ПОӘК 042-14-5-05. 02. 20. 22/2013 № басылым

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

СЕМЕЙ-2014

Мазмұны

1 Глоссарий..........................................................................................................

2 Дәрістер.............................................................................................................

3 Тәжірбиелік сабақтар....................................................................................

4 Курстық жұмыстар мен дипломдық жоба...............................................

5 Студенттердің өздік жұмысы........................................................................

Абстракталы ұғымы нақтылының даму сәтін, бағытын, кезеңін белгілейді. Ол нақтылының дамымаған, қанат жаймаған, біржақты елестетілуі. Ойлауда нақтылы сұрыптаудың барысы, нәтижесі ретінде көрінеді. Шындығында ол –танымның басы,осының салдарынан, нақты пайымдау мен елестетудің негізі болып табылады. Ал абстрактылыққа келетін болсақ, ол- танымның ойдағы нақтылыға қарай қозғалу сәті. Осы қозғалыс барысында обьектінің жеке қасиеттері мен жақтарын белгілейтін бір жақты білім нақтыланады.Яғни обьектінің анықтамалары, қасиеттерімен жақтары жөніндегі білім абстрактылыны сұрыптау жолымен байытылады, айқындала түседі.Бұл сұрыптау обьектінің түрлі жақтарының шынайы байланысын олардың біртұтастығы негізінде көрсететін ғылыми абстрактылауларды бір жүйеге келтіру тәсілі болып табылады. Бұл-абстракталыдан нақтылыға өрлеу әдісі.

Адамның өзіндігі (индивидуальность)-адам тұлғасының қайталанбас ерекшелігі, оның бүкіл адамзаттық құндылықтарды өндіру және жетілдіру қабілеті дамуының жоғарғы саласы. Тіршілік иесі ретінде адам басқа адамдармен қарым-қатынас барысында жалпы адамзаттық мәдениет мұраларын жасау турлерін, тәсілдерін және құралдарын игере отырып қана өмір сүреді.

Адамға өзіндік тұрғыдан қарау(индивидуальный подход)-оқыту және тәрбиелеу барысында оқушыларды өздеріне тән ерекшеліктерін есепке алу. Мысалы олардың білім деңгейін,саяси дайындығын,мұраттарын, өмір тәжірибесін т.с.с. есепке алу.

Оқытудың жаппай, топтық жеке түрлерін ұштастырып отыруды қалайтын дидактикалық талапқа сәйкес әрбір нақты жағдайдан оқудың жекелік сипатқа ие болудың тиімді деңгейін табу керек. Оқушыға өзіндігі тұрғысынан қарау сабақта және оқуды ұйымдастырудың басқа да түрлерінде жүзеге асады. Бұл мұғалімнің оқушылардың оқу іс-әрекетін, қоғамдық және еңбектік белсенділіктерін, оқуға қатынастарын,жұмыс қабілеттерін тағы.с.с байқау, талдау, әдістерімен зерттеу нәтижелеріне сүйенеді.

Оқушыға өзіндігі тұрғысынан қарау оған берілетін оқу тапсырмаларының көлемі мен күрделігін жіктеуден , ол тапсырмаларды орындауда оған берілетін өз бетіндік әрекеттің деңгейлігінен, бірде мадақтау, бірді талапты күшейту және басқа да оқу себептерінің сипатынан көрінеді.

Адам тұласының бағыттылығы(направленность личности) белгілі қоғамға оның мұрат-мақсаттарына орынды немесе теріс қатынастары тұрғысынан қарағандағы жеке адамның ең елеулі,шешуші сипаттамаларының бірі. Жинақталған түрінде адам тұлғасының бағыттылығы-өз халқының, бүкіл адамзаттың асыл мұратына ұмтылуы, оған жету жолындағы күресі

Мектеп жағдайындағы оқушы тұлғасының бағыттылығы аға ұрпақ тәжірибеіндегі жинақталған білім,білік , дағдылармен қаруланып қоғамның адал азаматы болуға ұмтылуы, еңбек ету болып табылады.

Азаматтық(гражданственность)-адам тұлғасының жетекші сапаларының бірі. Іс-әрекет, қарым қатынас және қарым-қатынас тәрбие жүйесімен қалыптасады. Азаматтықтың мәні адамдық міндеттерін және борыштарын санаулы, белсенді атқару құқын орынды пайдалану, қоғам белгілеген ережелерді дәл орындау болып табылады.

Қоғам азаматына лайықты азаматтық сананың құлықтық пен құлықтық ережелерін игеру, сезімдері мен тәртібін дамыту барысында қалыптасады. Ол –мектеп, жанұя, еңбек ұжымдары т.б. Әлеуметтік тәрбие институттары жұмысының нәтижесі. Азаматтық адам тұлғасының патриоттық интернационалистік, еңбекке қоғамдық тұрғыдан қарау қасиеті болып табылады.

Қорытынды танымдық бағытына қарай ақыл-ой тұжырымын дукция, индукция және ұқсастық деп үш түрге бөледі:Дидуктивтікке қорытындының жалпы білімнен жекеге қарай жүруінен ақыл-ой тұжырымының шығаруылуын яғни соллогизмді айтады.Индуктивтікке қорытынды жекеден жалпыға қарай жүруінен ақыл-ой тұжырымын шығарылуын, яғни оқиғаларымен құбылыстарды талдау негізінде қорытынды сенімдік тәжірибе немесе теориялық жинақтау негізінде құрылуын айтады. Ұқсастық дегеніміз- ақыл-ой тұжырымының екі дербес құбылыстардың салыстырылуы арқылы ортақ және басқа белгілерінің дөнінде қорытынды шығару, яғни жекеден қарай журу. Ұқсастық ғылым мен техникада модельдеу әдісінің негізі болып табылады. Мұның көмегімен ұйлес етін тарихи оқиғалалар, бір –біріне жақын әлеуметтік барыстар қатарластырып қаралатын мұғалім. Оқыту барысында ұқсастықты пайдалана отырып күрделі және түсінуге қиын барыстар мен құбылыстар жөнінде білім алуды жеңілдетеді.

Атеизім-дінге сенуді болдырмауға тырысатын ғылыми көзқарастар жүйесі. Ғылыми атеизім философиялық пәндер қатарына жатады, діни көріністерінің негіздері мен себептерін зерттейді.

Атлас-жалпы бағдарламалармен біріктірілген географиялық, саяси экономикалық, тарихи және басқа да оқу қатарларының жиынтығы. Жеке жұмыс жасауға арналған құрал.

Біз диалектикалық материялистік дүние тану әдісін башылықа аламыз ол табиғат қоғам ойлау дамуының жалпы заңдарын қамтиды.Бұл жағдайда материалистік диалектикалық басқа ғылымдардың философиалық негізгі негізгі тұрғысынан көрінеді

Әлеуметтік экология (социяльная экология) қоғам мен адамды қоршаған табиғи ортаны өзара қатынасын заңдылықтарын зерттейтін білімнің саласы. Экология атауының дәл мағынасы (өмір сүру орны жөніндегі ілім дегенді білдіреді. Жас ұрпаққа өмір сүру орны жөніндегі ілімнен білім тәрбие беру ең басты мәселе себебі қоршаған орта материалды және рухани құндылықтардың қайнар көзі болып табылады.

Әңгімелесу барысында оқушылардың білімін тексеруге үлкен көңіл бөлінеді, бірақ оның бұл бақылау қызметі білім беру мен оқыту қызметінен басым туспеуі қажет. Мұғалімнің міндеті ұждымдық талқылау арқасында әрбір оқушының оқу материалын игеуіне қол жеткізу болып табылады. Білімді тексеру осы мақсатқа бағындырылады. Жақсы ұйымастырылған әгімелесу тақырыптық күрделі сұрақтарды түсінуіне ғана емес оқу ісінде бақылау және өзіндік өзі бақылаудың да құралы бола алады. Сөйлеген оқушылардың сөз сапасынан, олардың талқылау барысындағы белсенділіктерінен кімнің өтілген материалды қалай игергенін, қандай әдебиеттерді оқығанын біліп, осыған байланысты әр оқушының іс-әрекетіне қандай тузетулер енгізуді анықтауға болады.

Тарбиенің бұл саласын жүзеге асыруға табиғат,еңбек,тұрмыс, қоршаған орта қоғамдық және тұлға аралық қатынастар зор роль атқарады.

Бұл тәрбиенің басқа салаларымен тығыз байланысты жүзеге асады .

Әскери партриоттық тәрбие(военное патриотическое воспитание)-адамгершілікті адам тәрбиелеудің құрамды бөлігі. Қажет болған жағдайда қолға қару алып өз Отанан қорғауға жастар бойында адамгершілікті саясы, психологиялық куш жігерлік, әскери мамандық салаларды қалыптастыру болып табылады. Бұл тәрбиеды өз халқының Отанының тарихи тәрбиесі, аға ұрпақтың жауынгерлік дәстурлері үлкен орын алады.Әскери потриоттық тәрбие саласында жас ұрпақтың бойында сенім,халқын,Отанын сүю, патриоттық және интернационалдық сезім, аға ұрпақтың жауынгерлік дәстүрлерін жалғастыру мен дамыту және басқа сапалық қасиеттер қалыптсады, әскери патриотттық тәрбие мектеп, жанұя,қоғамдағы басқа де әлеуметтік тәрбие институттары арқылы жүзеге асады.

Жүзеге асырудың негізгі жолдары:арнайы пән оқу барысында, әскер,спорттық,әскери техникалық ойындар, белгілеген ереже талаптарын орындау тарихи орындарға жорықтар ,іздену және мұражай жұмыстары

1. 
   Субьект(әрекет иесі) –белгілі зат жөніндегі ой ;
   
2. 
   Предикат(р)-заттың жаңа белгісі жөніндегі ой ;
   
3. 
   Байланыстар зат пен белгілердің өзара байланысының бар, не жоқ екендігін көрсету;
   

Байқау іштей және сырттай жүргізіледі. Байқау натижелерін мұғалім оқу материалын мазмұнды және қол жетерлік өтіп баяндау үшін пайдаланады. Оған қоса мұғалім оқушыларды байқауға,қоршаған шындықты және әлеуметтік құрылыстарды жүйелі, орынды қабылдауға жетелейді, байқау қорытындысын пайдалануға үйретеді

Барыстарға қойылатын жетекші талап(принцип)-іс-әрекеттегі негізгі,іргелі ой,жүріс-тұрыс ережесі. Ол жетекші ұғым ретінде қаралып, әйтеуір бір қағиданы қарастырып отырған құбылыста жинақтау және таратуды көрсетеді

Баяндама(доклад)-нақты тақырыптың мазмұнын кеңейтіп айтып беру,оқушылардың өз бетімен жұмысының түрі ретінде көрінетін әдіс. Мектеп жағдайында сабақта сыныптан тыс жұмыстарда пайдаланады. Оқылатын материалдың негізгі мазмұнына сай көкейкесті теориялық мәселелерге арналды.

Баяндаманы пайдалану оқушылардан таңдап алынған тақырыпты терең талдау жасауды әдебиеттерді білікті пайдалануды материалды жүйеге келтірді және жинақтауды өмір тәжірбесіне сүйенуді талап етеді

Баяндаманың натижесінде нақты жоспар жасаудың негізгі сұрақтарды шешімі табылуға тиісті мәселе ретінде отырып мазмұнын айтып берудің көтерілген хағидаларды сендірімді негіздеудің дұрыс дәл жинақтау және қорытындылаудың ықпалы зор болады. Жоспар жасауға , әдебиеттерді таңдап алуға мұғалім көмектеседі. Баяндамадағы ой желісін оған сәйкес әдебиеттер алдын ала таныстырылған болса баяндаманың талқылау оқушылардың танымдық мүддесін кеңейтеді және тереңдетеді, өз беттерімен көкейкесті мәселелерді іздеп табу мен зеттеудің берік дағдыларын қалыптастырады

Бедел(авторитет)-жеке адамның,әлеуметтік институттың идеяларны жуйесінің нақты сапаларының,сіңірген еңбегіні күшіне қарай көпшілік мойындаған мағына,ықпал.

Тәрбие мен оқытуда бедел оқушылардың жасампаз құлшыныс жігері мен бетіндегінің дамытады,тұлғаның іс-әрекетінің мақсаттылығының жауыапкершілігінің және тәртіптілігінің шарты болады.

