Реферат 6В05220-география тақырып: «Қарым-қатынастың интерактивті жағы» Орындаған: Мусабекова Лаззат

Бір ғана фразаның әр мағынасын беретін интонация (дауыс ырғағы), эмоциялы айқындылық.

Қарым-қатынастағы адамның отырысы, бет әлпетінің көрінісі, көзқарасы, сөз төркінің мәнін күшейте, толықтыра, әрі жоққа шығара алады.

Ым-ишара (жест) қарым-қатнастың құралы ретінде жалпыға бірдей болуы мүмкін- яғни әрқайсысы өзіне тән мағынамен сипатталады.

Қарым-қатынастағы адамдардың бір-бірінен алшақтығы—олардың мәдени, ұлттық дәстүрлеріне, бір-біріне деген сенімінің дәрежесіне байланысты.
Қарым-қатынастың түрлерін төмендегіше жіктеуге болады:
“Бет-перделердің байланысуы ”— әңгімелесуші жеке тұлғасының ерекшеліктерін түсініп, ескеру ұмтылысы болмайтын формальды қарым-қатынас. Үйреншікті бет-перделер қолданылады, әңгімелесушіге қатысты шынайы эмоцияларды жасыратын біртекті сөздердің, ым-ишаралардың жиынтығы.

Басқа адамды қажет немесе кедергі келтіруші объекті ретінде бағалайтын дөрекі қарым-қатынас; егер объект қажет болса, белсенді түрде онымен қарым-қатынасқа түскісі келеді, ал егер де кедергі келтіретін болса, шеттетіп немесе дөрекі сөздерді қолдана отырып ызаланады.

Рухани қарым-қатынас бір-бірімен достық қатынастағы адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас. Қарым-қатынастың бұл түрінде кез-келген тақырып төңірегінде әңгіме өрбітуге болады. Сөздерді пайдалану міндетті емес, өйткені жақын қатынаста адамдар бір-бірін ымынан, бет әлпетінен, көзқарасынан бірден түсіне алады.

Манипулятивті қарым-қатынас әңгімелесуші жеке тұлғасының ерекшеліктерімен байланысты түрлі амал-айлаларды пайдалана отырып, жарамсақтану (қорқыту, алдау, арбау, мейірімділікті таныту).

Зиялы қарым-қатынастың мәні оның затының болмауында, яғни адамдар ойындағысын айтқаннан гөрі, сол жағдайға сай нәрселерді айтуға тырысады.

адамдардың органикалық және рухани қажеттерін өтейтін шарт;

адамдардың өмір сүру формасының бірі;

адамдардың психикалық қызметін күшейткіш құрал;

адамды тәрбиелеу құралы.
Адамдардың өмірлік қызметінің екі аясы бар:
Қоғамдық орындардағы өндірістік қызмет аясы;
Тұрмыстағы өндірістен тыс қызмет аясы.
Қарым-қатынас үрдісінде аталған екі жағдай да кездесіп отырады. Осыған сәйкес адамдар арасындағы қарым-қатынастың екі түрі болады. Қоғамдық орындарда қызмет бабы бойынша қатынас орнатуды ресми қарым-қатынас дейміз.
Қарым-қатынастың-коммуникативті, интерактивті және перцептивті делінетін үш жағы болады. Қарым-қатынастың коммуникативті жағы (латын. Communicatio — біріктіремін, байланыстырамын) — адамдардың танымдық-еңбек үрдісіндегі өзара әрекеттесуінің —ой, ақпарат, идеялар алмасуының өзіндік жүзеге асырылу формасы.
Қарым-қатынастың интерактивті жағы (ағылш. Interaction — өзара әрекеттесу, бір-біріне әсер ету) — адамдардың бір-біріне әсер ете әрекеттесуінің, тұлғааралық қатынастардың пайда болуы мен дамуы мәнінің әлеуметтік-психологиялық үрдістер мен құбылыстардан туындайды және олардың өзара әрекеттесудің ортақ стратегиясын жасауынан көрініс береді.

Қарым-қатынастың интерактивті жағы– адамдар арасындағы қарым-қатынастың, адамдардың бір-бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин.

Интерактивті байланыс жағы – бұл адамдардың өзара байланысты компоненттердің сипаттамасы, сондай-ақ олардың жұмыс ұйымдастыруды қамтитын, дәстүрлі тұжырымдамасы болып табылады. Ол секторын зерттейді әлеуметтік психология, әлеуметтік және психологиялық талдау айналысады.

• 
  «Мен» елеулі рөл байланыс ойнайды адамның әлеуметтік табиғатта;
  
• 
  тұлғалық басқалардың және бірлескен қызмет процесінде пікірін адам психикасының реакциялардың сомасы ретінде қалыптасады;
  
• 
  жағдай ең негізгі өзара іс-қимыл және байланыс интерактивті жағы болып табылады.
  

бәсекелестік және ынтымақтастық - Біріншіден, байланыс саласындағы ынтымақтастық туралы типологиясы екі негізгі түрге бөлуге болады. ортақ мақсаттарға ұмтылатын - бірінші, екінші, ал адамдар, бәрінен өз мүддесін қояды деп болжайды.

Екіншіден, байланыс интерактивті аспектісі әлеуметтік бақылау болуын көздейді. Ол берілген қоғамда қабылданған әлеуметтік заңдылықтарын және нормалар жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Олар барлық қоғамдық қатынастарды және өзара реттейді.

Үшіншіден, әркім осы ережелерге басшылыққа алуға тиіс және олармен өз іс-әрекеттерін салыстыру үшін. Келесі, ол, таңдау үшін қажетті дұрыс, және басқа да адамдармен қарым-қатынасын реттеу, оның сол болады.

Төртіншіден, байланыс интерактивті аспектісі әрбір адам достарымен және отбасымен, жұмыста, үйде өзара іс-қимылды жүзеге асырады рөлдердің жүйесін қамтиды. Сіз басымдық керек, өйткені өте жиі олар, бір-бірімен тап. Нәтижесінде, өте жиі қақтығыстар бар.

Өзінің және басқа адамдардың жеке қасиеттерін танудың қисынды түрі-рефлексия, яғни кері байланыс құбылысы. Бұл әрекет етіп отырған индивидтің өзінің серігімен қалай қабылданатындығын түсінуі. Рефлексия басқа адамды тану ғана емес, сонымен өзіңді басқа адамның қалай түсінетіндігін білу, яғни басқа адамдарды қабылдаудағы таптаурындардың, жалған сенімдердің және установкалардың да мәні зор. Таптаурындар басқа адамдардың тобы жайлы әдеттегі, ықшамдалған түсініктер жүйесі. Әр түрлі топтағы адамдар бір-бірімен етене араласа, жақындаса бастаса, ортақ мақсатқа жетуді тантаурындар өше бастайды. Жалған сенімдер адамдардың, өзін олардың мотивтерін, қылықтарын білместен бағалау нақты жағдайларды толығымен талдамастан алдын-ала құрастырылған қандайда бір бейнелерге назар аудару және кез-келген адамды үйреншікті түрде қабылдап, бағалауға қатысты адамның санадан тыс даярлығы. Өзара қатынаста ашық жарқын бола білген жөн, өйткені жақын қатынаста болмайынша адамдардың жылы қабылдауы екі талай. Басқа адамдармен  қатынасының  ерекшеліктерін  түсіне  білгісі  келген  адам, олардың  нақты  жағдайдағы  өзінің  қылықтарына   қатысты  әсерін білген жөн,  яғни өз мінез-құлқының   нәтижеге әкелетіндігін  ескеруі  керек./36/

Өзара сенім  кері  байланыстың   кепілі  қарым-қатынастағы  кері  байланыс  бұл басқа  адамға, менің  оны қалай  қабылдағаным  жайлы, оның мінез-құлқы менде  қандай  сезімдарді   туғызатындығы  жайлы  ақпараттың  жетуі  (хабар алмасу).

Қарым-қатынас күрделі  әлеуметтік психологиялық процесс  бола  тұра   төмендегідей   негізгі каналдар  бойынша   жүзеге  асады:  Сөйлеу  тілі  арқылы  және  сөйлеу  тілінің  қатысынсыз  каналдары. Сөйлеу  тілі қарым-қатынас  құралы  ретінде  ақпараттың  қайнар көзі  ретінде  әрі  әңгімелесушіге  әсер ету тәсілі  ретінде  көрінеді.

Зерттеу  жұмыстарына сүйенетін болсақ, адам қарым-қатынасының  күнделікті актісіндегі  сөздер  оның  7%  құраса,  дыбыстар мен дауыс  ырғағы 37%, сөйлеу  тілінің  қатысынсыз  жүрген әсер  33% құрайды  екен.

Адамның ішкі  күйін бейнелейтін бет әлпетіндегі  бұлшық еттерінің  қозғалыстары,  оның  күнделіктерінің   шынайы  мәнін  табыс  етеді. Ымдар ақпараттың  70%  құрайды. Яғни   адамның  көздері,  көзқарасы,  бет-әлпеті   оның  айтылған  сөзінен бетер   анықтама бере  алады. Адамның  маңдайы, қасы,  аузы ( еріні, көзі,  мұрыны, иегі ) оның  түр негізі  эмоцияларын  анықтайды.

Басқа  адамдармен  қарым-қатынасында  кез-келген адамның  нақты  әлуметтік  рөлдері бар. Осындай  рөлдер  жеке адам жайлы толыққанды  ақпарат  берумен  қатар, оны  кейбір тұстарын  жасыруы  да   мүмкін. Алайда   қандай  рольді иеленуі  адамның  өзіне   байланысты  яғни  оның  күшіне, әлсіздігіне,  ақыл-ой  деңгейіне, өзіне  қатысты   сыншылдығына,  мінез-құлқының   икемділігіне   байланысты.

Адамның  өзі  және  басқа   адамдар жайлы  ақпараттары  қарым-қатынас  тәсілдерін  және мәнді  қарым-қатынасты  ұйымдастыру  ұмтылысына анықтайды. Осы  орайда  психологиялық  тұрғыда  хабардар болуы  керек.

Адамның  даралық  психологиялық   ерекшеліктері  жоғары   жүйке-жүйесінің   типімен  анықталып,  ең  алдымен  темперамент  қасиеттерінде  көрініс  табады.

Экстраверсия мен  интраверсия адамның   психикалық  сипаттамалары  ретінде қарым-қатынас арасында  айқын түрде  байқалады.  Жүйке  іс-әрекетінің  неғұрлым күшті  типімен  байланысты,  экстраверсиялық  қасиеттері  басым   адамдар  басқа  адамдармен  жеңіл тіл табысып  кетеді,  әрі таныстарының  шеңбері  кең келеді.  Ондай  адамдар  айналасындағылардың  көзқарасына  тәуелді, әсерін тез алмасытрып   отыруға  тырысады, әртекті  істерді   орындағанды  әрі ұнатады./37/

Интраверттер  жүйке  іс-әрекет  әлсіз тиіптегі  адамдар; олар  өзінің ішкі  жан дүниесіне бағдарланған  адамдар.  Таныстарының  шеңбері  өте  тар келеді,  қарым-қатынаста   өз серігін іріктеп  отырады, таныстарының  саны   көбейіп кетсе  оларадан шаршап кетеді.

Адам  біреуіне  жақын болып  осындай  психологиялық  ақпаратпен  санайтын болса  сол типтерінің  қарама-қарсы  типтегі  адамдарды  түсіне  алмас  еді.

Әлеуметтік  өмір адамдар  арасындағы  байланыста  дамиды. Осының  негізінде  адамдардың   бір-бірімен  өзара әрекеттестігінің  негізі  қалыптасады. Адамдар  өзара әрекеттеседі, яғни  бір-бірімен  байланысқа  түседі.

Серігінің сәйкес   жауапты  әрекетін күтудегі,  басқа адамдарға бағдарланудың   негізінде жүзеге  асатын  әлеуметтік   әрекет арқылы  ұласатын   адамдардың  байланысын әлеуметтік  байланыс  деп  атаймыз.

Адам қоғамда өзiн қоршаған адамдар тобында өмiр сүредi және дамиды, оның талаптарына сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi.

Қарым-қатынас психологиясы мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың бiр-бiрiн қабылдауы және түсiнуi, елiктеу, сендiру және нандыру, ұйымшылдық немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады. Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы игеремiз.