Р. А. Қаратабанов, Бекдаирова В. Ж

58 
Тірек білімі 
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық 
география. Атмосфера» бөліміндегі «Климат түзуші 
түрткіжайттар» тақырыбы бойынша алған білімдері.
Сабақ барысы 
Сабақ кезеңдері 
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет 
Ресурстар
Сабақтың басы 
Климат типін, климат түзуші түрткіжайттарды, сонымен 
қатар климатограммамен жұмыс істеуді естеріңе 
түсіріңдер. 
Сипаттама 
бойынша 
климат 
типін 
анықтап, 
климатограммамен сәйкестендіріңдер, климаттың осы 
типінің таралған жерін анықтап, осы климат типінің 
түзілу себебін айқындаңдар. Берілген нұсқалардың 
ішінен Қазақстанның климат типін таңдаңдар. 
Климат 
типі 
Сипаты 
Климато-
грамма 
Климат-
тық 
белдеу
Т
ү
р
т
к
і
ж
а
й
т 
экватор
лық 
Kongo-да 
жылдық 
орташа 
ауа 
темпера-
турасы – 
26.6 ° C. 
Жылдық 
орташа 
жауын-
шашын 
мөлшері – 
2042 мм.
Экватор
-лық 
Енді-
лік 
Қоңыр
жай 
теңіздік 
Жылдық 
орташа 
ауа 
темпера-
турасы 
11.3 ° C-
ты 
Қоңыр-
жай 
Мұ-
хит-
тың 
әсері 
https://ru.cli
mate-
data.org
 

59 
құрайды. 
Ең суық 
ай: қаңтар 
(+4,7° С), 
ең ыстық 
айлар: 
шілде мен 
тамыз 
(+20° С)
Жылына 
шамамен 
637 мм 
жауын-
шашын 
түседі.
Климат
тың 
суб-
экватор
лық 
типі 
Жылдық 
орташа 
ауа 
температу
расы 
21.1°С-ты 
құрайды. 
Орташа 
темпера-
тура 
22.3°С 
болғанда, 
қыргүйек 
жылдың 
ең ыстық 
айы 
болады. 
Жылына 
ең 
төменгі 
орташа 
температу
ра 
маусым 
айында, 
шамамен 
18.9°C 
болады.
Шамамен 
жылына 
1668 мм 
жауын-
шашын 
түседі.
Суб-
экватор-
лық 
белдеу 
Ауа 
масса
лары 

60 
Климат
тың 
тундра-
лық 
типі
Жылдық 
орташа 
температу
ра 
7.2°C-ты 
құрайды. 
Орташа 
температу
ра 9.3°C 
болғанда, 
қараша 
жылдың 
ең ыстық 
айы 
болады. 
Орташа 
4.6°C-та 
шілде 
жылдық 
ең суық 
айы 
болып 
табылады
.
Жылына 
шамамен 
577 мм 
жауын-
шашын 
түседі.
Анд 
таулары, 
тропик-
тік 
белдеу 
Жер 
беде-
рі 
Шұғыл 
конти-
нентті 
климат 
Жылдық 
орташа 
температу
ра - 2.2°C. 
Темпера-
тура 
шілде 
айында ең 
жоғары 
болып,20.
7°C-ты 
көрсетеді. 
Ақпан 
айында 
жылдық 
ең 
төменгі 
орташа 
температу
расы 
Қоңыр-
жай 
Мұ-
хит-
тан 
қа-
шық-
та 
орна-
ласу, 
жер 
беде-
рі, 
ауа 
масса
сы, 
енділі
к 

