ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені оқушылардың оқу жетістіктерін критериальды бағалау 6М011200 «Химия» мамандығы үшін магистранттарға арналған пән бағдарламасы семей

Критериалды бағалау шкаласы(рубрикаторлар).

Жиналған ұпайларды мектеп бағасына ауыстыру:

Әр пәннің әр тапсырмасының бірнеше критерийі бар. Мысалы, математика пәніненберілгентапсырматуралыайтайық. Бірінші критерий бойыншабаланыңформуланыбілетіндігітексеріледі. Екінші критерий — формуланыпайдаланаалтындығынанықтайды. Үшінші критерий — осы  формула арқылыграфиктіқалайсызатындығынбілуүшінкерек. Төртінші критерий нәтижесіндебаланың осы формула арқылыталдаужасайалатындығытексеріледі. Осы 4 критерий бойынша балл қойылады. Балл шкаласыбағағаауыстырылады.

Еліміз компьютерді толық меңгеру, ғаламторда жұмыс істеу бойынша Сингапурдан 20 жыл кейін қалған. Біз 10 жылда Сингапурға қуып жетеміз деп жоспарлап отырмыз. Ал критериалды бағалау жүйесінен Англиядан 40 жылға кейін қалғанбыз. Әлем елдері критериалды жүйеге әлдеқашан көшіп кетті.

Критериалды бағалаудың функциялары:

• 
  бақылау;
  
• 
  дамытушылық;
  
• 
  оқытушылық;
  
• 
  мотивациялық;
  
• 
  тәрбиелік;
  
• 
  диагностикалық.
  

• 
  Сапалы нәтиже алуға бағытталған критерийлер әзірлеуге;
  
• 
  Өзінің іс-әрекетін жоспарлауға және талдауға жедел түрде ақпарат алуға;
  
• 
  Білім беру сапасын арттыруға;
  
• 
  Оқытудың сапасын жақсартуға;
  
• 
  Әр оқушының жеке ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, жеке
  
• 
  оқыту траекториясын құруға;
  
• 
  Бағалаудың түрлі тәсілдері мен құралдарын қолдануға;
  
• 
  Оқу бағдарламасын жетілдіруге ұсыныстар енгізуге мүмкіндік береді
  

• 
  Өзінің түсінігі мен қабілетін көрсету үшін оқытудың түрлі стильдерін және ойлау әрекетінің типтерін қолдануға;
  
• 
  Өз нәтижелерін болжау арқылы табысқа жету үшін бағалау критерийлерін білуге және түсінуге;
  
• 
  Өзінің және өз құрдастарының жетістіктерін бағалап, рефлексияға қатысуға;
  
• 
  Шынайы міндеттерді шешу үшін өз білімдерін қолдануға, түрлі көзқарастарды білдіруге, сын тұрғысынан ойлауға мүмкіндік береді.
  

• 
  Өз баласының оқытылу деңгейі туралы объективті дәлелдер алуға;
  
• 
  Баланың оқудағы прогресін қадағалауға;
  
• 
  Оқу үдерісінде оқушыға қолдау көрсетуге;
  
• 
  Мектеп әкімшілігімен, мұғалімдермен кері байланыс орнатуға;
  
• 
  Баласының мектепте және сыныпта жайлы сезінуіне сенімді болуына мүмкіндік береді.
  

1. 
   Критериалды бағалау жүйесінің мақсат – міндеттері
   
2. 
   Аталған бағалау жүйесінің негізгі принциптері мен атқаратын функциялары
   
3. 
   Бағалаудағы критерий, дискриптор, рубрикатор ұғымдарына анықтама
   
4. 
   Критериалды бағалау жүйесін пайдаланудың тиімділігі
   

1. 
   Методические пособия АО Назарбаев Интеллектуальные школы по критериальному оцениванию.
   
2. 
   А.А. Красноборова. Критериальное оценивание в школе. Пермь, 2010.
   
3. 
   Оценка достижения планируемых результатов в начальной школе. Система заданий в 2 частях. Под редакцией Ковалёвой Г.С.Логиновой О.Б. Москва «Просвещение» 2010 год.
   
