялық заң-дардың ішіндегі ең бір негізгісі. Олар химиялық элементтер бір-бірімен өздерінің химиялық эквиваленттеріне сай, белгілі сандық қатынаста әрекеттесетінін белгілейді. Эквивалент дегеніміз бағалары тең деген сөз.
Элементтің химиялық эквиваленті деп, сутек массасының 1,008 бөлігі (м.б.) немесе оттек массасының 8,0 бөлігі қосыла-тын осы элементтің мөлшерін немесе қосылыстарында орынын басатын осындай мөлшерді айтады.
Элементтің эквивалентін (эквивалентті массасын) оның су-текпен қосьшысы арқьшы анықтау міндетті емес. Берілген элементтің эквивалентін эквиваленті белгілі кез келген басқа элемент арқылы, қосындысының қүрамы бойынша есептеуге болады. Көптеген эле-менттер бірімен-бірі бірнеше қосылыстар түзуі мүмкін.
Сондықтан берілген элемент бір емес, бірнеше эквивалент көрсетуі мүмкін. Мысал ретінде, көміртек оксиді мен диоксидінің эквивалентін анықтайық. Көміртек оксидінде СО (II) көміртектің 12 м.б. оттектің 16 м.б. қосылып түр, яғни, көміртектің эквиваленті алтыға тең. Көміртектің диоксидінде СО2 (IV) көміртектің 12 м.б. оттектің 32 м.б. қосылып тұр, яғни, оттектің 8 м.б. көміртектің 3 м.б. келеді. Демек, көміртектің эквиваленті үшке тең.
1971 жылы өлшемдердің халықаралық жүйесіне "Зат мөлшері" деген үғым нгізілді, оның өлшемі "моль". IUPАС анықтамасы бойынша:
Достарыңызбен бөлісу: |