Библиография-басылымдарды оқырмандардың саяси,ғылыми тәрбиелік мақсатта тиімді пайдалануы үшін хабар беруді қамтамассыз ету жолдарын зерттейді Библиография әдебиеттердің басылып шығу мерзіміне , аймақтық белгісіне мемлекет, өлкелік жергілікті т.с.с. тақырыптық ауқымына қарай болінеді

Біліктің және дамуның ең тиімділігін қамтамамсыз жалпы шарттар:

-тұжырымдалған ережені тусіну:

-орындалатын қажет әрекет бейнесін қалыптастыру:

-жаңа міндеттерді шешу барысында әрекетті оындаудың нәтижілігі жөнінде хабар алып отыру:

Білім(знание)адам ойында шындықты дұрыс бейнелеуі қоғамдық тәжірибеде тексерілген таным барысының нәтижесі. Білім адамдардың қоғамдағы материалдык және рухани іс әрекеті нәтижесі ретінде пайда болады кез келген шындықты бейнелеу білім болмайды(жануарларға байланысты қарайтын болсақ) адам өзін өмірдегі ісінен , оның обьективті жағдайлары мен заттарынан бөліп қарайды. Адамдар болмысының тәсілдерінің өзі олардың әлемге қатынастарының тәсілдерінің мақсатқа сәйкес және тек басқа адамдармен қарым- қатынасымен жүзеге асатын нақты іс. Сондықтан да әрбір жеке адам өз әрекеттері мен заттарына сырттай қатынасатын сияқты. Әрбір құбылысының өзіндік қасиеттері мен сапалары бар шын әлем оған сыртқы обьективті өмір ретінде көрінеді. Адамның обьективті әлем заттары мен құбылыстарының обьективті мүмкіндіктері жөніндегі ойы оның білімдерінің алғашқы түрі. Тек білімдер ғана іс мақсатын көруге береді. Бұл жерде адамның шындыққа қатынасы аралыққа айналды. Осы қатынас яғни адамдардың шын өмір барысын олардың болмысын саналы қабылданған болмысқа айналдырады. Сана дегеніміз адамның әлемге қатынасының өзі осы әлемнің шын қабылеті қандай және оған өзінің заттары мен күштері арқылы әсер еткенде не болатынын біле отырып қатынас жасау.

Білім беру(образование)-жүйеге келтірілген білім ,білік және дағдыларды игеру барысы және нәтижесі , оқушы өмірге және еңбекке дайындаудың қажетті шарты , білім берудің негізгі жолы мектепте оқыту б ілім берудің мектепке дейінгі бастауыш, ора, жоғары тағы сол сияқты сатылары бар.

Білім беру әдістемесі(методика образование)-ғылыминегізделген оқудың әдістері, ережелері, тәсілдері,, жүйесі осының арқасында оқушының дуниеге көз карасын қарастырып алған білімдерін тәжірбие жүйесі осының арқасында оқушыеның дүниеге көзқарасын қалыптастырып алған білімдерін тәжірбиеде өз бетімен қолдану дағдыларымен қаруландыру

Білім беру әдістемесі таным теориясына суйенеді. Педагогика , психология, логика және т.б бірқатар ғылымдар жетістіктерін басшылыққы алады. Білім беруде оқытуға қойылатын талаптарды шығармашылықпен қолдану үлкен пайда келтіреді.Психология ғылымындағы оқушы зейіні , иесі , қабылдауы, қызығуы мәселелерін оқыту барысында есепкеалу қажет. Логика мұғалімді ойлау заңдарын білу мен, сендіру әдістерімен, алға қойған қағидаларды ғылыми дәлелдеу тәсілдері мен қаруландыру .

Білімді тексергенде оның ауқымы мен сапасы ,оқылған материалды түсіну мен игеру негізгі ойлау адамдарын меңгеру дәрежесі , әрекеттерінің бірізділігі сенімділігі, өз бетінділігі түрлі жағдайларда тәжірибеде ол білімдерде пайдалану білігі есепке алыну қажет. Білімді тексергенде жүйелі мағыналы , оқушылардың таным істерінің қарқынын күшейтуге көмектесу талаптары орындалуы керек.