4. 
   Көкіжанова Г.К. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау білім сапасын басқарудағы негізгі критерий – Педагогика,2009 ж.
   

1. 
   Кембридж тәсілімен оқыту және оқу үшін бағалау
   
2. 
   Формативті (қалыптастырушы) бағалау жүйесі
   
3. 
   Суммативті (жиынтық) бағалау жүйесі
   

1960-жылдардан бастап формативтік (қалыптастырушы) және суммативті (жиынтық) бағалау терминдерінің арасындағы айырмашылық енгізіле бастады. Нақтырақ айтқанда, жіктеу үшін өткізілетін оқуды бағалау және оқытудың бөлігі ретінде бағалауды қолдану болатын оқыту үшін бағалау арасында. Оқытуды, әдістерді жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған оқыту үшін бағалау (ОүБ) дербес тұжырымдама ретінде 1999 жылдан кейін қолданысқа енді. Бағалау оқытудың алға жылжуын белгілейді және өзінің функциясы бойынша бағалау жиынтық (оқуды бағалау) болып саналады (Мұғалімге арналған нұсқаулық, 56 бет).

Оқушыны қандай мақсатта, не үшін, қалай бағалаймыз? Бағалау кезінде мынадай мақсаттар болуы мүмкін: оқытудың қиындықтарын анықтау, жетістікке жеткендегі кері байланыс, уәж, болжау, стандарттарды бақылау, бағдарламаның мазмұны мен стилін бақылау. Бұл келтірілген барлық бағалаудың түрлерінде бақылау, интерпретациялау, қорытындылауды қамтиды.

«Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» модулі білім беру, оқыту үдерісіндегі әдіс-тәсілдердің барлық түрлерімен байланыста болады. Бұны меңгеру үшін қалған модульдердің мазмұнын игеру қажет, болжау, сұрыптау, бақылау, жоспарлау әдістерін меңгеру керек. Оқушылардың алға қарай даму мақсатында жұмыс нәтижелерін, өз-өздерін бағалай білуі керек. Оқуды бағалаудың мақсаты — оқушылардың оқып білгенін жинақтау. Бірақ, маңызды мәні бар тест жүйесі арқылы оқушылардың білімін бағалау оқыту үдерісіне кері әсерін тигізуі мүмкін (Assesstment Reform Group, 2002 b.).

Мұғалімнің оқушыларды бағалауы — ол оның білімін топтау, белгілі бір шаблонмен салыстыру. Мұғалімнің іс-әрекеттеріне қарай, шеберлігіне қарай оқушыларды бағалауда бірнеше әдістерін қолдана алады: жеке, жұптық, топтық, жиынтық, қателер талдауын, салыстырмалы түрде, өздерін-өздері, кері байланыс, т.б. Оқушының мұғалімге деген сенімі артады, көзқарасы өзгереді.

Оқыту үшін бағалау мен оқуды бағалау модулі бағдарламаның басқа модульдерімен тығыз байланысқан. Бұл модульді пайдаланғанда барлық жаңа тәсілдердің мазмұнын дұрыс игеру керек, орынды пайдалану керек. Оқыту үшін бағалау мен оқуды бағалау модулі оқушылардың білім деңгейін анықтауға, алдағы жұмыстарды қалай жоспарлау керектігі, алға қойған мақсатқа жету алгоритмін құру керек. Барлық модульдер бір-бірімен өте тығыз байланысқан. Сабақ беру кезінде бір модульді пайдаланға басқа модульдің міндетті түрде кірістірілетінін сеземіз. Екінші жағынан, кез келген модульді пайдаланғанда оның нәтижесін біліуіміз керек, яғни қаншалықты сабақ беру кезінде таңдап алынған модульді пайдаланғанымызды бағалауымыз тиіс.

