Обтурациялық илеус - ішектердің өзінде пайда болған тастармен, конкреметтермен фито және пилобезоарлармен және де ішектерге бөгде келіп түскен заттармен (картоппен, шүберекпен, сүйекпен және т.б.), гелминттермен (құрттармен) бітелуі. Ішектердің механикалық бітелуі жылқыларда, қойларда, иттерде және ірі қара малда жиі кездеседі.
Себептері. Азықпен немесе сумен бірге ішектерге топырақ және құм, фосфор қосындыларын, жарма мен арпа, бидай немесе жүгері ұнын, диірмен қалдықтарын, ірі азықтарды ұзақ мерзім бергеннен, азық қорытудың негізгі қызметтері (секрет бөлу, қимылы, сору ж.т.б.) бұзылғандықтан ішек тастары мен безоарлар пайда болады.
Зат алмасулары, соның ішінде витамин (дарумен) мен минералды заттардың диспропорциясында және солардың арқасында ішек конгломераттары пайда болуына себепкер болады.
Ішектерге азықпен немесе сумен шектен тыс топырақ, құм, фосфор қосындылары келіп түскенде, малды жарма мен арпа, бидай немесе жүгері ұнымен, диірмен қалдықтарымен, ұзақ мерзім ірі талшықты, құнары төмен азықтармен азықтандырғаннан, асқазан ішек жолының (секрет бөлу моторлы, сору т.б.) қызметтері бұзылғаннан болады. Зат алмасуының, оның ішінде витаминді-минералды диспропорция, ішек конгломераттарының пайда болуына ықпалын тигізеді.
Дамуы. Ішек тастары және безоарлар көлемі қабаттасқан заттардан көбейеді. Сол себепті олар ішектің кілегейлі қабығын және оның қабырғасын тітіркендіреді. Ерте ме кешпе ішектің қуысы толық бітеліп, ішек бітелуінің ауыр симптомы дамыйды.
Ішек тастары немесе басқа конгломерат тек қана ішек қуысын бітеп қана қоймайды, ішек қабырғасы түйілмелі жиырылғандықтан, рецепторлар күшті тітіркенгендіктен және алғашқыда мезгілді, соңынан тұрақты жіті ішек ауырсынулар болады. Ішектің алдыңғы бөліктеріндегі (он екі елі ішектегі, ашы мықын ішектерде) бітелу соңынан ішектерде және асқазанда туындаган асқазан созылуы дамиды. Ашу және шіру процестері күшейеді, улану, ішектің метеоризмі дамыйды, жүйке, қан айналу, тыныс алу жүйелерінің қызыметтері, зат алмасуы бұзылады.
Симтомдары. Аздаған бөлікті бітелуде энтаралгияны еске түсіреді. Мезгіл-мезгіл талмалы ауырсыну байкалады. Дефекация және газдардың бөлінуі қалыпты, мал тыныш кезінде азық қабылдайды.
Толық обтурациялык бітелу соңынан ауыр шаншуға соқтырады. Мал үзіліссіз мазасызданады, мал керілу және бақылау кейіпте болады.
Кіші жиек ішек немесе тік ішек бітелгенде мал күшейеді, ал бірақ газдар, нәжістер бөлінбейді. Жиек перистальтикасы болмайды, кейде ішектердің темір сыңғырындай шуылдары естіледі. Дене кызуы 39-40°С көтеріледі, тынысы жиі, тамыр соғуы минутына 70-90 соғады. Улану және метеоризм күшейеді, кілегейлі қабықтар іркілмелі гиперемияланган, ал склера аздап сарғайған. Тік ішек арқылы зерттегенде ішектің бітелген жерінде оның қабырғасының инфильтрациясы және ауырсынуы байқалады, ал бітелген зат дөңгелек немесе сопақ пішінді болады. Тік ішек нәжістен бос.
Ірі қара малдың ішегі обтурациялық бітелуінде мал аздап мазасызданады, аяқтарымен ішін тепкілейді, жата береді, күйіс қайырмайды, азыққа зауқы жоқ ұлтабаралы қарындардың гипотомиясы және атониясы пайда болады, мес қарынның тимпаниясы болуы мүмкін ішектің перистальтикасы төмендеген, дефекация сирек, нәжістер қатты.
Итте алдыңғы ішектердің обтурациясында жиі құсу пайда болады. мазасызданады немесе күйзеледі, әлсіздік, ішектің перистальтикасы төмендеп, іш қатады, ішектің метеоризмі болуы мүмкін.
Өтуі. Алдыңғы ішектердің обтурациясы 1-2 күнге созылады, кіші жиек ішек, үлкен жиек ішектің тік бөлігі және жамбас иіні 2-3 күнге, ішектін жуан белігінен өтер жерлерінің обтурациясында, егер қысылмаса ауру 8-12 күнге созылады.
Балау. Ірі малдарда ішек обтурациясын тік ішек арқылы қатты денені ұстап тауып, ішек тұзағы немесе ішек қуысы оның жіңішке жері алдында бұралса, ал ұсақ малда бимануальді пальпациялау арқылы, рентгеноскопиялау немесе рентгенографиялау арқылы анықтайды.
Емі. Тік ішек пен кіші жиек ішектердің обтурациясында бөгде затты ішек қабырғасын алдын ала пісте май құйып тік ішек арқылы уқалап жылжытуға әрекет жасайды. Дармтампонаторларды пайдаланып терең клизма жасайды. Алдыңғы аш ішектер бөлігіндегі обтурацияны зонд енгізу арқылы асқазанды жуып-шаюға, кілегейлі қайнатпалар немесе өсімдік майын құюмен жояды.
Ішектердің түйілуін жазу үшін венаға 50-100 мл 10 %-ды хлоралгидрат немесе 0,5 %-ды новокаин ерітіндісін 1 кг дене массасына 0,5 мл есебінде енгізеді. Егерде паллиативті әдістер өз нәтижесін бермесе, онда ішектен бөгде затты операция жасау арқылы алады.
Достарыңызбен бөлісу: |