Білім беру және оқыту теориясы адамның ісін санасын ,қарым-қатынасын зерттейтін философия.Бұл теориның мақсаты оқытудың заңдылықтарын қоғам қажеттігіне сай оқытудың мақсаттары мен міндеттері, әдістері, түрлері және нәтижелері байланысын ашу. Заңды байланыстардың көптеген түрлерін жинақтай отырып бұл теорис оқытуға қойылатын талаптарды қалыптастырады. Бұл талаптарды орындай отырып мұғалім оқу барысын қолайлы етіп құра алады. Соңғы жылдары білім беру және оқыту теориясы оқу жүктемесін тиімді және ұтымды ету тұрғысынан оқытудың әрбір нақты жағдайын сапалы және мақсатты ұйымдастыруға мүмкіндік беретін оқыту барысын қолайлы ету теориясын жасап шығарады. Қоғамдық қажеттілікті есепке ала отырып әрбір тарихи кезеңге білім беру және оқыту теориясын ,оқыту міндеттерін, білім беру мазмұнын таңдап алу белгілерін , оқу жоспарларын , бағдарламаларын, оқулықтарды оқу құралдарын, дидактикалық материалдарды жасаудың негізін ашып береді. Білім беру және оқыту теориясы оқыту әдістерін зерттейді, оларды түрлі негізде топтайды, тәжірбиелік эксперименттік және педагогикалық озат тәжірбие негізінде жаңа әдістер мен әдістемелік жүйелерді жасайды. Бұған шешімі табылуға тиісті мәселе көтере отырып , оқушылардың танымдық іс жасау күйін туғызу , ізденіс , әдістерінің пайда болуы дәлел. Білім беру және оқыту театры оқытуды ұйымдастыру түрлері мен құралдарын қарастырады. Ғғылым(наука)-мақсаты мен қызметі адамның өзі және оны қоршаған әлем жөніндегі білімдерді жасап шығару болып табылатын адамзаттың іс шеңбері, қоғамдық санның бір түрі. Ғылым деген атау мен табиғат қоғам құбылыстарын түсінуге және олардың дамуын алдын ала болжауға мүмкіндік беретін бірте кеңейіп келе жатқан теориялық білім жүйесін белгілейді. Қазіргі кезде ғылым тікелей өндіргіш күшке айналып отыр.

Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту және тәжірибелеу жұмыстарының өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып зерттеу және талқылау түрі.Мұның мақсаты- теорияны басшылыққа ала отырып нақты тәрбие мекемесінің тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу барысын жан- жақты талдау.

Дәлелдеу амалы құрылымы негізінен 3 буыннан тұрады. Негіздеуді қажет ететін қағида ой желісі , бұрын анықталған ақиқат пікірлер дәлелдер ой желісі мен дәәлелдердің логикалық байланысы көзін жеткізу. Дәлелдеудің әр буынына ой желісі айқын және анықталған болуы, дәлелдеу барысында өзгермеу керек. Ой желісін қалыптастыруда пайаланылатын атаулар мағынасы оқушыларға қол жетерлік болуы керек , олай болмаса олар хабарламаның негізгі идеясын түсіндіре алмайды. Жәңа атаулар оқушыларға сәйкес түсініктер арқылы ұсындырылады.

Күрделі ой жүйесі әдетте бір қатар бөліктерге бөлінеді, олар әрқайсысы өз бетінше талқылау обьектісіне айналды. Осының барысында оларға берілген бағалауда алшақтық пайда болса, берілген ой желісіндегі қарама-қайшы пікірлер бөлігіне айналды, ой желісі оқушылар алдында сөйлеуден дәлелдеудің негізі болады, сондықтан дәлелдердің ақиқаттығын қарама-қайшылықсыздығы , негіздеушісі ой желісінен бөлектігі, пікір айтуға қолданылатын түрлі ақыл қорытындылары (дедукция, индукция, салыстыру) дәлелділікті көрсету болып табылады. Қорытынды сәйкес ақыл тұжырымында ереже ретінде сақтау дәлелдеудің логикалық дұрыстығын қамтамассыз етеді. Дәлелдеу тәсіліне сай тура және жанама түрде болады. Тура дәлел қандай да бір болмысын қосымша құрылымдарсыз ой желісін шығаруға мүмкіндік беретін етіп дәлелді негіздеу. Жанама дәлел ой желісіне қарама-қарсы пікірдің жалған екендігін көрсете отырып оны негіздеу.

Дәстүрлер(традиция)-ұзақ уақыт бойына қоғамда адамдар арасындағы қатынасқа сақталып ұрпақтан-ұрпаққа берілетін әлеумттік және мәдени мұралардың құрамды бөлігі.

Ұлы педагогтардың еңбектері жайында қысқаша мәлімет:

Джон Локк- "Тәрбие жөніндегі ойлар" және " Ақылды тәрбиелеу туралы"

деген еңбектерінде тәрбиенің психологиялық негіздеріне және адамгершілік қалыптастыру мәселесіне мән берді.

• 
  Әр тақырыпты меңгерту барысында жүйелі білім беру;
  
• 
  Әр тақырып бойынша негізгі ұғымдармен таныстыру және меңгерту;
  
• 
  Пәнге қызығушылығын арттыру және өздігінен жұмыс істей білуге үйрету.
  

Ол студенттерге олар үшін жаңа ақпараттарды беруге тиімді.

Дәріс студенттерге пәнге деген қызығушылығын арттырады, алынған білімді практикалық міндеттерді шешуде қолдануға көмектеседі.

Дәріс - студенттерге өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады.

Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық

• 
  Сабаққа кешікпеңіз;
  
• 
  Дәріс дәптеріңізді және қаламыңызды ұмытпаңыз.
  
• 
  Дәріс барысында мәтінді қалмай жазып отыруға талпыныңыз.
  

а) педагогика және оның категориялық аппараты туралы ұғым беру;

б) педагогикалық пәндердің мазмұнын ашып көрсету;

в) педагогиканың басқа ғылымдармен байланысын көрсету;

г) педагогиканың және педагогикалық пәндердің әдіснамалық мәнін ашып көрсету.

Педагогика тәрбие туралы ғылым. Педагогика өзінің атауын гректің «paidagogas» баланы жетектеуші сөзінен алған. Ең алғашқысында бұл сөз қожасвның баласын мектепке жетектеп апарушы дегенді білдірсе, кейін ол тәрбие туралы ғылымның аты ретінде қалды. Тәрбие – қоғамның кейінгі ұрпақтарда өзін қайта көрсетумен байланысты атқаратын негізгі қызметтерінің бірі. Әрбір келешек ұрпақтың қоғамдағы орнын табуы ең алдымен өткен ұрпақтардың жинаған әлеуметтік тәжірибесін меңгеру деген сөз. Адамзат есейген сайын, мазмұны жағынан әлеуметтік тәжірибеде күрделене түседі. Сондықтан уақыт өткен сайын еңбектің қоғамдық бөлінісінде қоғамның «тәрбиенің» қызметін жүзеге асырумен байланысты кәсіби іс-әрекет бөлініп шықты. Өсіп келе жатқан балалардың әлеуметтік тәжірибені игеруі үшін – делдал – ұстаз, мұғалім керек. педагогика басқа ғылымдар сияқты, белгілі бір ақиқат саласындағы білімдерді жүйеге келтіреді. Қандайда болса ғылымның дамуы ұғымдар жүйесі арқылы ғылыми білімнің тұрақтануымен байланысты. Ғылымның негізгі ұғымдары категориялар деп аталады. Педагогикада негізгі ұғымдар «категориялар) жүйесі жүзжылдық бойында қалыптасты. Ол кездейсоқ емес, өйткені алдымен педагогикалық білімдер философия төңірегінде жинақталған, педагогика философиядан бөлінуі педагогикалық ғылымның объектісінің (насынасынысң) анықталуымен байланысты.

Категориялар мазмұндарында объективті шындықтың маңызы жақтары бейнеленуі, яғни уақыт анықталған категорилар құрамы, ос ығылым зерттейтін, объектвиті шындықтың толық бағалы сипаттамасын жасауға мүмкіншілік береді. Бірақта бұл үшін зерттеліп отырған шындықтың шекарасын білу керек. ғылымдарды олардың нысанасы мен пәні бойынша ажыратау,а болады. Ғылымдарды олардың ақиқатының нақтылы сол ғылым зерттеуге латын саласы. Пән – бұл нақтылы ақиқаттың мәнін құрайтын негізі. Педагогика қоғамның тәрбиелік қызметін жүзеге асырумен байланысты ғылым. Демек, педагогикалық іс-әрекет іске асырылатын объективтік шындықтың жақтары, педагогиканың насынасы болады.

Ал педагогика пәні – индивидтің өткен ұрпақтардың әлеуметтік тәжірибесін меңгертетін оқу және оқудан тысуақыттың бірлігіндегі тұтас педагогикалық процесс болып табылады. Ұстаздар әлеуметтік тәжірибенің мазмұны мен оқушылар арасындағы келістіруші делдал болып табылады, тұлғаның қалыптасуы олардың белсенді қайта өзгерткіш әрекетіне байланысты.

Сонымен қатар, педагогикада жалпы ғылыми басқада адам туралы ғылымдар ,ұғымдар пайдаланады.

