Пунктуациясы

 
137 
 
ЖАҚША 
 
Қойылатын орындары 
Сөйлемдегі 
белгілі бір сөздің 
мағынасын, 
негізгі 
ойды 
айқындап, 
қосымша  түсінік 
беру 
үшін 
қолданылатын 
қыстырма  мәнді 
сөздер  
Үзінді, 
мысал, 
нақыл сөздің 
шығу 
дерегін, 
кімнен 
алынғанын 
көрсететін 
түсініктер  
Драмалық 
шығармалардағ
ы 
ремаркалар 
(автор 
түсіндірмелері) 
Мәтіндегі 
кей 
сөздің 
мәні 
екіұшты,  күмәнді 
болып  келсе,  сол 
сөзден 
кейін 
қойылатын  сұрау, 
леп белгісі  
Белгілі  сөздерді 
түсіндіруде 
оның 
аудармасы, 
синонимі, 
екінші 
бір 
тілдегі 
баламасы 
Таңбалар  жеке 
ұғымдардың 
(тілдік  жағынан 
қарағанда  жеке 
сөздердің, 
тіркес-
оралымдардың) 
шартты 
белгілері 
ғана. 
(С.И.) 
Қазақ  тілі  – 
әрі  бай,  әрі 
көркем  тіл. 
(М.Әуезов) 
Ынтықбай. 
Шәрбан, 
ағам 
арбасын  жекті 
ме  екен?  Тысқа 
шығып  келші. 
(Кетеді.) (Ж.А.) 
– 
Әдебиетті, 
– 
дейді  марксшілдер, 
– 
тіл 
сияқты 
қоғамдағы  барлық 
тап 
бірге 
жасамайды  (?),  әр 
тап  белгілі  тарихи 
жағдайға  сай  өз 
әдебиетін 
туғызады. (З.Қ.) 
Өзі бір бөлімнің 
бөлімшесінде 
(подотделение) 
орынбасарлық 
қызметін 
атқарушы 
еді. 
(Ж.А.)  
 
 
208-жаттығу.  Сөйлемдердің  тиісті  жеріне  жақшаны  қойып,  көшіріңіздер. 
Қойылу себебін анықтап, ережесін еске түсіріңіздер. 
І.  Ұлық  алдына  барған  сайын  өзі  әрқашан  ойындағы  сөзін  айта 
алмай  ал  тілмаш  арқылы  сөйлескенде  де  бір  түрлі  айызы  қанбай, 
шала  құмар  боп,  булығып  шығатын-ды.  Ә.Н.  Әне,  олар  Гүлсарыны 
ұстағанын,  басына  қалай  басқа  жүген  кигізгенін  өзінің  жүгенін 
Танабай  өліп  кетсе  де  бермес  көрді.  Ш.А.  Қанапия  күрсініп.  Заман 
осылай  болды,  сәулем!  Тым-тырыс.  Тым  болмаса,  Ынтықбай  да 
қалмады.  Шәрбану  Қанапияның  қолтығына  кіріп,  көзін  сүртеді. 
Сонда да үмітсіз шайтан деген ғой, ақырының қайырын тілейік. Ж.А. 
Скульптура  кескін  өнерінде  өнерпаз  Дитрихтың  жасаған  бейнесі 
бойынша  Ташкент  қаласында  Науаиге  зор  ескерткіш  қойылғалы 
отыр. М.Ә.  Жанр қазіргі әдеби практикада  әрі әдебиеттің тегін  эпос, 
лирика,  драма,  әрі  әдеби  шығарманың  түрлерін  әңгіме,  роман, 
баллада,  поэма  т.б.  белгілейтін  термин  ретінде  екіұдайы  мағынада 
қолданып 
жүр. 
Ә.Н. 
Мектептегі 
баладан 
басқа 
мектеп 
программасынан  тысқары  жолмен  қара  халықты  оқыту,  қырға 
шығатын  мұғалімдердің  қыр  халқымен  жақындасып,  қалаған  игілік 
жұмыстарын жұрт құлағына тез сіңіруіне үлкен себеп болатын нәрсе 

 
138 
– қара халықты оқыту үшін мұғалімдердің жоғарғы курстағы оқитын 
сабақтары:  1  Халыққа  қысқаша  лекция,  сөйлеудің  жөні,  жақсы 
кітаптар,  газет-журналдар  оқып,  түсіндірудің  жөні.  2  Ел  арасында 
кітапхана  ашудың  жөні.  3  Театр  жасаудың  жөні  һәм  басқалар  болу 
керек. М.Ә. 
 
ІІ. Ол окказионалдық  әдеттен тыс, сол контекстегі ауыс мағына, 
көп  мағыналық,  метафора,  метонимия,  синекдоха,  эпитет,  теңеу, 
салыстыру,  гипербола  сияқты  түрлі  көркемдік  тәсілдер  арқылы 
беріледі.  (С.И.)  Қара  шұға  шалбары  да  ескінің  жұрнағы  ғой,  қоңыр 
пенжегі  де  әлі  сыны  кете  қойған  жоқ,  қайырма  жаға  тақталы 
көйлегіне  қара  шұбар  галстук  те  тағып  қойыпты.  (Ж.А.)  Әрі  өз 
басының,  әрі  досының  пайдасы  бірдей  табылған  соң  адам  шын  дос 
боп жүреді әлде «шын ұлтшыл», «шын әлеуметшілдер» де сондай ма 
екен?  (Ж.А.).  ХҮ-ХҮІ  ғасырлар  –  қазақ  ру-тайпаларының  өз  алдына 
халық  народность  болып  құрала  бастаған  дәуірлері.  (Р.С.)  –  Жә, 
біздің  ауылдың  кісілері!  Ахкем  үйінде  қонақ  болдың,  ішер  асыңды 
іштің Ахкем деп ол қайнағасы Тәкежанды айтатын. Енді қайтыңдар. 
Малдарыңа,  шаруаңа  жөнел,  түге!  –  деді.  (М.Ә.)  Қазақ  әдебиетінің 
сын  мәселесінде  біреуді  «оңшыл»  деп  Садуақасов,  Мұстанбаев  т.б., 
біреуді  «солшыл»  деп  Сәкен,  Бәйділдин,  мен  т.б.,  енді  біреулерді 
«байшылдар»  деп  Мұхтар,  Мағжан  т.б.  айыптайтын.  (С.М.)  Осылай 
жүрген Жанпейіс бір сәтте орыстың сұлу қызына Жанпейістің өзі де 
сымбатты,  бірсыдырғы  кескінді  жігіт  еді  ғашық  болады.  (С.М.) 
Газеттің  шығарушысы  выпускающий  боп  негізі  шалақазақ  Кәрім 
Балтабаев  дейтін  жолдас  қызмет  атқарады.  (С.М.)  Бірақ  іштей  қара 
жылан  Қарагөз  бұл  сезіміне  осындай  ат  қойған  өмірінде  бұл  күнге 
шейін  болмаған  асаулықпен  жүз  толғанып  иіріледі...  (М.Ә.)  Сенен 
«мынандайын»  шынашағын  шошайтып  аяған  құдайды  да  тәйірі 
алсын! (Ж.А.) 

жүктеу/скачать 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: