Қан - организмдегі ішкі сұйық ортаның бірі. Ол қан тамырларының тұйық жүйесін бойлай ағып, тасымалдау қызметін атқарады.
Қан - организмдегі ішкі сұйық ортаның бірі. Ол қан тамырларының тұйық жүйесін бойлай ағып, тасымалдау қызметін атқарады.
Қан барлық мүшелердің клеткаларына қоректік заттар мен оттегін жеткізеді және тіршілік әрекетінің өнімдерін зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды.
Организмдегі биологиялық әрекетшіл заттардың гуморальдық реттелу қызметі қанның қатысуымен іске асады.
Қан организмнің инфекциядан қорғаныш реакциясын қамтамасыз етеді.
Қан-қоректік және қорғаныш қызметтер атқаратын сұйық дәнекер ұлпа.
Қан-қоректік және қорғаныш қызметтер атқаратын сұйық дәнекер ұлпа.
Қан-бұл сұйық зат, дене салмағының он екіден бір бөлігін құрайды.
Орташа алғанда ересек адамда 5-5,5л қан болады.
Қан екі
құрылымнан
тұрады:
Қан клеткалары
40-45%
Қан плазмасы
55-60%
Қанның құрамы
қан
сарысуы
қан
клеткасы
қан
плазмасы
қан
Қан плазмасының құрамы
Қан плазмасының құрамы
Плазма
90 %
Су
7%
белок
3 %
Органикалық
және бейорганикалық
қосылыстыр
Альбумин,
глобулин,
фибриноген
Амин қышқылдары,
майлар, глюкоза,
минералды тұздар,
гормондар,
ферменттер
қан
элементтері
плазма
лейкоцит
эритроцит
Қан пластинкасы
гранулацит
агранулацит
нейтрофиль
базофиль
эозинофиль
моноцит
лимфоцит
тромбоцит
ЭРИТРОЦИТТЕР
1673ж.
Левенгук ашқан
Лейкоциттерге
қарағанда
500-1000 есе көп.
организмде тотығу
процесіне қажетті оттегін
тартып, көмір қышқылын
организмнен шығару
қызметін атқарады.
Оттегінің таралуы
эритроциттің негізін
құрайтын тыныс алу
пигменті - гемоглобин
арқылы орындалады.
ядросы
болмайды.
Формасы
өзгермелі
Иілгіш және жазық
түрі кездеседі
Серпімді созылып,
ұзарады
Кішкене түтік
капиллярдан
өткенде өзгереді
Эритроцит
60 % су
40 % тығыз зат
95 % гемоглобин
5 % эритроциттің
клетка заты
темір
белок
Ерлерде -5млн
Әйелдерде -4,5млн
Адам эритроцит көлемі- 125мкм
диаметрі- 7,5 мкм, көлденеңінен 1,9-2,5мкм
Адамда 2 литр эритроцит бар, 25 трилион
Нәрестеде -6-7 млн
Қарттарда-
қалыптан көп
1мм қандағы эритроцит саны
3
Гемоглобин
азаюына
байланысты
10-11 жаста
қалпына келеді
Қан үнемі ағыста болып, денедегі барлық ұлпаларға зат алмасу үшін қоректік заттарды жеткізу және алмасудың нәтижесінде пайда болатын зиянды заттарды шығару қызметін атқарады.
Қан үнемі ағыста болып, денедегі барлық ұлпаларға зат алмасу үшін қоректік заттарды жеткізу және алмасудың нәтижесінде пайда болатын зиянды заттарды шығару қызметін атқарады.
Сондықтан қанды ішкі зат алмасуды реттеп, тіршілік жүйесін қамтамасыз ететін орта деп есептеуге болады.
И.А.Кассирский "Қан организмнің айнасы, онда клетка мен ұлпалардың әр түрлі өзгерістері өз көрінісін бейнелейді" деп түсініктеме берді.
Сүтқоректілердің қанындағы жалпы осмостық қысым ас тұзы
ерітіндісінің 0,9% тең қысымға сәйкес келеді. Мұндай ерітіндіні
физиологиялықерітінді деп атайды.
Оны қанға құю арқылы қан шығынын толтырады.
0,9 %NaCl артса гипертония
Эритроцит жиырылып,
қабысып қалады
0,9 % NaCl кемісе гипотония
Эритроцит ісінеді,
жарылып, гемоглобин
плазмаға шығып, еріп,
гемолиз жүреді
Лейкоциттер
Қан қорғаныштық қызмет атқарады. Мысалы, лейкоциттер кейбір бөгде заттарды, зиянды бактерияларды, өлі клеткаларды жұтып құрту қасиеттері арқылы организмнің ішкі ортасын тазартып отырады.
Қан антиотоксинді заттар түзу арқылы инфекциямен күреседі.
Лейкоцит
1мм 6-8 мың
3
1 лейкоцитке
600-700 эритроцит
1мм 3-10 мың
3
Тамақтану,
жұмыс істеу кезінде
лейкоцит
гранулацит
агранулацит
митоз жолымен
бөлінбейді,
бір түрден екінші
түрге ауыспайды
митоз жолымен
бөлінеді,
бір түрден екінші
түрге ауысады
Түйіршіктілер
Түйіршіксіз
лейкоцит
гранулацит
агранулацит
Нейтрофиль-63-67%
Базофиль-0-0,5%
Эозинофиль3-4%
Моноцит 6-8 %
Лимфоцит-24-30 %
Гранулоциттер
Нейтрофилдер
Эозинофилдер
Базофилдер
қышқылды да
негізгі бояуды
да қабылдап,
әлсіз боялып,
нейтралдық
реакция береді
қышқылды
боялады
қабылдайды
Негізгі
бояуларды
қабылдайды
1 — Нейтрофил
2 — Эозинофил
3 — Базофил
4 — Лимфоцит
5 — Моноциты
6 — Тромбоцит
7 — Эритроцит
Түйіршіктері жоқ лейкоциттер -агранулоциттер деп аталады.
Түйіршіктері жоқ лейкоциттер -агранулоциттер деп аталады.
Лимфоциттердің ядролары сегменттелмеген.
Олардың мөлшері ересек адамдарда 24-30% аралығында.
Организмде лейкоциттердің, үлкен, орташа және кішкене түрлері кездеседі.
Қалыпты жағдайда лимфоциттер тек лимфалық қан жасау мүшелерінде жиналып жатады.
Лимфоциттердің клетка органоидтары жақсы жетілген
Тромбоциттер
Тромбоциттер олар адамда клетка емес, клетканың бөліктері сияқты, сондықтан қан пластинкалары деп аталады.
Тромбоциттердің клетка емес екендігі анық, бірақ пайда болу жолы белгісіз, пішіні тұрақсыз, ішкі ортаның жағдайына сезімтал келеді.
Адамның қан пластинкасы өте кішкене 2-3мк, оның есесіне олардың саны өте көп 1мм-де 150000-300000.
