Реферат тақырыбы: Орташа шаманың мәні мен маңызы,оның негізгі қасиеттері Орындаған
жүктеу/скачать 424,23 Kb.
|
статистика (копия)
| 2.1 Орташа шама және оның түрлері
Статистикада көрсеткіштер жиынтығының өзгеруін зерттеу және жиынтықты дәл, дұрыс көрсету үшін және берілген бірліктерді дұрыс қамту үшін ортақ көрсеткіштер жүйесі қажет. Мұндай көрсеткіштерді орташа шама әдісі арқылы алады және ол қорытындылаушы көрсеткіш болып табылады. Орташа шамалар дегеніміз біртектес жиынтықты белгілі бір жағдайда және уақытта өзіне тән белгілері бойынша жинақтап көрсететін орташа сан мөлшері, яғни біртектес жиынтық бірліктерінің орта есеппен алынатын белгісінің барлық бірліктерге жатқызылатын сандық шамасы.Орташа шама – бұл жиынтықтың жалпы сипаттамасын көрсететін бір мән. Ол жиынтықтың немесе мәліметтер тобын қысқаша сипаттауға мүмкіндік береді, әрі үлкен көлемдегі мәліметтерді талдауда оларды түсінуді жеңілдетеді. Орташа шама мәліметтерді жинақтап көрсетуге, оларды салыстыруға және сараптауға мүмкіндік береді, сондықтан ол экономикалық, әлеуметтік және ғылыми зерттеулерде маңызды орын алады. Орташа шаманы есептегенде және қолданғанда келесідей принциптер орындалуы керек: зерттеп отырған құбылыстың, процестің жиынтық бірліктері біртекті болуы шарт; • орташа шаманы есептегенде оның жеке-дара өзгермелі сандық және сапалық көрсеткіштері толықтай жойылады, негізгі белгінің әрбір бөлікке тән шамасы шығады; • орташа шама статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтер арқылы есептелінеді, бақылау көрсеткіштері көп болса, орташа шама соғұрлым көп шығады; • зерттеп отырған құбылыстардың, процестердің жеке бөліктерінің арасында ауытқу болғанда орташа шама қолданылады. Орташа шаманың негізгі қасиеттері Өзара алмастырымдылық: Егер мәліметтер жиынындағы мәндерді қосу немесе азайту жүргізілсе, орташа шама да сәйкес өзгереді. Мысалы, барлық деректерге бірдей шама қосылса, орташа шама да сол шамаға көбейеді немесе азаяды. Барлық мәндер ескеріледі: Орташа шаманы есептегенде барлық деректер жиынының әрбір мәні есепке алынады. Бұл оның басқа сипаттамалардан басты ерекшелігі. Тепе-теңдік қасиеті: Орташа шаманың арқасында жиынтықтың ортақ тепе-теңдігін анықтау мүмкіндігі бар. Мысалы, орташа шаманың мәнінен жоғары және төмен орналасқан мәндер тепе-тең келеді. Жиынтық мәндердің түрленуі: Орташа шама жиынтықтың жалпы мәнін түрлендіруде тұрақты қасиет көрсетеді, яғни жиынтықтағы шамалардың арақатынасы өзгермесе, орташа шама да өзгермейді. Стаистикадағы зерттеп отырған құбылыстар мен процестердің негізіне,мақсатына сәйкес орташа шаманың келесідей бірнеше түрге бөлінеді арифметикалық, •геометриялық, құрылымдық, •үйлесімдік, •шаршылық. Орташа шаманы есептеуде «орташаның негізгі қатынасы» принципі негізге алынады. Әр гектардан алынған орташа өнімді есептеу үшін барлық егістік жерден жиналған жалпы өнімді осы жер көлеміне бөлу керек: жүктеу/скачать 424,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|