- тұлға, іс-әрекет, даму, қалыптасу, педагогикалық болмысқа қатысты іс-әрекет мағналы болады, егерде ол табысты болса, өйткені осы жағдайда тұлға өзін-өзі ұйымдастыра алатын жүйе ретінде өмір сүре алады. Яғни іс-әрекет табыстылығы, қазіргі кезеңдегі білім берудің тұлғаға бағытталған парадигмасы тұрғысынан, педагогикалық негізгі категориялар құрамына кіретін ұғымға жатады.

Педагогиканың негізгі ұғымдары (категориялары) өзара тығыз байланысты – мазмұнды түрде бір-бірін өзара толықтырады, әртүрлі жақтарын бейнелейді. Толық бағалы теориялық білім дәл негізгі ұғымдар рақылы бекітіледі.

Педагогикалық ғылымдар және олардың мазмұны. ХІХ ғасырға дейін ғылыми ізденістердің пәндік саласын анықтауға байланысты ғылымдардың бөлінуі(даралануы) белсенді жүрып жатты. Сонымен бірге білімдер аумағының өсуі жеке пәндерінің бөлінуіне алып келеді, яғни пәннің өзінің ішінде бөлініп даралануы басталды. Педагогика да бірте – бірте жалпы пәнмен байланысты бола отыра, мақсатары, жаса ерекшеліктері, оқу-тәрбиелеу, оқу орындарындағы типтері бойынша ерекшелегі бар салалар айқындала түсті.

Жалпы педагогика педагогиклық процесс пен білім берудің негізгі заңдылықтарын зерттейді.

Педагогика адам туралы ғылымдар жүйесінде. Педагогика білім беру, педагогикалық шындық туралы ғылым ретінде педагогикалық процестің дамуы мен қызмет етуінің заңдылықтарын зерттейді, теориялық білімдерді жинақтайды және жүйеге келтіреді, педагогоикалық шындық тәжірибесін зерттейді, яғни практика үшін педагогикалық шындықты қайта құру үшін негіз жасайды. Сондықтан осы саладағы ғылыми зерттеулер практикалық бағытталған сипатта болады. Міне осыдан педагогиканың гуманитарлық білімдер жүйесімен байланысы басталады. Педагогика адам туралы ғылымдар жүйесіне кіргеніне қарамастан, ол педагогикалық мақсаттылық және тұлғаның қалыптасуына педагогикалық басшылықты зерттейтін бірден бір ғылыми пән.

Педагогикалық ой алғашында жалпы философиялық білімдер жүйесінлде, діни ілімдерде, саясатануда, заңда, әдебиетте дамиды. Педагогиканың дербес ғылым ретінде бөлініп шығуы (дифференциалдануы) белгілі бір уақыт кезеңінде ішкі ғылыми дифференциалдануға,педагогика ғылымдары жүйесінің түзелуіне алып келді. Бірақ ХІХ- ХХ ғасырлардағы зерттеулер педагогиканың ғылым аралық байланыстарының жоғарыда мәні болғанын көрсетеді. Қазіргі замандағы педагогика психологиямен тығыз байланысты. Психология адам психикасының дамуының заңдарын, ал педагогика – тұлғаның дамуын басқаруды зерттейді. Ойлаудың, іс-әрекетті мақсаттылықпен өзгерту психологиялық білімдерсіз мүмкін емес. Мұндай білімдерсіз тұлғаның оқығанын және тәрбиелілігін бағалуға мүмкін болмайды. Сондықтан педагогикада психологиялық білімдер ғана емес сонымен бірге педагогиклық міндеттерді шешу үшін тұлғаны зерттеу әдістері (рейтинг, психометрия, жұптық слыстыру және тағы басқалар) пайдаланылады.

Педагогика ол ағзаның материалды-энергиялық түрлілігін ашып көрсететін физиологияға, соның ішінде жоғарғы нерв қызметінің заңдылықатырна (И.П.Павлов, П.К.Анохин) сүйенеді. Мұндай білімдерді меңгеру танымдық іс-әрекет және тұлғаның әлеуметтену процестері табиғатын терең түсінуге мүмкіндік береді.

Педагогиканың социологиямен жан-жақты байланысының өте маңыздылығы ол қоғам туралы біртұтас жүйе ретіндегі және оның бөліктерінен тұратын ғылым болып табылады. Міне осыдан, педагогикның социологияның білім социологиясы, студенттер социаологиясы және т.б. тарауларына деген қызығушылығы туған, себебі тек қана социологиялық зерттеулер арқасында педагогтар, ұстаздар және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, демографиялық және мәдени ортаның жағдайы туралы біле алады.

