ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік материалы

Жизнь животных. Т. 1-3, М., 1969.

1. 
   Жасырынжақтылардың қарапайымдылығын және көпаяқтылармен жақындығын көрсететін құрылысы мен дамуының ерекшеліктері.
   
2. 
   Тарақандар отряды, құрылысының, дамуының, тіршілік әрекетінің ерекшеліктері. Түзуқанаттылар отряды. Инеліктер отрядының ауыз аппаратының құрылысынң ерекшеліктері, көбеюі және дамуы.
   
3. 
   Теңқанаттылар – ауыл шаруашылығының зиянкестері. Қандалалар мен биттердің жыртқыш және паразиттік түрлері. Күресу жолдары.
   

Постэмбриональды дамуы толық емес метморфоз арқылы, дернәсілі суда тіршілік етеді және 3-тен 5 жасқа дейін дамиды. Дернәсілінің ересек күйге ұқсастығы және провизорлы мүшелері бар.

Постэмбриональды дамуы толық емес метамофоз арқылы жүреді, дернәсілі бірнеше жыл суда өмір сүреді, ересек бунақденеліге үқсас, бірақ кеңірдекті желбезектері түрінде провизорлы мүшелері бар.

Жизнь животных. Т. 1-3, М., 1969.

1. 
   Қаттықанаттылар отрядының ауыз аппаратының, аяқтарының және қанаттарының құрылысының ерекшеліктері. Қоңыздардың дернәсілдерінің негізгі формалары. Зиянкес және пайдалы қоңыздар.
   
2. 
   Көбелектер отрядының құрылыс ерекшеліктері. Көбеюі және дамуы. Көбелектер – орман, бау, бақшалардың зиянкестері. Негізгі тұқымдастары.
   
3. 
   Жарғаққанаттылар, қосқанаттылар отрядтарының құрылысының ерекшеліктері. Қоғамдық насекомдардың ерекшеліктері. Құмытылардың, қансорғыш масалардың, соналардың және т.б. таралуы, тіршілік орны, тіршілік әркеттері. Күрес жолдары.
   

Дамуы толық метаморфоз арқылы; дернәсілі нағыз, немесе аяқсыз; қуыршағы ашық типті.

Дамуы толық метаморфоз арқылы; дернәсілдері жалғанжұлдызқұрт немесе аяқсыз типті; қуыршағы бос.

Дамуы толық метаморфоз арқылы; дернәсілі аяқсыз типті, кейде құрттәірзді дернәсіл; қуыршағы бос немесе жалған піллә типті.

Дамуы толық метаморфоз арқылы; дернәсілі – кеміргіш ауыз аппараты бар жұлдызқұрт; қуыршағы жабық немесе піллә типті.

Жизнь животных. Т. 1-3, М., 1969.

1. 
   Тікентерілілер типіне біріктірілетін жануарлар кластары: теңіз лалагүлдері, теңіз жұлдыздары, офиурлар немесе жыланқұйрықтылар, теңіз кірпілері және голотуриялар немесе теңіз қиярлары.
   
2. 
   Барлық осы кластар өкілдеріне тән және тікентерілілер типін сипаттайтын құрылыс ерекшеліктері. Тікентерілілердің көбеюі және дамуы: бөліну, гаструляция, дернәсілдерің негізгі типтері және олардың метаморфозы; мезодерманың түзілу процесінің ерекшеліктері, екінші ауыздың қалыптасуы.
   
3. 
   Тікентерілілердің таралуы және тіршілік әрекеттері.
   

Бұл тип төмендегі белгілермен сипатталады:

1. 
   Тікентерілілерде радиалды және көбінесе бес сәулелі симметрия болады, бірақ олардың ата-тектерінде билатеральды симметрия болған.
   
2. 
   Тікентерілілердің тері асты дәнекер қабатында тікенектері мен инелері дене сыртына шығып тұратын ізбесті тақталардан құралған қаңқа дамиды.
   
3. 
   Ішкі мүшелері өте кең дене қуысында жатады. Целомның бөліктерінің бірнеше күрделі жүйкелер қатарына жіктелуі, сол сияқты целомның есебінен қозғалыс мүшелері амбулакралды жүйесінің жасалуы тікентерілілер құрылысының ерекшеліктерін көрсетеді.
   
4. 
   Қан айналу жүйесі бар; тыныс алу мүшелері нашар дамыған немесе мүлде болмайды; арнайы зәр шығару мүшерлері жоқ.
   
5. 
   Жүйке жүйесі примитивті және бір бөлігі тікелей тері эпителиінде немесе ішке батып жатқан дене қабырғасының эпителий бөлігінде жатады.
   
6. 
   Тікентерілілер дара жынысты. Жұмыртқалары толық радиалды бөлшектенеді. Оларға диплеврула дернәсілі тән.
   

1. 
   Амебаның құрылысымен танысып, суретін салу. Цитоплазманың дифференциациясына көңіл аудару. Органоидтарды анықтау.
   
2. 
   Эвгленаның және трипаназоманың құрылысымен танысу. Қоректену, дененің осмос жүйесін, қимыл-қозғалысын реттеу органоидтарын және жарық сезгіш көзін қарау. Цитоплазманың экто- және эндоплазмалық қабаттарына көңіл бөлу.
   
3. 
   Шар тәрізді вольвокстің колониясымен танысып, клекталарының ұсақ соматикалық және ірі генеративті болып дифференциациялануына көңіл аудару.
   

1. 
   Амеба цитоплазмасының ерекшелігі неде?
   
2. 
   Сұйық заттар амебаның денесіне қалай өтеді және оның қоректенуі?
   
3. 
   Амебаның көбеюі қалай жүзеге асады?
   
4. 
   Талшықтылардың қозғалыс тәсілі қандай?
   
5. 
   Цистаға айналу себептері неде?
   
6. 
   Талшықтылар мен саркодиналардың айырмашылығы мен ұқсастығы.
   
7. 
   Стигманың фунциясы қандай?
   
8. 
   Трипанозомалардың туғызатын аурулары және оларды табиғаттағы тасымалдаушылары.
   
9. 
   Вольвокс колониясындағы клеткалардың соматикалық және генеративті болып бөлінуі нені көрсетеді?
   
10. 
    Вольвокстің жыныссыз және жынысты көбеюі.
    

1. 
   Споралылар типінің жалпы сипаттамасы. Тіршілік циклінің ерекшеліктері. Классификациясы.
   
2. 
   Инфузория дамуының құрылысы. Туфелька мысалында инфузориялардың құрылысы. Инфузория отрядтары.
   

1. 
   Омыртқалы жануарлардың ішщкі клетка паразиттерімен танысып, даму циклдеріне талдау жасау. Ұрпақ алмасуына көңіл бөлу.
   
2. 
   Уақытша препараттан инфузорияларды тауып сыртқы және ішкі құрылысымен танысу. Инфузориялардың қозғалу, қоректену, осмос жүйесін реттейтін процестерін көру. Макронуклеус пен микронуклеусті мұқият қарау.
   

1. 
   Споралылардың даму циклі қандай сатылардан тұрады?
   
2. 
   Споралылардың даму циклінде қай кезең басым (гаплоидты ма әлде диплоидты ма)?
   
3. 
   Грегариналар, кокцидиялар және қанды споралылардың даму циклдерінің ұқсастығы мен айырмашылығы?
   
4. 
   Басқа қарапайымдыларға қарағанда инфузориялардың күрделілігі неде?
   
5. 
   Ядролық дуализм дегеніміз не?
   
6. 
   Коньюгацияның биологиялық мәні неде?
   
7. 
   Инфузориялардың классификациясының негізі неде?
   

1. 
   Губка бадяга мысалында губкалардың құрылысы.
   
2. 
   Губкалардың классификациясы.
   

Тұщы сулардағы және теңіздердегі губкалардың сыртқы және ішкі құрылысымен танысу. Тұрақты препараттардан әр түрлі губкалардың скелеттеріне, бадяганың геммуласына қарап суреттерін салу.

1. 
   Губкалардың қарапайымдыларға қарағанда күрделілігі неде?
   
2. 
   Губкалардың клеткалары және олардың функциясы.
   
3. 
   Губкалардың құрылысының типтері және қаңқасының химиялық құрамы қандай?
   
4. 
   Губкалардың ас қорыту процесі қандай және олар немен қоректенеді?
   

1. 
   Гидраның сыртқы және ішкі құрылысы. Гидроидтылар класы.
   
2. 
   Сцифомедузалар класы.
   

1. 
   Уақытша препараттан тірі гидраның қоректенуін, жылжуын және тітіркендіргіштерге жауап беруін бақылау. Гидраның сыртқы құрылысын, аузы мен табан жағын, симметриясын қарау қажет және оған мән беріп, суретін салу. Тұрақты препараттан гидраның ұлпалық құрылысын қарап, эктодерма жыне энтодерманың клеткаларының суретін салу. Гидраның көлденең және ұзынынан кесінділерін көріп, суретін салу.
   
2. 
   Сцифомедузалардың сыртқы және ішкі құрылысымен танысып, суретін салу. Даму циклінің схемасын салу.
   

1. 
   Ішекқуыстылардың губкалармен салыстырғанда ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?
   
2. 
   Тұщы су гидрасының экто-, энтодерма клеткаларының дифференциациясы.
   
3. 
   Гидраның көбею жолдары және дене симмтериясы қанадй?
   
4. 
   Ішекқуыстылардың ас қорыту типтері (клеткаішілік, қуыстық).
   
5. 
   Гидраның мекені және олар немен қоректенеді?
   
6. 
   Сцифомедузалардың тіршілік циклінің айырмашылықтары неде?
   
7. 
   Сцифомедузалардың жүйке жүйесі туралы не айтуға болады?
   

1. 
   Билатеральды симметрия. Жалпақ құрттардың ішкі және сыртқы құрылысы.
   
2. 
   Кірпікшелі құрттар класы.
   
3. 
   Дигенетикалық сорғыштар және моногенетикалық сорғыштар кластары.
   
4. 
   Таспа құрттар класы.
   

1. 
   Фиксацияланған планарияны қарап, сыртқы және ішкі құрылысымен танысып, оның суретін салу. Кесіндісі бар препараттан планарияның гистологиялық құрылысымен танысу. Оның үш қабаттан тұратындығын бақылау. Тері-бұлшық ет қапшығының құрылысын көріп, суретін салу.
   
2. 
   Сорғыштардың сыртқы құрылысымен танысып, суретін салу. Препараттың көмегімен бауыр сорғыштың ішкі құрылысымен танысып, суретін салу.
   
3. 
   Таспа құрттың сыртқы құрылысын қарап, сколекстерінің қаруына көңіл аудару. Жетілген және жетілмеген буындарының құрылысын салыстырып, оларға мән бере отырып, суретін салу. Финналардың құрылысыныа қарап, суретін салу. Шошқа солитерінің даму циклінің суретін салу.
   

1. 
   Жалпақ құрттарды ішекқуыстылармен салыстырғанда дене құрылысында жаңа қандай мүшелер пайда болады?
   
2. 
   Жалпақ құрттардың симметриясы қанадй және ол неге байланысты?
   
3. 
   Тері-бұлшық ет қапшығының құрылымы неден тұрады?
   
4. 
   Турбелляриялардың жүйке жүйесі.
   
5. 
   Жалпақ құрттардың зәр шығару жүйесі қандай?
   
6. 
   Сорғыштардың медициналық және ветеринарлық маңызы неде?
   
7. 
   Паразиттік құрттардың даму циклінің күрделенуі неде?
   
8. 
   Аралық және негізгі ие дегеніміз не?
   
9. 
   Партеногенез дегеніміз не?
   
10. 
    Таспа құрттардың даму циклінде қандай айырмашылықтар бар?
    
11. 
    Таспа құртар қалай қоректенеді?
    
12. 
    Таспа құрттардың жыныс жүйесінің құрылысы мен ұрықтануы.
    

1. 
   Нематодтар класы. Жұмыр құрттардың жалпы сипаттамасымен танысу.
   
2. 
   Нематодтар класының құрылыс ерекшеліктері.
   

Аскариданы сойып, оның анатомиялық құрылысын: ас қорыту, жыныс жүйесін анықтау. Аскариданың көлденең кесіндісі мен жұмыртқаларын микропрепараттар арқылы қарап, оларды сипаттап, құрылысының суретін салу.

1. 
   Таспа және жұмыр құрттардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары неде?
   
2. 
   Алғашқы дене қуысы дегеніміз не?
   
3. 
   Аскариданың бұлшық ет системасының өзгешеліктері қандай?
   
4. 
   Аскариданың жүйке жүйесі мен зәр шығару жүйесінің өзгешеліктері қандай?
   
5. 
   Жұмыр құрттардың маңызы.
   

1. 
   Буылтық құрттардың жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Көпқылтанды құрттар класы. Құмқазар мысалында көпқылтанды құрттардың құрылысы.
   

Буылтық құрттардың сыртқы құрылысын байқау. Денесінің дифференциациясына және үш бөлімге бөлінуіне, сегменттеріне көңіл бөлу керек. Тотальдық препараттан – бас бөлімнің (простомиум), дене бөлімінің, аналь бөлімінің (пигидий) құрылысын қарап, суретін салу. Параподийлернің құрылысымен танысып, суретін салу керек.

1. 
   Буылтық және жұмыр құрттардың сыртқы құрылысында қандай айырмашылықтар бар?
   
2. 
   Метамерия дегеніміз не? Гомономдық және гетерономдық метамерияның айырмашылықтары неде?
   
3. 
   Буылтық құрттардың жылжу жүйесінің күрделенуін немен түсіндіруге болады?
   
4. 
   Буылтық құрттардың сезім мүшелері қалай жетілген?
   
5. 
   Буылтық құрттардың денесінде қандай қуыс пайда болады?
   

1. 
   Жауын құрты мысалында азқылтанды құрттар класының құрылыс ерекшеліктері. Тіршілік әрекеттері. Классификациясы.
   
2. 
   Сүліктер класы. Сүліктердің медициналық маңызы.