Қазіргі кезде оқытудың көптеген жаңа технологиялары жайлы айтылып, бұқаралық ақпараттар құралдар арқылы да жарияланып келеді. Бұған көптеген материалдар бар. Оқуды бағалау тақырыбы өте күрделі және мұғалімнің оқушыға қоятын бағасы өте тиянақты, әділ, маңыздылық пен дәлелділік, жариялылық пен қарапайымдылықпен сипатталатын болса, оқушылардың да оқуға деген ынтасы артуына, қандай да бір мақсатқа жетуіне ықпал етеді деп есептейміз. Оқушылар тапсырманы шығармашылықпен, ізденіспен орындаса, тақырып мазмұнын суреттеп берсе, ол жұмыс жоғары бағаланатынын біледі. Кез келген іс-әрекетте өзінің қиындықтары болады. Жаңа бағдарламамен жұмыс істеген мұғалімдердің де өздеріне лайықты жетістіктері мен кедергілерге кездесетіні болады. Мұғалімдер мектеп іс-тәжірибесінде оқушыларды формативті бағалаудың бір ғана түрін қолданады. Оқушыларды білім алуға ынталандыруда формативті бағалаудың 12 түрін толық қолдануы оң нәтижелерін берері сөзсіз. Мұғалімдер оқушыларының іс-әрекеттерін сипаттап жазған рефлексивті есептерінде қиналады. Себебі, мұғалімдердің өздерін бүкіл курс барысында біз тренер ретінде бағалайтынымызды сезбейді. Оларды курс барысында басынан соңына дейін біз формативті бағалаймыз. Курстың соңғы айында толығымен рефлексия жүргізіледі. Олар мектептегі іс-тәжірибе кезінде орындаған жұмыстарын екінші бетпе-бетте осында келіп толығымен бағалану үдерісіне түседі. Тыңдаушылардың өздері алдымен формативті бағаланып, соңынан портфолио жинақтап, таныстырылымдарды қорғап, емтихан тапсырып жиынтық бағалау үдерісіне түсетінін бірі білсе, бірі білмей жатады. Бағалаудың бұл екі түрінің арасындағы байланысты түсінбей жатады. Ең үлкен қиындық, міне, осында жатыр. Әрине, бұл екі бағалауда да өздеріне қатысты өз критерийлері болады.

2.Формативті (қалыптастырушы) бағалау– оқушының білім алуын үнемі бақылап отыратын мақсатқа бағытталған үзіліссіз процесс. Формативті бағалау «формальды емес» (көбінесе белгі қоймай) бағалау болады. Ол бағалау критерилеріне сәйкестікке негізделіп, кері бойланысты ұстанады. Егер нәтиженің бағасы анықталған қажеттіліктерді ескеріп, оқу процесін жақсартуға қолданылса, онда бағалау формативті болады.

Формативті (қалыптастырушы) бағалаудың мақсаты - оқу процесі арысында оқушы мен мұғалімнің іс-әрекетіне түзетулер енгізу болып табылады. Түзетулер енгізу білім алу нәтижесін жақсарту үшін мұғалімнің немесе оның оқушылармен бірігіп жаңа мәселелерді ұсынуы.

Формативті бағалау мұғалімге оқушылардың оқуда мақсатқа жету процесін қадағалап отыруға мүмкіндік береді және оқу процесіне дер кезінде өзгертулер мен түзетулер енгізуге, ал оқушыға өзінің білім алуында жоғары дәрежедегі жауапкершілікті сезінуге көмектеседі.

Формативті бағалау:

• 
  күнделікті тәжірибеде қолданылады (сабақ сайын, күнделікті)
  
• 
  оқушыға да, мұғалімге де қолайлы түрде пайдаланылады.
  

Әрбір оқушының жеке жетістіктерін басқа оқушылармен салыстырмай және оқудың нәтижесінің әкімшілік қорытындысы ретінде қарастырмай, мектепке формативті (қалыптастырушы) бағалау тәсілдерін енгізу міндеті көкейкесті мәселе болып тұр.

Бағалаудың бұл түрінің қалыптастырушы болып аталатындығы бағаның нақты бір оқушыға, оның білім мазмұнын меңгерудегі кемшіліктерін анықтауға, оның орнын барынша тиімді толықтыруға бағытталған. Педагог осындай бағалау әрекеті арқылы пәнді меңгерудің мақсатын нақты анықтап, оқушының өткен тақырыптарды біртұтас, үйлесімді картина түрінде елестетуіне, нәтижені бақылаудың барабар (адекватты) тәсілдерін өзі анықтай білуіне, жоғары деңгейге жетуге ынталануына көмектеседі. Оқушылар өзін-өзі бағалау ұстанымдарын, өзінің жұмыс нәтижелерін жетілдіру тәсілдерін меңгереді, өзінің оқуына деген жауапкершілікті мұғаліммен бөліседі.