61 
орын 
алады.Бұл
-16.6°C.
Жылына 
шамамен 
308 мм 
жауын-
шашын 
түседі.
Бұл тапсырманы жеңілдету мақсатында оқушыларға елді 
мекеннің атын атап беруге болады. Талқылау кезінде 
сұрақ 
қоя 
отырып, 
сол 
аймақтардың 
климат 
жағдайларының орын алу себептеріне алып келу керек. 
1-климатограмма.
Киншаса қаласы. Оқушылар бір жыл 
бойғы температура мен жауын-шашынның өзгерісіне 
назар аударулары тиіс. 
2-климатограмма
. Париж қаласы. 
3-климатограмма.
Бразилия қаласы.
4-климатограмма.
Эль-Альто қаласы. Мұнда осы қала 
туралы қосымша ақпарат беруге болады. Қала атауы 
испан тілінен аударғанда «биіктік» дегенді білдіреді, 
және де бұл дүниежүзінің ең биік мегаполисі. Тропиктік 
ендікте орналасқандығына қарамастан мұнда биік таулы 
климат қалыптасады. 
5-климатограмма.
Нұр-Сұлтан 
қаласы
Оқушылардың климат, климат түзуші түрткіжайттар 
түсінігін естеріне түсірулеріне мүмкіндік туғызу керек 
және берілген нұсқалардан Нұр-Сұлтан қаласына сәйкес 
келетін сипаттама мен климатограмманы таңдап 
алулары қажет.
 
Сабақтың ортасы 
Әрбір климат түзуші түрткіжайтқа және оның Қазақстан 
климатына әсеріне тоқталу керек. 
1-тапсырма.
Визуалдау (көзбен шолу) дәріс тәсілін 
қолданып «Күн радиациясының түрлері» сызбасында 
белгілеу қажет. Мұғалім радиация түрлері туралы 
ақпаратты оқиды, оқушылар оны сызбада белгілейді. 
Параграф 
мәтіні 

62 
2-тапсырма 
1.
Күн радиациясы ашық және бұлтты күндердің 
таралу заңдылығына байланысты. Қазақстанның 
солтүстігінде ашық күндердің саны 120, ал 
оңтүстігінде – 260 күнді құрайды. Бұл Қырымның 
оңтүстік жағалауындағыдан да көп. Осыған 
түсініктеме беріңдер. 
2.
«Жиынтық Күн радиациясы» картасы бойынша 
Петропавл 
және 
Шымкент 
қалаларының 
маңындағы радиация мөлшерін анықтаңдар. Күн 
радиациясының мөлшері неге тәуелді? Екі мысал 
келтіріңдер. 
3-тапсырма.
Қазақстан 
аумағындағы 
жалпы 
нормадан ауытқыған ыстық пен аяз туралы 
жаңалықтар ақпарының бейнежазбасын көру. 
-
Қазақстан аумағындағы атмосфераның жалпы 
нормадан 
ауытқыған 
құбылыстары 
немен 
байланысты? 
-
«Ауа массалары» түсінігіне анықтама беріңдер. 
-
Ауа массаларының орын ауыстыру себебі не? 
-
Егер атмосфера айналымы болмайтын болса, онда 
біздің еліміздегі ауа температурасы қандай болар 
еді? 
-
Оқулық 
мәтінін 
пайдаланып, 
«Қазақстан 
аумағындағы ауа массаларының типтері» кестесін 
толтырыңдар. 
Не? 
Қайда? 
Қандай? 
Қашан? 
Континент-
ті 
арктикалық
https://www
.youtube.co
m/watch?v=
znGHDWaJ
9m0
 
https://www
.youtube.co
m/watch?v=
gHj1lXz5ou
4
 

63 
ауа 
массалары 
Қоңыржай 
ендіктердің
теңіздік 
ауасы 
Қоңыржай 
ендіктердің
континентті 
ауасы 
Континент-
тік 
тропиктік 
ауа
4-тапсырма 
-
КАВ-тың Қазақстанның оңтүстігіне тереңдей ене 
алуы немен байланысты? 
-
Қазақстанның климатына олар жылдың қандай 
мезгілінде әсер етеді? 
-
Оның салдары қандай болуы мүмкін? Бұл ауа массасы 
басып кіргенде қандай жағдай орын алуы мүмкін? 
Сабақ соңы 
Өз жауаптарыңа дәлел келтіріңдер.
- Еліміздің солтүстіктен оңтүстікке қарай – 1650 км-ге, 
батыстан шығысқа қарай 3000 км-ге созылып жатқанын
білеміз. Егер Қазақстан жері солтүстіктен оңтүстікке 
қарай 3000 км-ге, ал батыстан шығысқа қарай 1650 км-ге 
созылып жататын болса, еліміздің климаты қандай болар 
еді? 
- Егер еліміз ендік бойынша 20
0 
солтүстікке қарай 
орналасқан болса, Қазақстанның климаты қандай болар 
еді? 
- Егер биік таулы аудандар еліміздің солтүстігінде 
орналасып, оңтүстігі мен оңтүстік-шығысын жазықтар 
алып жатса, Қазақстанның климаты қандай болар еді? 
Рефлексия 
«Негізгі үш идея» 
Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын 
айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. 

