Жетілмеген бәсекеге тән қасиеттер

Жетілмеген бәсекеге тән қасиеттер:

• Нарықта жоғары дәрежедегі ірі фирмалардың саны шектеледі.
• Нарықта агенттер бәсекелестердің қадамдарын бақылап, оларға өз уақытында әсер етеді.
• Өндіріс көлемінің жоғары болуына байланысты монополист-фирмалар өзара келісу арқылы жоғары баға белгілейді.

Жетілмеген бәсекенің түрлері:

• Монополия тауар бағасына ықпал ететін, өндірістің ауқымды бөлігін басқаратын жалғыз тауар өндіруші үстемдік ететін нарық.
• Олигополия – бірнеше ірі өндірушілер билейтін бәсекелі нарық.
• Монополиялық бәсеке ұқсас, бір-бірінің орнын алмастыратын тауарларды өндірушілердің көп болуымен сипатталады.

Монополияның түрлері:

1. Таза (абсолютті) монополия – бір өндірушінің нарықты жалғыз өзі тауарлармен қамтамасыз етуі.

2. Табиғи (жасанды) монополия – белгілі бір салада бір өндірушінің әрекетінің экономикалық жағынан тиімді болуы.

Монополияның ұйымдық нысаны:

Картель - нарық бөлімдері, өндірістегі квоталар, баға деңгейіне байланысты монополистік келісім.

Синдикат – өнімдерді бірлесіп өткізу мақсатында бірігу).

Трест – бірлескен меншік және өндірісті ортақ басқару, тауарларды бірге өткізу мақсатында бірігу.

Концерн - көп салалы фирмалардың ортақ қаржы орталығында бірігуі.

Конгломерат – басқарушы компаниялардың басқа компаниялармен бріктірілуі немесе оның құлдыруы нәтижесінде басқа компанияға қосылуы.

Монопсония – бір ірі өндіруші және көптеген сатып алушылар билейтін нарық.

• Монопсония – бір ірі өндіруші және көптеген сатып алушылар билейтін нарық.
• Екі жақты монополия – бір сатушы және бір сатып алушының болуы.
• Квазимонополия – бір немесе бірнеше ірі өндірушілердің нарықты қамтамасыз етуі.
• Дуополия – екі ірі өндіруші үстемдік ететін нарық.
• Олигопсония – бірнеше ірі өндірушілер және көптеген сатып алушылар билейтін нарық.