Формативті (қалыптастырушы) бағалау технологиясын қолдану педагог пен баланың арасындағы кері байланыс сыртқы кері байланыстан ішкі кері байланысқа ауысады, ал бұл оқушыны білім берудің субъектісі деңгейіне көтерілуіне ықпал етеді. Оқушы өзін бақылап, өзінің әрекет тәсілдерін таңдайды, нәтижелерін өзі бағалайды, оны мұғалім жалғастырады. Солайша бала мақсат қоя білу, күтілетін нәтижені жоспарлау, оны бақылау тәжірибесін жинақтау арқылы өзінің түйінді құзіреттіліктерін қалыптастырады.

Қалыптастырушы баға технологиясы мұғалім қызметінің алгоритмі мен ол алгоритмді жүзеге асыру ресурстарының бірлігінен тұрады.

Мақсатты белгілеудің мәрелік (стартовый) нүктесін анықтай отырып, әрі қарай былайша жылжу қажет болады:

• 
  мақсатты өлшенетін оқу нәтижелеріне аудару;
  
• 
  нәтижегежетудеңгейінанықтау;
  
• 
  бағалаудыңмазмұнынжәнетехникасыніріктеу;
  
• 
  оқудыңсәйкесәдістерінтаңдаужәнежүзегеасыру;
  
• 
  бағалаудыжүргізужәнеоқунәтижелерініңөлшенетіндеңгейінежеткенінанықтау.
  

1. 
   Жоспарланғаноқунәтижелерінанықтау.
   
2. 
   Оқушыныңмаңыздыоқунәтижелерінжоспарлаужәнеоғанжетуәрекетінұйымдастыру.
   
3. 
   Оқушылардыңжоспарланғаноқунәтижелерінекерібайланысмеханизмікөмегіменжетуінжүргізу.
   

Суммативті бағалауды практикада жүзеге асыру әр түрлі бақылау-тексеру жұмыстарын жүргізуді талап етеді. Бақылау – тексеру тапсырмаларын құрғанда оның сұрақтары мемлекеттік білім беру стандартының мазмұнына және пәндік оқу бағдарламасына сай құрылуы қажет. Оқушының жетістігінің деңгейін тексеру үшін мұғалімдер әдетте дайындалған сұрақтар нұсқасын, тесттерді немесе оқулықтағы әр параграфтың, тараудың соңындағы сұрақтарды пайдаланады. Сонымен қатар мұғалімдер өз тәжірибелерін, қосымша әдебиеттерді пайдаланып, өздіктерінен тапсырма сұрақтарын құруға болады.

Осылайша, мұғалімнің оқушылардың белгілі бір оқу нәтижелеріне жетуін қамтамасыз ететін дәстүрлі құралдарынан (әдістемелік нұсқау т.б.) бөлек бұл технология мынадай дәстүрлі емес ресурстарды ұсынады:

Оқу нәтижелерін жоспарлау ресурстары:

• 
  оқушыныңоқунәтижелерін ой операцияларыныңкүрделілігіне
  

• 
  оқушыныңтүйіндіқұзіреттіліктердіқалыптастыруғаберілетін
  

1. 
   «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» ұғымын қалай түсінесіз?
   
2. 
   Кембридж тәсілі бойынша бағалай қаншалықты маңызды?
   
3. 
   Формативті бағалаудың суммативті бағалаудан айырмашылығы
   
4. 
   Баға қоюдың синтездік түрін қалай түсінесіз?
   

1. 
   Бобков Н.Е., Контроль за усвоением учебного материала//Советская педагогика. – 1984. - №9. - С.53-56.
   
2. 
   Громова Т.Г. Не оценивать, а мотивировать// Управление школой. –2005. – 16-30 ноября (№22). – С. 23-25.
   