64 
19-20-сабақтар 
Мектеп:
 
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 
3-бөлім. Физикалық география
3.2 Атмосфера 
Күні: 
Мұғалімнің ТАӘ: 
Сыныбы:
Қатысқандар саны:
Қатыспағандар саны: 
Сабақ тақырыбы 
Қазақстанның климат жағдайлары және климаттық 
ресурстары 
Осы сабақта қол 
жеткізілетін сабақ мақсаты 
(оқу бағдарламасына 
сүйеніп) 
9.3.2.2 Қазақстанның климат жағдайларына талдау 
жасайды
9.3.2.3 Қазақстанның климаттық ресурстарына баға 
береді 
Сабақ мақсаты 
Барлық оқушылар:

Қазақстанның климат жағдайларына сипаттама 
береді. 
Оқушылардың көпшілігі:

Қазақстан аумағында климаттық элементтердің 
таралу себептерін айқындайды.
 
Кейбір оқушылар: 

Климат жағдайларының халықтың шаруашылық 
қызметіне әсерін анықтайды. 
Бағалау өлшемі 
Оқушылар: 

Қазақстанның климат жағдайларына талдау 
жасайды. 

Қазақстанның климаттық ресурстарына баға береді.
 
Тілдік мақсаты 
–
 
алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи 
алу дағдысын дамыту; 
–
 
топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі 
тыңдау дағдысын дамыту; 
–
 
материалды талқылау, түсіндіру барысында 
географиялық терминдерді қолдану. 
Пәнге лайықты лексика мен терминология: 
Климат жағдайлары және ресурстары, агроклиматтық 
ресурстар 
Құндылықтарға баулу 
Өмір бойы оқып үйрену 
Пәнаралық байланысы 

65 
Тірек білімі 
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық 
география. Атмосфера» бөліміндегі «Климат түзуші 
түрткіжайттар» тақырыбы бойынша алған білімдері.
Сабақ барысы 
Сабақ кезеңдері 
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет 
Ресурстар
Сабақтың басы 
«Галерея» тәсілі. Оқушылар суреттер бойынша осы 
суреттердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын 
анықтайды. 
 
 
 
 
Осы суреттердің мазмұнынан қандай айырмашылықтар 
көреміз? 
-
температура, жауын-шашын, қысым. 
Біз бүгін не туралы айтамыз?
Балалар, бүгін біздің алдымызда үлкен тапсырма тұр, 
еліміздің аумағында температура мен ауа қысымы қалай 
өзгеретінін, сонымен қатар атмосфералық жауын-
шашынның таралу заңдылықтарын анықтауымыз қажет. 
Еліміз туралы жалпы тұжырым жасау үшін бізге барлық 
өңірлерден мәліметтер жинақтауымыз қажет және біз 
осы үшін бүгін жолға шығамыз. Алайда жолға шығу 
үшін бізге билет қажет, ал ол билеттің сатып алу құны 
болатынын біз білеміз, бүгінгі билеттің құны – алдыңғы 
өткен «Климат түзуші түрткіжайттар. Күн радиациясы. 
Ауа айналымы» тақырыбы бойынша сендердің 
білімдеріңмен бағаланады. Оқушыларға ұшақ билеттері
 
беріледі.

