Презентацияны дайындаған: адам анатомиясы кафедрасының профессоры,медицини ғылымдарының докторы

costalis superior)
4 - Көлденең өсінді
(Processus transversus);
5-
Көлденең өсіндінің қабырғалық 
шұңқыры (
Foveа costalіs processus 
transversus
)
6 - Омыртқа денесі 
(Corpus vertebrae);
7 - Қылқандық өсінді
(Processus spinosus);
8 - Төменгі буындық өсінді
(Processus
articularis inferior);
9 - Төменгі омыртқалық тілік
(Incisura
vertebralis inferior);
10-Төменгі қабырғалық шұңқ
ыр 
(Foveа 
costalis inferior
) 
11 - Омыртқа доғасы
Arcus vertebrae);
12 - Омыртқа тесігі
(Foramen vertebrale);

В) Бел омыртқаларының ерекшелікте
рі
•
Бел омыртқалары (
vertebrae lumbalеs
) (L1-Lv), омыртқалардың
ішіндегі ең ірі омыртқалар.
•
Олардың буын өсінділері сагиталды жазықтықтың бойында
орналасқан. Эллипс пішінді жоғарғы буын өсіндінің қысыңқы буын
беттері ішке қарай иіліп орналасса ─ төменгі буын өсіндісінің
шығыңқы буын беттері сыртқа қарай бағытталған.
•
Жоғарғы буын өсінділерінің ұшында емізік тәрізді қосымша өсінділер
(
processus mammіlarіs
) айқын байқалады.
•
Бел омыртқалардың көлденең өсінділері қосарланған: алдыңғы
бөлігі – қабырғаның рудименті болғандықтан, қабырғалық өсінді
(
processus costalіs
), ал артқысы қосымша өсінді (
processus accesorius
).
•
Қылқанды өсінділері қысқа және сагиталді бағытталған табақша
түрінде болады.

В) Бел омыртқасының құрылысы
III-ші бел омыртқа (жоғарғы
жақтан көрініс):
1-
Қылқандық өсінді
(Processus spinosus);
2 -
Жоғарғы буындық өсінді 
(Processus articularis superior)
;
3 -
Төменгі буындық өсінді
(Processus articularis inferior);
4 -
Көлденең өсінді
(Processus
transversus);
5 -
Омыртқа тесігі
(Foramen 
vertebrale); 
6 -
Омыртқа денесі 
(Corpus 
vertebrae
);

Cегізкөз омыртқалары 
(
vertebrae sacralе
s) 
бесеу, олар 17-25 жас 
аралығында бір-бірімен бітісіп тұтас дара сегізкөз сүйегін (
os 
sacrum
) құрайды.
Сегізкөз құрылысы: 
1 - Сегізкөздің негізі 
(Basіs ossіs sacrі); 
Ол 5-ші бел 
омыртқаның денесімен беттесіп бітісіп, алға қарай
бағытталған сегізкөз мүйісін
(Promontorium)
құрайды.
2 - Жоғарғы буындық өсінді 
(Processus articularis superior);
3 - Алдыңғы сегізкөздік тесіктер 
(Foramіna sacralіa anterіorа)
немесе сегізкөздің жамбастық тесіктері 
(Foramіna sacralіa
pelvina);
4 - Көлденең сызықтар
(Lineae transversae); 
5 - Сегізкөздің ұшы
(Aapex ossis sacri)
6 - Сегізкөздік өзек
(Canalis sacralis); 
7 – Артқы сегізкөздік тесіктер
(Foramina sacralia dorsalia);
8 – Сегізкөздің орталық қыры
(Crista sacralis mediana)
9 - Құлақ тәрізді беті
(Facies auricularis); 
одан артқарырақ
сегізкөз бұдыры 
(tuberosіtas sacralіs) 
орналасқан. 
10 - Сегізкөздің аралық қыры
(Crista sacralis intermedia); 
11 - Сегізкөздің латералды қыры
(Crista sacralis lateralis)
; 
12 - Сегізкөздік саңылау
(Hiatus sacralis); 
13 - Сегізкөздік мүйіз
(Cornu sacrale)
5.
Сегізкөз, анатомиялық түзілістері, құрылыс ерекшеліктері. Құйымшак.
А) Сегізкөз құрылысы: 
А - алдынан; Б - артынан көрініс

Б)
Құйымшак құрылысы
Құйымшақ (
os 
coccygіs
) – 3-5 рудименттік 
омыртқалардың (
3
) өзара 
бірігуі нәтижесінде пайда 
болған кішкентай сүйек. 
Ең жақсы дамығаны 
бірінші құйымшақ омыртқа 
(
2
). 
Оның буындық 
өсінділерінің қалдығы ─ 
жұп құйымшақ мүйізі 
(
cornu coccygeum
) болады 
(
1
).

6.
Омыртқа бағаны. Омыртқа бағанының қисаюлары, физиологиялық және
патологиялық қисаюлардың маңызы мен олардың қалыптасуы.
А)
Омыртқа бағаны (
алдынан көрініс
)
Омыртқа бағанасы 
(columna vertebralіs), 
дененің механикалық тірегіші, өзара 
байланысқан 33-34 омыртқалардан 
тұрады. Омыртқа бағанасының 5 бөліміне 
сәйкес келесі омыртқаларды ажыратады:
7-мойын омыртқасы, 
vertebrae cervіcalеs 
(
1
);
12-кеуде омыртқасы, 
vertebrae thoracіcae 
(
2
);
5-бел омыртқасы, 
vertebrae lumbales 
(
3
);
5-сегізкөз омыртқалары, 
vertebrae sacrales 
(
4
);
3-5 құйымшақ омыртқасы, 
vertebrae 
coccygіae 
(
5
).
•
Ауыз омыртқа, 1-ші мойын омыртқа 
немесе атлант (
6
)
•
Көлденең өсінділер (
7
).

Б)
Омыртқа бағанының физиологиялық қисаюлары.
Омыртқа бағанасы (
оң жақтан көрініс
)
Омыртқа бағанының сагиталды жазықта
иілімдері
бар.
Омыртқа
бағанының
шығыңқысымен артқа иілуін кифоз (
kyphosis
),
шығыңқысымен алдына қарай иілуін лордоз
(
lordosis
) деп атайды.
1 - Мойын лордозы; 
2 - Кеуде кифозы; 
3 - Бел лордозы; 
4- Сегізкөз кифозы;
5 -
Шығыңқы омыртқа
(Vertebra prominens) 
6 – Омыртқа өзегі
(Canalis vertebralis); 
7 –
Қылқандық өсінді
(Processus spinosus);
8 –
Омыртқа денесі 
(Corpus vertebrae);
9 – Омыртқа аралық тесіктер (
Foramina 
intervertebralia
) 
10 -
Сегізкөздік өзек
(Canalis sacralis); 

В) Омыртқа бағанының физиологиялық және патологиялық қисаюларының
қалыптасуы.
•
Физиологиялық лордоз бен кифоз тұрақты
құрылымдар. Әйелдерде кеуде кифозы мен
бел лордозы жақсы айқындалған.
•
Иілулердің
түзілуі
туғаннан
кейін
қалыптасады. Нәрестенің омыртқа бағаны
шығыңқысымен
артқа
қараған
доға
түрінде.
Бала
2-3
айда
басын
ұстай
бастайды,
соның
нәтижесінде
мойын
лордозы түзіледі. Бала 5-6 айда отыра
бастауына
сәйкес
кеуде
кифозы
қалыптасады. Бала 9-12 айларда жүре
бастауына байланысты бел лордозы түзіліп,
денесі вертикалды орынды алады. Соған
орай бір мезетте кеуде және сегізкөз
кифоздары айқындала түседі (
жоғарғы
сурет
).
•
Қалыпты жағдайда фронталді жазықтықта
омыртқа бағанында иілімдер жоқ. Оның
орталық,
яғни
фронталді
жазықтықта
иілуін
сколиоз
(
scoliosis
)
деп
атайды
(
төменгі сурет
)
.