3. 
   Иванов Д.А., Митрофанов К.Г., Соколова О.В. Компетентстностый подход в образовании. Проблемы, понятия, инструментарий. Учебно–методическое пособие. – М.: АПК и ПРО, 2003. – 101с.
   
4. 
   Касьяненко М.Д.Комплексныйконтрольучебнойдеятельности //Советская педагогика. – 1986. - №10. – С. 46-49.
   

1. 
   Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау.
   
2. 
   Топтық жұмыстың бағалануы.
   
3. 
   Топтық жұмыс барысында өзін-өзі бағалауы.
   

1. 
   Диагностикалық бағалау жүйесі
   
2. 
   Өзін – өзі бағалау
   
3. 
   
   

Бағалаудың бұл түрі оқушыға да, мұғалімге де қазіргі жағдай мен талаптар туралы дұрыс көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. Диагностикалық бағалаудың қажеттілігі мыналар арқылы анықталады:

а) оқушылардың даярлық деңгейінің әр түрлілігі;

б) оқыту мазмұнын тізбектей қалыптастыру;

в) оқушының білім алу процесі мен оқытуда «таяу арадағы даму аймағына» сәйкес талаптар мен мүмкіндіктерінкөре білу қажеттілігі.

Диагностикалық бағалаудың мақсаты пән бойынша тақырыпты немесе тарауды оқуды бастарда оқытудың мақсатына қатысты оқушының алатын орны туралы ақпарат алу болып табылады. Диагностикалық бағалау мұғалімге оқушының сұранысы бойынша оқу жоспарын өзгертуге немесе алдағы уақытта оқып- үйренуде туындайтын қиындықтарды жеңуді болжауға көмектеседі.

Педагогтар алдын-ала тест алудың мақсаттарының тізбегін анықтады:

• 
  алғашқы білім мен тәжірибенің диагностикасы;
  
• 
  алғашқы білім мен тәжірибенің өзектілігі;
  
• 
  алғашқы білім мен тәжірибенің проблемалылығы;
  
• 
  оқушылардың өз дайындық деңгейлерін өздігінен бағалауы;
  
• 
  оқушының көзқарасынан пәннің маңызды аспектісін бөліп қарау;
  
• 
  оқылатын тақырыпқа қызығушылық туғызу;
  
• 
  оқытылатын тақырыпқа оқушылардың күтуін туындату.
  

Дәріс №8-9. Талдау

Дәріс №10-11. Портфолионы бағалау. Портфолионың түрлері

Дәріс №12. Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын бағалау жөнінде

Дәріс №13. Бағалаудың рейтингілік жүйесі

Дәріс №14-15. Кредиттік бағалау жүйесі.

Керi байланыс.Оқушыны ынталандыру (мотивация).Өзін-өзі бағалау. Оқушылардың бірін-бірі бағалауы.

Керi байланыс.Оқушыны ынталандыру (мотивация).Өзін-өзі бағалау. Оқушылардың бірін-бірі бағалауы

5. 
   Бахмутский А.Е. Школьная система оценки качества образования.// Школьные технологии. – 2004. - №1. – С. 136
   
6. 
   Бенькович Т.М. Модель образовательного рейтинга в портфолио учебных достижений// Профильная школа. - 2005. - №2. - С. 48 – 50.
   
7. 
   Блинов В.М. Эффективность обучения (методологический анализ определения этой категории в дидактике). - М.: Наука, 1976. – 113 с.
   
8. 
   Бобков Н.Е., Контроль за усвоением учебного материала//Советская педагогика. – 1984. - №9. - С.53-56.
   
9. 
   Вязовова О.В. Организационный рейтинг системы оценки знаний учителя//Информация и образование. – 2001. - №4. – С. 34-38.
   
10. 
    Герасимова Н.А Оценка знаний должна воспитывать// Воспитаниешкольников. – 2003. - №6. – С. 40-44.
    
11. 
    Громова Т.Г. Не оценивать, а мотивировать// Управление школой. –2005. – 16-30 ноября (№22). – С. 23-25.
    
12. 
    Зимняя И.А.Компетентстностный подход: каково его место в системе современных подходов к проблеме образования? (теоретико– методологический аспект)//Высшее образование сегодня.- 2006 .- №8. - С. 20-26.
    
13. 
    Иванов Д.А., Митрофанов К.Г., Соколова О.В. Компетентстностый подход в образовании. Проблемы, понятия, инструментарий. Учебно–методическое пособие. – М.: АПК и ПРО, 2003. – 101с.
    
14. 
    Касьяненко М.Д.Комплексныйконтрольучебнойдеятельности //Советская педагогика. – 1986. - №10. – С. 46-49.
    
15. 
    Кобардин О.Ф.,Земляков А.Н. Тестированиезнаний и умений учащихся. – М.: Наука, 1991. - С.26-33.
    
16. 
    Костылев Ф.В. Учить по-новому: Нужны ли оценки-баллы: 2000О показателях качества образования.// Высшее образование в России.– 2004. – №11. – С. 92 – 96.
    
17. 
    Ксензова Г.Ю. Оценочная деятельность учителя. - М.: Академия, 1999. – 290 с.
    
18. 
    Модернизация образовательных систем: от стратегии до реализации: Сборник научных трудов / Науч.ред. В.Н.Ефимов, под общ. ред. Т.Г.Новиковой. – М.:АПК и ПРО, 2004. – 192с.
    
19. 
    Новикова T.Г.Портфолио как форма оценивания индивидуальных достижений учащихся // Профильная школа . – 2004 . - № 2 . – С. 48-56
    
20. 
    Новикова T.Г., Прутченков А.С., Пинская М.А. Рекомендации по построению различных моделей и использованию портфолио учащихся основной и полной средней школы // Профильная школа. - М., 2004. —С.4-11.
    
21. 
    Никитина С.И. Эксперимент по созданию портфолио по информатике // Применение новых технологий в образовании: Материалы XVI Международной конференции 28-29 июня 2005. — Троицк, 2005. - С. 45-47.
    
22. 
    Остапенко А.А. Основы моделирования системы школьной оценки // Педагогическаядигностика. - 2004. - №3. – С. 60-68.
    
23. 
    Переверзев В.Ю., Ярочкина Г.В. Оценка ключевых компетенций учащихся// Профессиональное образование. - 2006. - №3. - С. 26 – 27.
    
24. 
    Рейтинговая система// Высшее образование в России. – 2001. - №4.– С. 131 – 137.
    
25. 
    Татур Ю.Г. Компетентность в структуре модели качества подготовки специалиста // Высшее образование сегодня. - 2004. - № 3. – С. 14-16.
    
26. 
    Усанов В.,Кузнецова А., Красновский Э., Проверка и оценка знаний и умений школьников// Народное образование. – 1985. - С.74-77.
    
27. 
    Формирование успешности учащихся средствами рейтингового контроля//Школьные технологии. – 2003. - №6. – С. 94 – 99.
    
28. 
    Хуторской В.А. Ключевые компетенции как компонент личностно-ориентированной парадигмы образования // Народное образование. - 2003. - №2. - С. 58 – 63.
    
29. 
    Шадриков В.Д. Новая модель специалиста: инновационная подготовка и компетентностный подход // Высшее образование сегодня. - 2004. - № 8. – С. 23-26.
    

PISA - Халықаралық зерттеуде 15 жастағы білім алушылардың математикалық, жаратылыстану және оқу сауаттылығы бағаланады. PISA зерттеуінің кезекті 2015 жылы зерттеудің «жаратылыстану сауаттылығы» бағытына басым көңіл бөлінеді. PISA зерттеуі аясында 15-жастағы оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын зерттеу маңызды.

Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау бойынша PISA Халықаралық бағдарламасын (Programme for International Student Assessment) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (OECD – Organisationfor Economic Cooperation and Development) үйлестіреді.

PISA зерттеуінде ғылыми жаратылыстану сауаттылығы ретінде білімдерін қолдана білу, қоршаған әлемді және оған адамның іс-әрекетінен қосылатын өзгерістерді түсінуге және сәйкесінше шешімдер қабылдауға қажетті мәселелерді анықтап, негіздемелі қорытындылар жасай білу қабілеттерімен түсіндіріледі.