66 
 
Әр оқушы өткен тақырып бойынша бір сөйлемнен 
айтады, тұжырымдар қайталанбауы тиіс.
Оқушылар өз бағыттары бойынша отырады: Петропавл, 
Орал, Шымкент, Қарағанды, Өскемен
 
Сабақтың ортасы 
1-тапсырма. Топтық жұмыс.
Әр топ Қазақстанның 
климаттық картасын және оқулық мәтінін пайдаланып, 
жоспар бойынша өзі тұратын аймақтың климатына 
сипаттама береді 
-
аймақтың климат жағдайын сипаттаңдар
-
басқа аймақпен салыстырыңдар 
-
осы климат жағдайларының орын алу себебіне 
талдау жасаңдар 
-
шаруашылық жұмыстарда климаттық 
ресурстарды қалай пайдалануға болатыны 
жөнінде ұсыныстар айтыңдар. 
Осы жұмыс аяқталғаннан кейін жалпылама картаға 
мәліметтер енгізіледі. Нәтижесінде температура мен 
жауын-шашын туралы мәліметтері бар Қазақстанның 
климаттық картасы алынады. Топтар тақтаға шыққан 
кезде, қалған оқушылар мәліметтерді кестеге жазып 
отырады. 
 
Аймақ 
Жы
л-
дық 
орта
ша 
t
0
C 
Шіл
-
деде
-гі 
орт
аша
-t
0
C 
Қаң-
тард
ағы 
орта
ша 
t
0
C 
Ампл
итуд
а 
Жыл-
дық 
орта
ша 
жауы
н-
шаш
ын 
мөлш
ері 
Жауы
н-ша-
шын-
ның 
мол 
түсе-
тін 
кезеңі
Нұр-
Сұлтан 
 
 
 
 
 
 
СҚО 
 
 
 
 
 
 
ОҚО 
 
 
 
 
 
 
ШҚО 
 
 
 
 
 
 
БҚО 
 
 
 
 
 
 
 
2-тапсырма. 
Карта мен кестенің мәліметтерін, оқулық 
мәтінін пайдаланып, Қазақстан аумағындағы ауа 
температурасының өзгеру мен жауын-шашынның таралу 
Параграф 
мәтіні 
https://ru.cli
mate-
data.org
 
https://bilim
land.kz/ru/c
ourses/geog
rafiya-
ru/obschaya
-fiziko-
geografiche
skaya-
xarakteristik
a-prirody-
kazaxstana/l
esson/maksi
malnaya-i-

67 
заңдылықтары туралы жалпылама тұжырымдама 
жасаңдар. 
«Ең жоғарғы және ең төменгі температура, жауын-
шашын мөлшері» бейнетаспасын пайдаланып, BilimLand 
бейне ресурстарын көру. 
3-тапсырма. Жеке жұмыс.
Оқулық мәтінін 
пайдаланып, Қазақстан аумағындағы желдерді 
жазыңдар.
Не? 
Қай
-да? 
Қашан
? 
Қанша? Нелікте
н? 
Қала
й? 
Ебі 
желі 
Сайқан 
желі 
Шелек 
желі 
Арыс-
танды- 
Қарабас 
желі 
Қордай 
желі 
Мұғал-
жар 
желі 
Бұл тапсырманы орындаған кезде оқушылар оқулық 
мәтінін пайдаланып, өздігінен сұрақ қоюлары керек, 
мысалы – қай жерде соғады, әдетте қашан соғады, 
желдің күші қандай немесе бұл жел қанша күн соғады, 
бұл жел неліктен түзіледі, яғни пайда болу себебі және 
жергілікті тұрғындардың шаруашылық жұмыстарына 
қалай әсер етеді? 
minimalnay
a-
temperatura
-
kolichestvo-
osadkov
 
Сабақ соңы 
- Неліктен оңтүстікте жазда ыстық әрі құрғақ ауа райы 
орнайды? 
- Республиканың жазық-аласа таулы бөлігінде жауын-
шашын мөлшерінің азаю бағытын атаңдар. 

68 
- Дәл осы бағытта жауын-шашынның азаю себебіне 
талдау жасаңдар.
- Неліктен Батыс Алтайда жауын-шашынның ең көп 
мөлшері түседі? 
Рефлексия 
Негізгі үш идея 
Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын 
айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. 
21-сабақ
Мектеп:
 
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 
3-бөлім. Физикалық география
3.2 Атмосфера 
Күні: 
Мұғалімнің ТАӘ: 
Сыныбы:
Қатысқандар саны:
Қатыспағандар саны: 
Сабақ тақырыбы 
Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық 
құбылыстар 
Осы сабақта қол 
жеткізілетін сабақ мақсаты 
(оқу бағдарламасына 
сүйеніп) 
9.3.2.4 Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар 
пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан 
көрсетеді және олардан қорғану шараларын ұсынады 
Сабақ мақсаты 
Барлық оқушылар:

Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық 
құбылыстарды атайды. 
Оқушылардың көпшілігі:

Қолайсыз 
және 
қауіпті 
атмосфералық 
құбылыстардың орын алу себептерін анықтайды.
 
Кейбір оқушылар: 

Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар 
кезіндегі ережелер мен іс-әрекеттердің жинағын 
ұсынады. 
Бағалау өлшемі 
Оқушылар: 

қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар 
пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан 
көрсетеді және олардан қорғану шараларын 
ұсынады.
 
Тілдік мақсаты 
–
 
алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи 

69 
алу дағдысын дамыту; 
–
 
топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі 
тыңдау дағдысын дамыту; 
–
 
материалды талқылау, түсіндіру барысында 
географиялық терминдерді қолдану. 
Пәнге лайықты лексика мен терминология: 
Құрғақшылық, аңызақ жел, шаңды боран, қатқақ, 
көктайғақ. 
Құндылықтарға баулу 
Өмір бойы оқып үйрену 
Пәнаралық байланысы 
 
Тірек білімі 
8-сыныптың география курсының, сәйкесінше, «Физикалық 
география. Атмосфера» бөліміндегі «Климаттың адам өмірі 
мен шаруашылық жұмыстарына әсері» тақырыбы бойынша 
алған білімдері. 
Сабақ барысы 
Сабақ кезеңдері 
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет 
Ресурстар
Сабақтың басы 
Негізгі терминдер. 
Cабақтың басында тақтаға 
тақырыптың негізгі терминдері жазылады да, 
оқушылардан оларға өздерінің анықтамасын беру 
сұралады. 
Термин 
Сабақтың 
басында 
Сабақ соңында 
Құрғақшылық 
Аңызақ
Шаңды дауыл 
Қатқақ (үсік) 
Көктайғақ 
 
Сабақтың ортасы 
1-тапсырма. 
Қазақстан аумағындағы қолайсыз 
құбылыстар туралы газетті таныстыру. 
-
Құрғақшылық
-
Аңызақ 
-
Шаңды дауыл
-
Көктайғақ 
-
Қатқақ
Бұл тапсырманы оқушыларды алдын ала топтарға 
бөліп алған соң беруге болады. Топтарға газет 
дайындау қажет болады, оның тиражы сыныптағы 
оқушылардың санына қарай анықталады. Газет 
Параграф 
мәтіні 

70 
сабақта таныстырылады.
Газетке қойылатын талаптар
1.
Газеттің атауы 
2.
Қолайсыз құбылыстың сипаттамасы 
3.
Қазақстан аумағында орын алған осы құбылыстан 
фоторепортажын жасай отырып, оған қатысты 
оқиғаның хроникасы 
4.
«Қаперге алыңдар», тұрғындардың іс-әрекетінің 
жаднамасын жасау 
5.
 
«Бұл қызықты». Осы құбылысқа қатысты
 
қызықты деректер.
2-тапсырма. 
Оқулықтың мәтіні мен оқушылар жасаған 
газетті қолданып, «Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті 
атмосфералық құбылыстар» тақырыбына интеллект-
карта жасаңдар. 
Бұл жұмысты coggle.it қосымшасын пайдаланып, 
электрондық нұсқада жасауға болады, бұл қосымшада 
бірнеше оқушы қатар жұмыс істеуіне болады. 
 
3-тапсырма. 
Параграфта айтылған қолайсыз және 
қауіпті атмосфералық құбылыстардың тізімін жасаңдар.
 
