Ауқымды (ғаламдық) желілер бүкіл дүние жүзіндегі компьютерлерді немесе олардың топтарын байланыстыруға арналған желілер түрі, олар көбінесе ғарыштық (спутниктік) байланыс арналарын пайдаланылады.
Компьютерлік желілердің барлық түрлерінің атқаратын қызметі екі функциядан тұрады, олар:
Аппараттық және программалық желі ресурстарының бірігіп жұмыс істеуін қамтамасыз ету.
Мәліметтік ресурстарға бірігіп ортақтаса қатынас құруды қамтамасыз ету.
Егер желіде барлық компьютерлер ортақ пайдалануға арналған арнайы бөлінген компьютер – сервер болмаса және барлық компьютерлер бір – бірімен “ тең құқықты ” мүмкіндікпен мәлімет алмасатын болса, ондай желілер біррангылы (әдетте олар шағын желілер) деп аталады.
Бір мәселені шешу мақсатында жергілікті желі арқылы байланысып жұмыс істеп жатқан қызметкерлер тобын жұмысшы топтар деп атайды.
Желіге қосылған компьютерлердің құқықтарын бөлу және шектеу тәсілдері жиынын желі саясаты деп атау қалыптасқан. Желі саясатын реттеп отыру істерін желіні басқару деп атайды. Ал жергілікті желідегі компьютер жұмысын басқаруды ұйымдастырушы тұлға желі басқарушысы (әкімі) болып табылады.
Әр түрлі хаттамалар бойынша жұмыс атқаратын бірнеше жергілікті желілерді бір-бірімен байланыстыру үшін арнайы құралдар шлюздар (тоғандар) пайдаланылады.
Мекеменің жергілікті желісін ауқымды ( жаһандық, ғаламдық) желіге қосар кезде желі қауіпсіздігі деген ұғым туындайды. Жергілікті желім мен ауқымды желі арасында мәліметтер алмасуы кезіндегі олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету брандмауэрлар арқылы жүзеге асырылады. Желілер арасында мәлімет тасымалдауда оларды қорғау, пайдалануды шектеу істерінде брандмауэр ролін арнайы компьютер немесе программа атқаруы мүмкін.
1. Тапсырма 1. Іске қосу – Программалар – Стандартты – Блокнот командаларын ретімен орындай отырып, Блокнот мәтіндік редакторын іске қосыңыз.
2. Төмендегі 1-мысал бойынша мәтін енгізіңіз:
1-мысал. HTML тілінің бірінші бағдарламасының коды.
Бірінші Web-парақша құрылды және Zadanie1.htm атымен бумада сақталады.
немесе
.
Бірінші жағдайда фон көгілдір болады, ал мәтін қызыл түске енеді. Екінші жағдайда фон картинкамен 2.jpg атымен, ал мәтін сары түспен беріледі.
3. Өз бумаңызда құжатты Zadanie1.htm атымен және екінші рет Zadanie1.txt атымен сақтаңыз. Zadanie1.htm атымен сақтау алдында тіркелген файл типтеріне арналған ауқымды көрсетпеу жалаушасының босатылғанына көз жеткізіңіз. Ол үшін Іске қосу – Баптау – Бума қасиеті(Свойства папки) – Түр командаларын іске қоу керек. Егер жалаушаны босатпаса, онда Блокнот редакторы автоматты түрде тапсырмалар атына txt ауқымын қосуы мүмкін. Ауқымды ауыстыру керек пе деген сұраққа нақты жауап берілу керек.
4. Zadanie1.htm атындағы таңбашаға екі рет шертіңіз немесе Іске қосу – Программалар - Internet Explorer командаларының көмегімен Internet Explorer бағдарламасын іске қосыңыз немесе Жұмыс үстелінде орналасқан осы бағдарламаның таңбашасының көмегімен орындауыңызға да болады. Содан кейін Файл – Ашу(Открыть) командасын орындаңыз. Шолу(Обзор) батырмасына курсорды апарып тышқанның сол жағын шертіңіз. Бумада сіздің аты-жөніңізбен табылуы тиіс Zadanie1.htm файлын ашыңыз.
5. Бұл файл қалай шыққанын көріңіз және жалаушаларының арасында орналасқан құжат тақырыпшасының және және және жалаушасынан кейін жаңа мәтін енгізіңіз.