Материалистік диалектика объективті шындықты тану әдістері негізінде табтғат, қоғам және адам ойлауының заңдары жатқанын негізге алады. Таным әдісі табиғат пен қоғамның объективті заңдарын көрсеткнеде ғана ғылыми бола алады. Сондықтан ғылыми танымның принциптері, оның категориялары мен ұғымдары адамның ақылымен жасалған кездейсоқ ережелерінің қосныдысыемес, ол табиғат, адам және қоғам заңдылықтарының бейнесі болып табылады.

Педагогикадағы жалпы теориялық зертетулерге педагогикалық процестің мәнін, заңдылықтарын, биологиялық пен әлеуметтіктің ра қатынасын; педагогикалық процесте тұлғаны қалыптастыру; тұлға және ұжым; ұжым тұлғаны қалыптастырудың әлеуметтік ортасы ретінде; педагогиклық процестің принциптері, оны ұйымдастырудың формалары мен әдістері және т.б. жатады.

Әрине, қазіргі педагогиканың кең көлемдегі сұрақтары пәнаралық және ғылым аралық байланыстарын дифференциаландыру мен интеграцияландыру негізінде педагог – зертетушілер мен праткиктардың зерттеу процесін ұйымдастырудағы дайындығына байланысты тиімді жасалуы мүмкін.

Қандай да салада болмасын ғылыми таным, таным субъектісі (зерттеуші) зерттеу процесінің барлық элементтерін білуін талап етеді:

• 
  тақырыпты үйлестірудегі және оның көкейкестілігін дәлелдей білуді;
  
• 
  ғылымдағы тақырыптың зерттелу жағдайын дәне пайда болған қайшылықатрын анықтай білуді;
  
• 
  зерттеу мәселесін үйлестіре білуді (яғни жауапты талап ететін сұрақты);
  
• 
  мақсат (қандай нәтиже алуға болатындығын) нысана және зерттеу пәнін анықтай алуды:
  

Осыдан зерттеудің міндеттері шығады: зерттеу пәнінің теориясын негіздеу (теориялық сипаттама) және зерттеудің теориялық моделін жасау, эмпирикалық тәжірибені меңгеруді анықтаушы эксперимент және пелагогикалық шындықты қайта құруды қамтамасыз ету қлыптастырушы эксперимент.

Қойылған міндеттерді шешу зерттеушінің соған сай ғылыми әдістерді қолдауын талап етеді. Теориялық және теориялық қолданбалы міндеттерді шешу үшін – теориялық деңгейдегі әдістер (теориялық және салыстырмалы талдау, нақтыдан абстрактылық және абстралылықтан нақтылыққа көтерілу, моделдеу, ойша эксперимент) қолданылады. Теориялық қолданбалы және қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін: бақылау, әңгімелесеу, анкеталық педагогикалық құжаттарды оқып танысу, эксперимент қолданылады.

Ғылыми зерттеулердің басты белгісі қолдантын терминдердің біртектілігі (бір мағыналылығы) болып табылады, себебі басынан бастап, басты ұғымға қандай мағына мән берілетіндігі, не туралы екендгі айқын болуы керек.

Бір терминді (сөзді) бірнеше мағынада қолдануға болмайды. Бұның маңыздылығы сонда, зерттеу пәнінің ұғымдық сиапттамасы зерттейтін құбылыстың мәнін мазмұнды ашып көрсетудің оның теориялық моделін жасаудың кепілі болады.

Соңғысы арқылы зерттеу құбылытарының нақытлы педагогикалық шындықтағы жағдайын және практикалық іс-әректетер үшін берілетін нұсқаулардың тиімділігі бағаланады, олар праткика үшін қажетті әдістемелік материалдар мен нұсқаулар пакеті ретінде болашақ педагогикалық іс-әректетер жобасыда қаланады.

а) «Ғылыми зерттеу әдісі» ұғымының мәнін ашу.

ә) Болмысты ғылыми таңудың әр түрлі әдістерін көрсету.

б) Зерттеудің эксперименталды-эмпирикалық және теориялық деңгейлері әдістерінің мәні мен мазмұнын ашу.

в) Ғылыми зерттеу әдістерінің таным объектісінің ерекшелігіне тәуелділігін сипаттау.