ЈР ўылым министрлїгї ўылым академиясы


Ұзақ  елді мекені бар. Немесе, облыс территориясында  Үлкен Сейтек



Pdf көрінісі
бет101/346
Дата12.06.2024
өлшемі3,08 Mb.
#203331
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   346
Байланысты:
Erjanova U.R. Batys Qazaqstan oblysynyn onomastikalyq kenistigi 2018

Ұзақ 
елді мекені бар. Немесе, облыс территориясында
 Үлкен Сейтек, 
Кіші Сейтек, Ақтайсай
 
этнотопонимдері кездеседі. 
Сейтек 
- этноним атауы, белгілі қазақ күйшісі, 
халық сазгері Сейтектің аты да сонымен байланысты болуы мүмкін. Ал 
Ақтайсай
антропотопонимі Кіші Жүздегі Ақтай батыр атауына байланысты қалыптасқан. «Бес батыр» 
атанған бес жігіттің бірі болып саналған Ақтай жорықта жараланып, еліне жете алмай жолда 
өліпті. Денесі қазіргі осы атауға ие болып отырған сайдың қабатына жерленген. Кейін 
Ақтай 
атауы генотопонимге де ауысқан. Топонимиялық категориялардың бірінен біріне ауысуы - 
үнемі болып отыратын құбылыс. Әдетте, бірнеше топонимдік түрге (класқа) жататын бір 
атаудың бастапқы қалыптасу себебін айырудың өте күрделі болатыны да сондықтан. Осы 
сұрақтарды шешуге тарихи фактордың тигізер көмегі зор.
Осылайша көптеген атаулар сол жерді мекен еткен халықтың тарихына, этносына, 
тұрмыс-тіршілігіне және сол жердің географиялық бедеріне, ауа райына, табиғатына сай 
қойылады. Ең бастысы, ол атаулар сол жерді мекендеген адамдардыµ көне тарихынан 
мағлұмат береді. Сонымен қатар, саяси-этнографиялық шекараларды да анықтауға 
көмектеседі.
Сонымен, Батыс Қазақстан өлкесі де тарихи топонимдерге, субстрат топонимдерге өте 
бай екенін көруге болады. Өйткені олар осы жерде тұратын халықтың өткен тарихын, тұрмыс-
тіршілігін, шаруашылық түрін көрсетеді.
Батыс Қазақстан облысы топонимикасының қалыптасуына орыс мемлекетімен 
байланысы, қазақ даласына капиталистік қатынастың кіруі, Столыпин реформасының кезінде 


57 
орталық Ресей мен Украинадан шаруалардың көшірілуі тікелей де, жанамалай да әсер етті. ХІХ 
ғасырдың екінші жартысында қазақ руларының бұрыннан келе жатқан байланысы жаппай 
бұзылып, этнографиялық топонимия кейпінің де бұзылуына әкеліп соқтырды. Сөйтіп, 
көптеген күз, жайлау, қыстау аттары топонимдік белгілер ретінде микротопонимияға қызмет 
етуін тоқтатып, біртіндеп ұмытыла бастады. Қазақстанның ұлттық этнографиялық 
топонимиясы өзгеріске ұшырап, ұлттық топонимия жүйесіндегі халықтық атаулар мақсатты 
түрде өзгертіліп, олар орыс және отаршыл әкімшілік қайраткерлерінің, Романовтар әулетіндегі 
патшаның ерекше адамдарының, үздік деп танылған миссионерлердің, әскер басшыларының 
есімімен атала бастады. Сөйтіп, ұлттық топонимдердің біразы алмастырылды: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   346




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет