Психология ғылым ретінде. Мақсаты, міндеттері, пәні мен объектісі
жүктеу/скачать 117,96 Kb.
|
Ïñèõîëîãèÿ ?ûëûì ðåò³íäå. Ìà?ñàòû, ì³íäåòòåð³, ï?í³ ìåí îáúåêò³ñ
| К.Томас және Г.Килмен қақтығысты ситуациядағы қимыл-әрекеттің бес негізгі стилін бөліп қарастырады:
- бейімделушілік, орын беру; - бас тарту; - қарама-қарсы күрес; - әріптестік қызмет; - келіссөзге келу. Қақтығыстың шешімдері: қақтығысты тудырушы себептерді тұтасымен немесе жекелеп жою болып табылады, сонымен бірге оған қақтығысқа қатысушы жақтардың мақсатын өзгерту де жатады. Қақтығысты басқару–бұл қақтығысты тудырушы себептерін жоюға (минимазациялауға) қатысты бағытталған әсер, немесе қақтығысқа қатысушы жақтардың қимыл-әрекетін өзгерту. Қақтығысты басқарудың көптеген әдістері бар. Үлкейте отырып оларды, әр қайсысының өзінің қолдану ережесі бар саласы болатын, бірнеше топшалар түрінде көрсетуге болады Конфликттің басталуы үш шартпен байланысты: 1. Бірінші қатысушы саналы және белсенді түрде конфликт инициаторына қарсы әрекет етеді; 2. Екінші қатысушы бұл әрекеттердің оған қарсы бағытталғанын ұғынады; 3. Үшінші қатысушы конфликт инициаторына қарсы жауап ретінде белсенді әрекеттер қолданады. Бұл мезеттен конфликт басталды деуге болады. Дистьруктивті конфликтілердің алдын алуға мүмкіндік беретін негізгі объективті жағдайдар: ұйым жұмысшыларының іс-әрекеттері үшін жағымды жағдай жасау; ұжымда материалдық және рухани байлықтарды әділ бөлу; конфликтіні алдыналу үшін нормативті процедуралар өңдеу; Адамды қоршаған материалды ортаның қолайлы болуы; Бақылау локусы. Локус контроль немесе бақылауды локализациялау сезімі адамның өзінің табыстарын немесе сәтсіздіктерін ішкі немесе сыртқы факторларға жатқызу қабілеті. Адамның маңызды сипаттамаларының бірі бола отырып, ол тәуелсіздік дәрежесін, тәуелсіздік пен оның мақсатына жетудегі белсенділігін көрсетеді, онымен болып жатқан оқиғаларға жеке жауапкершілікпен қарайды. Алғаш рет бұл сипаттаманы зерттеу әдістері 60 -шы жылдары АҚШ -та жасалды. Ең әйгілі - әлеуметтік оқыту теориясының авторы американдық психолог Дж.Роттердің «бақылау шкаласының орны». Бұл шкала осы ұстанымға негізделген: адамдар бір -бірінен кімді маңызды деп санайтынымен ерекшеленеді (өздері немесе басқалары). Егер адам өз қызметінің нәтижесі үшін жауапкершілікті сыртқы күштерге жатқызуға бейім болса, онда бұл бақылаудың сыртқы, экстернальды локусы ретінде анықталады, ал егер оның қабілеті мен күш -жігеріне байланысты болса, онда бұл бақылаудың ішкі, интервалдық орны. Бақылау локусы адамдардың өз әрекеттерінің нәтижесі оларға тәуелді екендігіне қаншалықты сенетінін және бұл дүниеде бәрі кездейсоқ жүзеге асатынына қаншалықты сенімді екенін анықтайды. Психологтар отбасы тәрбиесінің түрі бақылау локусының қалыптасуына шешуші әсер ететінін анықтады. Ата -аналардың мінез-құлқының тұтастығы болмаған жағдайда, тапсырмалар мен шектеулерді тұжырымдауда айқындық пен дәйектілік болмаған жағдайда, сырттан бағытталған және бақыланатын жеке тұлғаның қалыптасуы орын алады. Ата -ананың екеуінің де әрекеттері, әдетте, бір-біріне сәйкес келмейді. Ал тәртіптің жоқтығы мен талаптардың анықталмауы баланың бақылаудың сыртқы локализациясына бейімділігін одан әрі күшейтеді. Сыртқы бақылау локусы бар адамдардың арманы өткеннің көптеген элементтерін қамтиды, оларда көптеген қорқыныштар мен сәтсіздіктер бар. Тәжірибелер көрсеткендей, бақылаудың ішкі локусы адамның әлеуметтік және психологиялық жетілуінің көрсеткіші болып табылады. Сонымен қатар, жеке тұлғаның функционалдық бұзылыстары болған жағдайда бақылаудың сыртқы локусының деңгейі жоғары болып шығады. Осылайша, бақылаудың ішкі орны бізді сыртқы бақылаудан гөрі, өз көзқарасымызды өзгерту әрекеттеріне төзімді етеді. Фаббинг Фаббинг – кездесу кезінде (дастарқан үстінде, концертте, жиналыста) смартфоннан ажырай алмайтын адамдар ауыратын ауру. Олар смартфонмен ойнамайды: олар әлеуметтік желілерден шыға алмай отырады. Аурудың атауы – phone (телефон) + snubbing (мән бермеу) = phubbing. Терминді 2012 жылы McCann жарнама агенттігінің қызметкері ойлап тапқан. Ал оны шартарапқа таратқан осы аурумен күресетін STOP PHUBBING компаниясы. Олар өз сайтында мынадай қызықты ақпарат жариялаған: 1. Компания фаббинг ауруы тараған елдерді картадан тауып, тізім жасаған. АҚШ пен Ұлыбритания сол тізімнің көшін бастап тұр. Бұл ТОР-20-да көрші елдер болғанымен, біздің ел қатардан табылмады. Бірақ бұл бізде «Мына аурумен науқастанатын тұрғын жоқ» деген сөзді білдірмейді. Шамамен, 21-орынды иеленетін шығармыз. 2. Егер фаббингті оба ауруындай өлімге алып келеді деп есептесек, Қытай тұрғындарынан алты есе көп адамзат баласы жоқ болып кетер еді. 3. Смартфоннан бас алмайтындар тамақтың дәмін сезбейді, нәрін де бойына сіңіре алмайды. Олардың 97%-ы арық болады екен. 4. Әлем бойынша жасөспірімдердің 87%-ы достарымен онлайн-хабарлама арқылы сөйлескенді жөн көреді. 5. Фабберлердің басым көпшілігі смартфонды сөйлесу үшін не қызықты қысқа видео көру үшін, болмаса ән тыңдау үшін, Google-дың қызметтерін пайдалану үшін қолданады. Неге адамдар смартфоннан бас ала алмайды? Кент университетінің профессорлары осы сауалға жауап іздеу үшін арнайы зерттеу жүргізген екен. Нәтижесінде бұл ауру адамдардың бойына жаңа зиянды әдеттер мен психологиялық мәселелерді жүктейді екен. Оған қоса, ғаламторға байланып қалады: желіде бір нәрседен құр қаламын деген үрей тудырады. Ең бастысы, күшті, ерік-жігерді құм қылады. Оған қоса, жыныстық бөліністерге қарай ерлерге қарағанда әйелдер фаббингке бейім келеді. Бұл олардың смартфонға деген көзқарастарынан болуы мүмкін: басым жағдайда ерлер үшін смартфон мүмкіндікті арттыруға арналған техника, ал әйелдер үшін – қоғамға әсер ету құралы. Мысалы, шетелде қыдырғанын, күшігінің киімін, тағам әзірлегенін, қымбат опа алғанын, болмаса баласының суреттерін жүктейді. Бұл белгілі бір деңгейде әйел затының «жария ету» функциясын көрсетеді. Бұл ауру жұқпалы. Мәселен, мейрамханада дастархан басында екі дос тамаққа тапсырыс беріп күтіп отырады. Біріншісі смартфонға еніп кетсе, екіншісі де артынан ереді. Егер олай болмаған жағдайдың өзінде бұл үстелдің жанында отырған көрші меймандардың ішінде біреуі әлеуметтік желіге тағамның суретін жүктеп отырады. Барлығы жағдайға байланысты. Хоторн эффектісі. Хоторн эффектісі – белсенділіктің оң нәтижелеріне қатысушылардың экспериментке деген қызығушылығы, жаңашылдық әсері, сондай-ақ бұл үшін арнайы жасалған әлеуметтік-психологиялық климат жағдайлары әсер ететін процесс. Бұл құбылыс 1924 жылдан 1932 жылға дейін Элтон Мэйоның жетекшілігімен Хоторн зауытында жүргізілген тәжірибелер кезінде тіркелді. Western Electric басшылары одан жұмыс жағдайын өзгерту арқылы релелік құрастырушылардың жұмысын жақсартудың жолын табуды сұрады. Бастапқыда Мэйо олардың жұмыс істеу қабілетін үй-жайларда әртүрлі жарықтандыру нұсқаларын сынап көру арқылы өлшеді, содан кейін ол басқа факторларды - қосымша демалыс күндерін, төлемдерді және т.б. жүзеге асыра бастады. Осындай инновациялардың нәтижесінде Майо өнімділіктің жақсаруын тіркеді, бұл шарттар жойылған кезде де аздап төмендегенімен байқалды. Зерттеуші бұл жұмысшылардың әлеуметтік тұрақтылық сезіміне байланысты деген қорытындыға келді - олар белгілі бір ұжымға тиесілі екенін сезіну және оның өнімділік деңгейіне сәйкес болу керек. Сонымен қатар, Мэйо бригадалар ішінде қалыптасқан бейресми қарым-қатынастар да маңызды рөл атқарды деп болжаған. жүктеу/скачать 117,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|