Сабақ соңы 
Оқулықта берілген Қазақстан аумағының табиғи 
апаттарға ұшырау қаупі картасын мұқият зерделеңдер 
және түсініктеме беріңдер. 
- Көрсетілген табиғи апаттардың қайсысы желмен, 
жауын-шашынмен, төтенше температурамен 
байланысты? 
- Қандай табиғи апаттар сендер тұрып жатқан аймаққа 
тән? 
- Өздерің тұратын аймақта қауіпті құбылыстардың 
туындау сипатын түсіндіріңдер. 
Рефлексия 
Тақырыпты оқып-үйретілуіне байланысты мұғалім 
оқушыларға қайтадан терминдердің анықтамасын 
айтуларын 
және 
оны 
бастапқы 
анықтамамен 
салыстыруларын сұрайды.
Термин 
Сабақтың 
басында 
Сабақ соңында 
Құрғақшылық 
Аңызақ
Шаңды дауыл 

71 
Қатқақ 
Көктайғақ 
22-сабақ 
Мектеп:
 
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 
3-бөлім. Физикалық география
3.2 Атмосфера 
Күні: 
Мұғалімнің ТАӘ: 
Сыныбы:
Қатысқандар саны:
Қатыспағандар саны: 
Сабақ тақырыбы 
Атмосфералық және климаттық құбылыстардың атауы 
Осы сабақта қол 
жеткізілетін сабақ мақсаты 
(оқу бағдарламасына 
сүйеніп) 
9.3.2.5 Жергілікті компонетті қосымша қамти отырып, 
қазақ халқының атмосфералық және климаттық 
құбылыстарды атауындағы ерекшеліктерді анықтайды 
 
Сабақ мақсаты 
Барлық оқушылар:

Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық 
құбылыстарды атайды. 
Оқушылардың көпшілігі:

Қолайсыз 
және 
қауіпті 
атмосфералық 
құбылыстардың орын алу себептерін анықтайды.
 
Кейбір оқушылар: 

Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар 
кезіндегі ережелер мен іс-әрекеттер жиынтығын 
ұсынады. 
Бағалау өлшемі 
Оқушылар: 

қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар 
пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан 
көрсетеді және олардан қорғану шараларын 
ұсынады. 
Тілдік мақсаты 
–
 
алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи 
алу дағдысын дамыту; 
–
 
топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі 
тыңдау дағдысын дамыту; 
–
 
материалды талқылау, түсіндіру барысында 
географиялық терминдерді қолдану. 
Пәнге лайықты лексика мен терминология: 
Номинация, топоним, метеоним, анемоним, халықтық 

72 
географиялық термин, индикатор 
Құндылықтарға баулу 
Өмір бойы оқып үйрену 
Пәнаралық байланысы 
 
Тірек білімі 
8-сыныптың география курсының, сәйкесінше, «Физикалық 
география. Атмосфера» бөліміндегі «Климаттың адам 
өміріне және шаруашылық жұмыстарына әсері» тақырыбы 
бойынша алған білімдері. 
Сабақ барысы 
Сабақ кезеңдері 
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет 
Ресурстар
Сабақтың басы 
Шелектеп төгіп жатқандай 
Қоңыр күз 
Соқыр жаңбыр
 
Сабақтың ортасы 
1-тапсырма. Топтық жұмыс.
Берілген атмосфералық 
құбылыстардың суреттерін қазақ метеонимдері мен 
анемонимдерін қолданып сипаттау
 
1-топ. Жыл мезгілдері мен жылдық табиғи 
ырғақтылыққа қатысты анемонимдер 
2-топ. Жауын-шашынды білдіретін метеонимдер 
3-топ. Ауа райының күйіне, бұлттылыққа, 
айқындылыққа және атмосфералық құбылыстарға 
қатысты метеонимдер 
4-топ. Желге қатысты метеонимдер 
 
Мысалы 
Сурет 
Метеоним 
 
ақпан - тақпан 
 
аңызақ 
 
аптап 
Параграф 
мәтіні, 
атмосфера-
лық 
құбылыс-
тардың 
суреттері 

73 
 
көктеу 
 
2-тапсырма. 
Қазақ метеонимдері мен анемонимдері 
климаттың шұғыл континенттілігін қалайша дәлелдейді? 
 
3-тапсырма. 
Қазақ жазушыларының метеоним 
қолданылған шығармаларынан үзіндіні талдау 
- мәтіндегі метеонимді таңдап алып, мәтінге ескерту, 
метеонимнің белгісін жазу керек. 
Сабақ соңы 
Метеонимдерді міндетті түрде ескере отырып, өзің 
тұратын өлкедегі жылдың әр мезгіліне тән күн райы 
болжамын жасаңдар: 
1)
Жыл мезгілі мен жылдық ырғақтылық
2)
Жауын-шашын 
3)
Жел 
4)
Күн райының, бұлттылықтың, айқындылық пен 
атмосфералық құбылыс жағдайын
Рефлексия 
Негізгі үш идея 
Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын 
айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. 
23-сабақ
Мектеп:
 
Қысқамерзімді жоспар бөлімі:
3-бөлім. Физикалық география
3.2 Атмосфера
 
Күні: 
Мұғалімнің ТАӘ: 
Класс:
Қатысқандар саны:
Қатыспаған оқушылар саны: 
Сабақ тақырыбы 
Менің географиялық жетістіктерім 
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ 
мақсаты (оқу бағдарламасына 
сүйеніп) 
9.3.2.1 Қазақстанның климат түзуші түрткіжайттарына 
талдау жасайды
9.3.2.2 Қазақстанның климат жағдайларына талдау 
жасайды 
9.3.2.3 Қазақстанның климаттық ресурстарына баға 
береді 

74 
9.3.2.4 Картадан қолайсыз және қауіпті атмосфералық 
құбылыстардың түзілу және таралу аумағын көрсетеді 
және
 
олардан сақтанудың іс-шараларын ұсынады
 
Сабақтың мақсаты 
Барлық оқушылар
:

Климатограммаға талдау жасай отырып, қаңтар мен 
шілденің орташа ауа температурасын, жылдық 
орташа ауа температурасын, жылдық жауын-шашын 
мөлшерін, атмосфералық жауын-шашынның жыл 
бойы таралуын анықтайды.
Оқушылардың көпшілігі
:

Климат түзуші түрткіжайттардың әсерін анықтайды.
Кейбір оқушылар
: 

Климатограмманың мәліметтерін пайдаланып, 
қолайсыз атмосфералық құбылыстар мен осы 
аймаққа лайықты ауылшаруашылығының саласын 
анықтайды.
Бағалау өлшемі 
Оқушылар: 
- климатограмманың мәліметтері бойынша айлық орташа 
және жылдық орташа ауа температураларын анықтайды; 
- жауын-шашынның жылдық мөлшерін және атмосфералық 
жауын-шашынның жыл бойы таралуын анықтайды;
- климат түзуші түрткіжайттарды анықтайды; 
- орын алуы мүмкін қолайсыз атмосфералық құбылыстарға 
болжам жасайды.
Тілдік мақсаты 
–
 
алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи 
алу дағдысын дамыту; 
–
 
топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі 
тыңдау дағдысын дамыту; 
–
 
материалды талқылау, түсіндіру барысында 
географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: 
Айлық орташа температура, жылдық орташа температура, 
ауа массасы, атмосфералық жауын-шашын, атмосфералық 
құбылыстар
Құндылықтарға баулу 
Ғұмыр бойы оқып-үйрену 
Алдыңғы білімі 
8-9 сыныптардағы география курсының, сәйкесінше, 
«Физикалық география. Атмосфера» бөлімі бойынша алған 
білімдері. 
Сабақ барысы 
Сабақ кезеңдері 
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет 
Ресурстар 
Сабақтың басы
-
Қосынды радиация дегеніміз не? 
-
Климат түзуші түрткіжайттарды атаңдар.
-
Ауа массасы дегеніміз не? Қазақстан аумағында ауа 
массасының қандай типтері басым болады?
-
Жер бедері климатқа қалай әсер етеді?

75 
-
Климатограмма бойынша орналасқан орнын 
анықтауға бола ма? 
-
Берілген климатограммалардан біздің еліміздің 
аумағында
 
орналасқан қалалардың 
климатограммаларын таңдап алыңдар. Таңдап алу 
себебін түсіндіріңдер. 
-
 
 
Ыстамбұл Дели Ташкент 
 
Буэнос-Айрес Канберра Нұр-Сұлтан 
 
Вашингтон Рим Шымкент 
Оқушыларға қалалардың атауларын жазбай беру керек. 
 
Сабақтың ортасы 
1-тапсырма. 
Қалалардың қайсысы оңтүстікте, қайсысы 
солтүстікте орналасқанын анықтаңдар. Өз 
жауаптарыңды дәлелдеу үшін екі дәлел келтіріңдер.
 
2-тапсырма. 

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: