Региональный центр «Шығыс» управления образования вко жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбы бойынша биология
жүктеу/скачать 1,03 Mb.
|
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТІҢ 8-СЫНЫБЫ БОЙЫНША БИОЛОГИЯ ПӘНІНЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН ТЕКСЕРУГЕ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ЖИНАҒЫ (Оқу-әдістемелік құрал) Өскемен 2015 ӘОЖ 37.091.212.2:54 Оқу-әдістемелік құралы, ШҚО білім басқармасы жанындағы эксперттік кеңестің 2015 жылғы 26 ақпандағы шешімімен ұсынылды, хаттама № 35. Пікір жазғандар: Игибаева А.К С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің п.ғ.д, профессоры Канафина Б.Қ Зырян аудандық білім бөлімінің әдістемелік кабинетінің меңгерушісі Бисатова Ғ.Ш Зырян қаласы №9 орта мектебінің химия және биология пәндер мұғалімі. М.И Асанова «Шығыс» өңірлік орталығының директоры Ақтанова А .Қ. Оқыту мазмұны және білім беру сапасының мониторингі кабинетінің меңгерушісі Закариянова А.К. «Шығыс» өңірлік орталығының әдіскері Оқу әдістемелік құралда мемлекеттік білім стандартына сәйкес оқушылардың білім, білік дағдыларын тексеруге, ҰБТ-ға дайындауға арналған тестер жинағы. Құралда негізгі және орта мектепте оқытылатын 8-сынып биология пәні әртүрлі деңгейдегі сұрақтар,тарау бойынша тест тапсырмалары берілген. Әдістемелік құрал биология пәнінің жас оқытушыларына және жоғарғы оқу орнына түсуші талапкерлерге арналған. Алғы сөз 8-сыныптың биология пәні бойынша оқушылардың білімін тексеру мақсатында құрастырылды. Тапсырмалар биология пәні бойынша білім стандарты мен оқу бағдарламасына сәйкес, тест (жабық), әр тарау бойынша, деңгейлеп берілген. Сонымен бірге ойды жалғастыру және ашық тест сұрақтары берілді. Тапсырмалар оқушылардың тарау бойынша алған білімдерін жүйелеу, қалай меңгергенін және қандай сұрақтарды түсінбегенін тексеруге болады. ҰБТ-ға дайындыққа көмек ретінде де пайдалануға ыңғайлы. Кітапша екі бөлімнен тұрады, бірінші бөлімінде тест тапсырмаларының жинағы, екінші бөлімінде тапсырмалардың жауаптары берілген. Ұсынылып отырған құралда биологиялық анатомиялық тапсырмалар оқушылардың танымдылық қабілетін арттыруға, логикалық ойларын дамытуға, биологиялық функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған сұрақтардан құралған. Биология пәні бойынша тапсырмаларды шешу жолдарын меңгерудің шарттарының бірі- барлық тақырыптарды жүйелі түрде оқып, талдау және пайдалану. Осындай тапсырмаларды орындау өткен материалдарды қайталау ғана емес, оның мазмұнын жаңаша түсінуге көмектеседі. Деңгейлік тапсырмалар көмегімен оқушының оқу іс-әрекетінің түрлерін материалды салыстыру, белгілі құбылысқа сипаттама беру, қорытынды жасау, себеп-салдарды анықтай білу дәрежелері тексеріледі. І бөлім Тақырыбы: Адам – биологиялық түр. Адам организмінің құрылысы мен қызметіне жалпы шолу. А 1.Адамның шығу тегі, эволюциясы, географиялық таралуы және оның организмінің құрылысы, қызметі мен дамуы туралы ғылым: А) адам анатомиясы В) адам биологиясы С) адам физиологиясы Д) адам морфологиясы Е) адам анатомиясы және физиологиясы 2. «Оқушылардың денсаулығын сақтау» (1925ж), «Адамның тіршілік әрекеттері»(1927ж) еңбектерінің авторы: А) И.П. Павлов В) Уильям Гарвей С) И.И Мечников Д) И.И.Мечников Е) Х. Досмұхамедов 3. Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу процессін ашқан ғалым: А) Н.И.Пирогов В) И.М.Сеченов С) Уильям Гарвей Д) Андреас Везалий Е) Әбу Әли ибн Сина 4. Ядрода тұқым қуалау ақпараты А) ДНҚ-да В) РНҚ-да С) ядрошықта Д) ядро шырынында Е) рибосомада болады 5. Тіршілік негізі: биополимерлер, мономерлері аминқышқылдары болатын органикалық қосылыстар: А) майлар В) нәруыздар С) көмірсулар Д) минералды тұздар Е) нуклеин қышқылдары 6. Құрылысы, түзілуі және атқаратын қызметтері бойынша ұқсас жасушалар мен жасушааралық заттардың жиынтығы: А) мүше В) ұлпа С) жасуша Д) нейрон Е) мүшелер жүйесі 7. Зәр шығару жүйесі неден тұрады? А) бүйректен В) тек тамырлардан С) тамырлар мен жүректен Д) бүйрек, несепағар, қуықтан Е) аталық және аналық бездерден
1. Организмнің құрылысы мен оның жеке мүшелерін және жүйелерін зерттейтін ғылым: А) адам анатомиясы В) адам биологиясы С) адам физиологиясы Д) адам морфологиясы Е) адам биологиясы және морфологиясы 2. Қанайналым мен асқорыту саласындағы зерттеулері үшін Нобель сыйлығын алған алғашқы орыс ғалымы: А) И.П. Павлов В) И.М.Сеченов С) И.И Мечников Д) Уильям Гарвей Е) Х. Досмұхамедов 3. Жасушада нәруызды синтездейді: А) ядро В) рибосома С) лизосома Д) митохондрия Е) Гольджи комплексі 4. Митохондрияның қызметі: А) жасушаның бөлінуіне қатысу В) май қышқылдарын синтездеу С) жасушадағы нәруызды синтездеу Д) жасушаны энергиямен қамтамасыз ету Е) жасуша үшін өз маңызын жойған заттарды бұзып, ыдырату 5. Эпителий ұлпасына тән ерекшеліктер: А) ядро саны көп ұзын жасушалар В) жасушааралық заттары жақсы дамыған С) жасушааралық заттары – кальций фосфаты мен карбонаттары Д) жасушааралық заттың мөлшері көп, селдір орналасқан жасушалар Е) жасушалары бір немесе бірнеше қатарға орналасып, бір-біріне тығыз жанасады, жасушааралық заттары нашар дамыған 6. Ми, жұлын қандай жүйеге жатады? А) жүйке жүйесіне В) бұлшықет жүйесіне С) зәр шығару жүйесіне Д) тыныс алу жүйесіне Е) жүрек-қан тамырлары жүйесіне 7. Жүрек-қан тамырлары жүйесі неден тұрады? А) тек тамырлардан В) тамырлар мен жүректен С) бүйрек, несепағар, қуықтан Д) аталық және аналық бездерден Е) қаңқа және бұлшықеттерден тұрады 8. Адам ағзасында ұлпалардың неше типі болады: А) 4 В) 5
С) 3 Д) 2
Е) 6 С 1. Адам анатомиясы, гистологиясы, цитологиясы, антропологиясы мен эмбриологиясы, организмнің бітімі мен пішіні, құрылысы мен дамуы туралы ғылым: А) адам анатомиясы В) адам биологиясы С) адам физиологиясы Д) адам морфологиясы Е) адам биологиясы және морфологиясы 2. Тірі организмдердің ауруларға қарсыласуын түсіндіретін иммунитет теориясын жасағаны үшін Нобель сыйлығына ие болған ғалым: А) И.П. Павлов В) И.М.Сеченов С) И.И Мечников Д) Уильям Гарвей Е) Х. Досмұхамедов 3. Бір мембраналы, шар тәрізді құрылымдар, жасуша үшін өз маңызын жойған заттарды бұзып, ыдыратады: А) ядро В) лизосома С) рибосома Д) митохондрия Е) эндоплазмалық тор 4. Басқа органоидтарда түзілген немесе жасуша мембранасы арқылы пайдалы түрінде түскен заттар жинақталады, әрі тасымалданады. Осы жерде күрделі көмірсулар синтезделеді: А) лизосома В) рибосома С) митохондриялар Д) эндоплазмалық тор Е) Гольджи комплексі 5.Адам организмінде нәруыздар, көмірсулар, майлар жай заттарға дейін ыдырайды, ал олардан қайтадан адам организміне тән күрделі органикалық қосылыстар түзіледі: А) тітіркену В) зат алмасу С) тітіргенгіштік Е) энергетикалық алмасу 6. Шеміршек, сүйек, май, қан және лимфа, ұлпалардың қай типіне жатады: А) жүйке В) дәнекер С) эпителий Д) бұлшықет Е) эпителий және бұлшықет 7. Көмей, кеңірдек, өкпе қандай жүйеге жатады? А) жүйке жүйесіне В) бұлшықет жүйесіне С) эндокриндік жүйеге Д) тыныс алу жүйесіне Е) жүрек-қан тамырлары жүйесіне 8. Нейрон қандай жүйенің жасушасы? А) жүйке жүйесінің В) жыныс жүйесінің С) асқорыту жүйесінің Д) эндокриндік жүйенің Е) тыныс алу жүйесінің 9. Тірек-қимыл жүйесі қандай қызмет атқарады? А) мүшелер жұмысының үйлесуін жүзеге асырады В) биологиялық белсенді заттарды өндіріп, қанға бөліп шығарады С) дене қимылын және оның кеңістікте орын ауыстыруын орындайды Д) адам денесіндегі мүшелер арасындағы байланысты қамтамасыз етеді Е) барлық жүйелерді біріктіреді,олардың әрекетін реттейді және үйлестіреді 10. Мүшелер жүйесін құрайтындар: А) ағза В) нейрон С) ұлпалар Д) мүшелер Е) жасушалар Тақырыбы: Адам организміндегі мүшелер жүйелері қызметінің үйлесімділігі. Ішкі секреция бездері. А 1.Биологиялық белсенді химиялық заттар: А) лимфалар В) гормондар С) ферменттер Д) пигменттер Е) көмірсулар 2.Ішкі секреция бездеріне жатады: А) ұйқы безі В) тер бездері С) қалқанша без Д) жыныс бездері Е) сілекей бездері 3. Қалқанша безден бөлінетін гормон: А) тимозин В) инсулин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 4. Бүйрек үсті безінен бөлінетін гормон: А) инсулин В) тимозин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 5. Ұйқы безінен бөлінетін гормон: А) инсулин В) тимозин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 6. Ағзадағы көмірсу алмасуын реттейтін гормон: А) тимозин В) инсулин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 7. Тимус (айырша без) түзетін гормон: А) тимозин В) инсулин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин
1. Екі қызмет атқаратын без: А) эпифиз В) қалқанша без С) жыныс бездері Д) айырша без (тимус) Е) бүйрек үсті бездері 2. Мида орналасқан ішкі секреция безі: А) эпифиз В) гипофиз С) тироксин Д) айырша без Е) қалқанша без 3. Қалқанша бездің қызметі жеткіліксіз болғанда ойлау процесі баяулайды, дене бітімі мен үлкен ми сыңарлары қыртысының қызметі бұзылады, өсу мен жыныстық жетілуі тоқтайды. Бұл ауру: А) кретинизм В) микседема С) акромегалия Д) базедев ауруы Е) эндемиялық зоб 4. Аурудың белгілері: қалқанша бездің 1 кг-ға дейін ұлғайып өсуі, жүйкенің жоғары қозғыштығы байқалады, адам ентігіп қалады. Бұл аурумен ауыратын адам балық тағамдарын, теңіз қырыққабатын пайдаланып, тағамға йодталған тұз қосуы керек. Бұл ауру: А) кретинизм В) микседема С) акромегалия Д) базедев ауруы Е) эндемиялық зоб 5.Бұл бездің гормондары қандағы фосфор және кальций тұздарының мөлшерін реттейді, ішекте кальцийдің сіңуін және кальцийдің бүйректерде кері сіңуін қамтамасыз етеді. А) ұйқы безі В) тимус безі С) қалқанша без Д) қалқаншамаңы безі Е) бүйрек үсті бездері 6. Қалқанша без қызметінің жетіспеушілігінен туатын ауру: А) кретинизм В) микседема С) алыптылық Д) базедев ауруы Е) ергежейлілік 7.Қант ауруы қай гормонның жетіспеушілігінен болады? А) тимозин В) инсулин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 8.Ішкі секреция бездерінің әсерінен болатын ауруларды емдейтін дәрігер: А) кардиолог В) дермотолог С) офтальмолог Д) невропатолог Е) эндокринолог
1.Сыртқы секреция безі: А) сүт безі В) эпифиз С) гипофиз Д) тимус безі Е) қалқанша безі 2. Аралас без: А) эпифиз В) ұйқы безі С) тимус безі Д) айырша без Е) қалқанша без 3. Аурудың белгісі: Өте ашуланшақ, қатты терлегіш, көп тамақ ішсе де, қатты арықтайды. А) микседема В) кретинизм С) акромегалия Д) базедев ауруы Е) эндемиялық зоб 4. Жас ұлғайған кезде өсу гормонының артық синтезінен, дененің кейбір бөліктерінің өсуіне себепші болады. А) микседема В) кретинизм С) акромегалия Д) базедев ауруы Е) эндемиялық зоб 5. Аурудың белгілері: ағзада зат алмасу бәсеңдейді, әсіресе нәруыз алмасуы бұзылады, терінің астында су жиналады, тері құрғап, дене ісінеді. Дене температурасы төмендейді. Жүрек соғысы баяулайды. Қозғалысы бәсеңдеп, ойлау қабілеті нашарлайды, шашы түсіп, сирейді. А) микседема В) кретинизм С) акромегалия Д) базедев ауруы Е) эндемиялық зоб 6. Бұл гормонның артуы есебінен қанда глюкоза мөлшері көбейеді, ұлпалардың оттекті пайдалануы жоғарылайды, қуық пен бронх бұлшық еттері босаңсиды, ол: А) тимозин В) инсулин С) тироксин Д) адреналин Е) соматотропин 7. Тағам мен судың құрамында қандай химиялық элемент жетіспегенде, алқым ісуі (эндемиялық зоб) ауруы пайда болады? А) йод
В) калий С) фосфор Д) натрий Е) кальций 8. Ішкі секреция бездеріне тән белгі: А) өзектері бар В) гормондары қанға бөлінеді С) гормондары ішекке бөлінеді Д) бауыр жасушаларына бөлінеді Е) тіршілік процестеріне еш әсері жоқ Тақырыбы: Жүйке жүйесінің жалпы сипаттамасы. А 1.Жүйке жасушалары қалай аталады: А) дене В) аксон С) нейрон Д) жасуша Е) дендрит 2.Нейронның қысқа өсіндісі: А) аксон В) талшық С) дендрит Д) рецептор Е) нейрон денесі 3.Жұлынның жоғарғы шетінің жалғасы: А) мишық В) аралық ми С) ортаңғы ми Д) сопақша ми Е) үлкен ми сыңары 4.Аксонның сырты қапталған: А) нәруызды сұр затпен В) сұр және ақ затпен С) май текті сұр затпен Д) минералды ақ қабықшамен Е) май текті ақ қабықшамен (миелинмен) 5.Рефлекстік доғаның басталуы: А) мидан В) аксоннан С) жұлыннан Д) рецептордан Е) нейрондардан 6. Шеткі жүйке жүйесіне не жатады? А) мишық В) жұлын
С) сұр зат Д) үлкен ми сыңары Е) жүйкелер және жүйке түйіндері 7. Жұлыннан тарайтын жүйкелер саны: А) 31 жұп В) 16 жұп С) 14 жұп Д) 12 жұп Е) 10 жұп 8.Жүйке ауруларын емдейтін дәрігер: А) уролог В) кардиолог С) дермотолог Д) эндокринолог Е) невропатолог
1.Жүйке жасушасының ұзын өсіндісі: А) аксон В) нейрон С) дендрит Д) түйіндер Е) рецептор 2. Жүйке жасушасының қызметі: А) жиырылғыштық В) тек қана қозғыштық С) рефлекстік және өткізгіштік Д) қозғалтқыш және жиырғыштық Е) ақпаратты қабылдау, беру және сақтау 3. Жүйке жүйесінің атқаратын қызметі: А) қоректік заттарды тасымалдайды В) гуморальды реттелуді жүзеге асырады С) ағзаны сыртқы ортамен байланыстырады Д) мүшелердің бірлескен қызметін қамтамасыз етеді Е) оттегін және көмірқышқыл газдарын тасымалдайды 4. Жүйке жүйесінің барлығы атқаратын қызметі бойынша екіге бөлінеді: А) шеткі және өсімді В) тәндік және симпатикалық С) орталық және симпатикалық Д) тәндік (сомалы) және өсімді (вегетативті) Е) симпатикалық және парасимпатикалық 5. Өсімді (вегетативті) жүйке жүйесі реттейді: А) тасымалдау В) қозуды өткізу С) тітіркендіруге жауап беру Д) ішкі мүшелердің жұмысын Е) қаңқа бұлшықеттерінің қимылын 6. Мидың қай бөлімі арқылы жоғары және төмен қарай өткізгіш жүйке жолдары өтеді: А) мишық В) аралық ми С) ортаңғы ми Д) сопақша ми Е) алдыңғы ми сыңарлары 7. Есте сақтау, сөйлеу, ойлау аймақтарының орналасқан орны: А) төбе бөлігінді В) шүйде бөлігінде С) самай бөлігінде Д) маңдай бөлігінде Е) үлкен ми сыңарының барлық бөлімдерінде 8. Мидан тарайтын жүйкелер саны: А) 10 жұп В) 12 жұп С) 15 жұп Д) 16 жұп Е) 31 жұп
1. Жұлынның қызметі: А) жиырылғыштық В) тек қана қозғыштық С) рефлекстік және өткізгіштік Д) қозғалтқыш және жиырылғыштық Е) ақпаратты қабылдау, беру және сақтау 2. Сұр зат неден құралған: А) жүйке талшықтары В) мидың тамырлы қабықшасы С) нейронның қысқа өсінділерінің жиынтығы Д) нейронның ұзын өсінділерінің жиынтығы Е) нейрон денелері мен қысқа өсінділерінің жиынтығы 3. Жүйке синапсы: А) бір нейронның аксоны В) жұлынның өткізгіш жолы С) нейрон денелерінің жиынтығы Д) нейрон денелері мен қысқа өсінділерінің жиынтығы Е) жүйке жасушаларының қысқа өсінділерінің жиынтығы 4. Рецептор: А) тітіркенуді қабылдайтын жүйке ұштары В) орталық жүйке жүйесінен қозуды өткізу С) нейрон денелері мен қысқа өсінділерінің жиынтығы Д) қозуды сезгіш нейрондардан қимыл нейрондарына жіберу Е) қозуды сезгіш нейрондардан қондырмалы нейрондарға жіберу 5. Рефлекс: А) тітіркенуді қабылдайтын жүйке ұштары В) сезімтал жүйке талшықтарының аяқталуы С) тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер Д) жүйке импульстарының әсерінен бөлінетін зат Е) сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерге орталық жүйке жүйесі арқылы жауап қайтару реакциясы 6. Рефлекстік доғаның бөлімдері және өту реті: А) рецептор →қозғалтқыш нейрон → жүйке орталығы → сезгіш нейрон → тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер В) жүйке орталығы → сезгіш нейрон → рецептор → қозғалтқыш нейрон → тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер С) рецептор →жүйке орталығы → сезгіш нейрон → қозғалтқыш нейрон → тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер Д) рецептор → сезгіш нейрон → жүйке орталығы → қозғалтқыш нейрон → тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер Е) рецептор → сезгіш нейрон → қозғалтқыш нейрон → жүйке орталығы → тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер 7. Тәндік (сомалық) жүйке жүйесі реттейді: А) тасымалдау В) қозуды өткізу С) ішкі мүшелердің жұмысын Д) тітіркендіруге жауап беру Е) қаңқа бұлшықеттерінің қимылын 8.Есту аймағы ми сыңарының қай бөлігінде орналасқан: А) төбе бөлігінде В) самай бөлігінде С) шүйде бөлігінде Д) маңдай, төбе бөліктерінде Е) маңдай бөлігінің ішкі жағында 9. Симпатикалық жүйке жүйесінің орталығы жұлынның қай бөлігінде орналасқан: А) мойын бөлігінде С) мойын бөлігінен бел бөлігіне дейін Д) мойын бөлігінен сегізкөз бөлігіне дейін Е) ми бағаны мен жұлынның сегізкөз бөлігінде 10.Парасимпатикалық жүйке жүйесінің орталығы жұлынның қай бөлігінде орналасқан: А) мойын бөлігінде В) сегізкөз бөлігінде С) мойын бөлігінен бел бөлігіне дейін Д) мойын бөлігінен сегізкөз бөлігіне дейін Е) ми бағаны мен жұлынның сегізкөз бөлігінде Тақырыбы: Сезім мүшелері. (Анализаторлар немесе сенсорлық жүйе) А 1.Сезім мүшелеріне жататындар: А) ауыз, тіл, ерін, тері В) көз, құлақ, тіл, мұрын, тері С) тері, ішек, тіл, мұрын, ауыз Д) тіс, құлақ, тіл, ауыз, мұрын Е) тіл, құлақ, жүрек, қантамырлары 2. Сыртқы және ішкі тітіркенуді қабылдап, талдайтын сезімтал жүйкелер жиынтығы: А) синапс В) акцептор С) рецептор Д) анализатор Е) тітіркендіргіш 3.Анализаторлардың бөліктері: А) құлақ, мұрын қуысы, көз В) рецепторлық, өткізгіш, көз С) рецепторлық, өткізгіш, орталық Д) ми орталығы, рецепторлық, тітіркендіргіш Е) жүйке жолдары, рецепторлық, тітіркендіргіш 4.Көздің қосымша мүшелері: А) кірпік, қас, соқыр дақ, В) сары дақ, соқыр дақ, қас, С) жас бездері, қабақ, қарашық, Д) қабақ, кірпік, қас, жас бездері Е) көзбұршағы, қарашық, торлы қабық 5.Көз алмасының қабығы: А) ақ қабық В) торлы қабық С) ортаңғы қабық Д) тамырлы қабық Е) кілегейлі қабық 6.Сары және соқыр дақтар көз алмасының қандай қабығында орналасқан? А) ақ қабық В) торлы қабық С) ортаңғы қабық Д) тамырлы қабық Е) кілегейлі қабық
1.Қантамырларына бай тамырлы қабық: А) ақ қабық В) торлы қабық С) ортаңғы қабық Д) тамырлы қабық Е) кілегейлі қабық 2.Көз алмасына пішін береді: А) ақ қабық В) торлы қабық С) ортаңғы қабық Д) тамырлы қабық Е) кілегейлі қабық 3. Күн сәулесін торлы қабыққа шоғырландырады: А) сары дақ В) қарашық С) соқыр дақ Д) құтышалар Е) көзбұршағы 4.Көз ауруларын емдейтін дәрігер: А) уролог В) дерматолог С) офтальмолог Д) невропатолог Е) эндокринолог 5. Сыртқы құлаққа жатады: А) балғашық, төс, үзеңгі В) қуыстар, иірім өзекшелер С) қуыстар, иірімдер, шытырмандар Д) құлақ қалқаны, сыртқы дыбыс жолы Е) шытырман, сүйекті және жарғақты шытырман 6.Ортаңғы құлақ сүйектері: А) балғашық, төс, үзеңгі В) қуыстар, иірім өзекшелер С) қуыстар, иірімдер, шытырмандар Д) құлақ қалқаны, сыртқы дыбыс жолы Е) шытырман, сүйекті және жарғақты шытырман 7.Ортаңғы құлақ қуысының байланысатын мүшесі: А) өңешпен В) көмекеймен С) жұтқыншақпен Д) ауыз қуысымен Е) мұрын қуысымен
1.Дәм сезу орталығы ми сыңарларының қандай бөлігінде орналасқан? А) төбе бөлігінде В) самай бөлігінде С) шүйде бөлігінде Д) маңдай бөлігінде Е) төбе мен самай бөліктерінің шегінде 2.Иіс сезу рецепторларының орналасқан жері: А) жұтқыншақта В) мұрын қалқанында С) мұрын қуысының төменгі жағында Д) мұрын қуысының жоғарғы жағында Е) мұрын қуысының алдыңғы жағында 3.Тері рецепторлары қандай тітіркендіргіштерді қабылдайды? А) иісті, дәмді, жылуды, суықты В) ащыны, тұзды, тәттіні, қышқылды С) ащыны, тұзды, жанасуды, ауырсынуды Д) жанасуды, ауырсынуды, суықты, жылуды Е) тәттіні, қышқылды, ауырсынуды, суықты 4. Иіс сезу рецепторлары қайда орналасқан? А) ұлуденеде В) көз алмасы мен қосымша мүшелерде С) терінің сырқы және нағыз тері қабатында Д) мұрын қуысының сілемейлі қабықшасында Е) тіл бетіндегі дәм түйсінетін «бүршіктер мен бүртіктерде» 5. Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан? А) ұлуденеде В) көз алмасы мен қосымша мүшелерде С) терінің сырқы және нағыз тері қабатында Д) мұрын қуысының сілемейлі қабықшасында Е) тіл бетіндегі дәм түйсінетін «бүршіктер мен бүртіктерде» 6. Сипап сезу рецепторлары қайда орналасқан? А) ұлуденеде В) көз алмасы мен қосымша мүшелерде С) терінің сырқы және нағыз тері қабатында Д) мұрын қуысының сілемейлі қабықшасында Е) тіл бетіндегі дәм түйсінетін «бүршіктер мен бүртіктерде» 7. Есту рецепторлары орналасқан: А) ұлуденеде В) көз алмасы мен қосымша мүшелерде С) терінің сырқы және нағыз тері қабатында Д) мұрын қуысының сілемейлі қабықшасында Е) тіл бетіндегі дәм түйсінетін «бүршіктер мен бүртіктерде»
№1ашық тест сұрақтары. Сұрақтарға жауап беріңіздер, көп нүктенің орнына тиісті сөздерді тауып жазыңыздар. Адамда қанша түрлі сезім мүшелері бар? Атап жаз. Ішкі және сырқы тітіркенуді қабылдап талдайтын сезімтал жүйкелер жиынтығы ... деп аталады. Анализаторларды неше бөлік болады? Атап жаз. Көру мүшесі неден тұрады? Көз алмасына кірмейтіндер: Көз алмасы неше қабықтан тұрады? Оларды атаңдар: Көз алмасының алдыңғы және артқы бөліктерін қаптап не тұрады? Тамырлы қабықтың алдыңғы жағы қандай қабыққа айналған? Көздің алдыңғы қуысы қайда орналасқан? Көздің артқы қуысы қайда орналасқан? Көздің ішкі қысымын реттейді: Көз қуыстарындағы сұйықтық қысымының көтерілуінен болатын ауру: Адам көзінің қара, қоңыр, көкшіл, жасыл болу себебі? Қарашықтың артқы жағында пішіні екі жағы да дөңес линзағы ұқсаған мөлдір дене: Күн сәулесін торлы қабыққа шоғырландыратын: Көзбұршағының мөлдірлігінің көмескіленуінен болатын ауру: Жарыққа сезімтал рецепторлар көздің ... қабығында орналасқан. Жарық пен түсті қабылдайтын рецепторлар: Қас қарайғандағы жарық рецепторлары: Аккомодация дегеніміз не? Көздің сілемейлі қабығының қабынуы: Алыстан көргіштік (қырақтық) қандай жағдайда болады? Көру мүшесінің көмекші бөлігіне жататындар: Адамның әртүрлі қашықтықта тұрған заттың кескінін ажырата алатын құрылымы: Алыстан көрмеушілік кезінде заттың кескінінің болатын жері: Көздің ішкі қабықшасы қалай аталады? Торлы қабықшада жарық сезетін: Сары дақ деген не? Соқыр дақ деген не? Таяқша тәрізді жасуша қандай қызмет атқарады? Көз ауруларын емдейтін дәрігер: Көз алмасының қасаң қабықшасы ... ... еркін өткізеді. Көздің көруінің бұзылуы қандай витамин жетіспеуінен болады? Анализатор туралы ұғымды қолданған ғалым: Құлақ қанша бөлімнен тұрады? Сыртқы құлаққа не жатады? Ортаңғы құлақта қандай сүйекшелер орналасқан? Ішкі құлақ неден тұрады? Құлық бөлетін құлақ бөлімдері бездерінің орналасуы: Тілдің ұшы нені сезеді? Тілдің артқы бөлігі нені сезеді? Сипап сезу мүшесіне не жатады? Тақырыбы: Тірек-қимыл мүшелер жүйесі. А 1.Қаңқаның толық сүйектенуі қай жасқа дейін жалғасады? А) 20-25 В) 25-26 С) 21-22 Д) 18-20
Е) 22-24 2. Сүйектің дамуына қандай дәрумендер көмектеседі? А) В1 В) С
С) А Д) Д
Е) В6 3. Қарт адамның сүйегінде қандай заттар көп болады? А) су В) ағзалық С) химиялық Д) физикалық Е) бейағзалық 4. Адамда неше жұп қабырға болады? А) 9 жұп В) 7 жұп С) 5 жұп Д) 12 жұп Е) 34 жұп 5. Адамда омыртқалар саны: А) 24-26 В) 12-14 С) 33-34 Д) 28-30
Е) 20-22 6. Адамда мойын омыртқа саны: А) 4 В) 7
С) 5 Д) 3
Е) 9 7. Омыртқа жотасының бір бүйіріне қарай иілуі бұзылғанда пайда болатын ауру: А) артроз В) цирроз С) сколиоз Д) цитиноз Е) туберкулез
1.Қозғалмайтын сүйектерді атаңыз: А) омыртқалар В) аяқ сүйектері С) башпай сүйектері Д) қол басы сүйектері Е) ми сауыты сүйектері 2. Сегізкөз қай омыртқаға жалғанады? А) иық белдеуіне В) бел омыртқасына Д) арқа омыртқасына Е) мойын омыртқасына 3.Иық белдеуіне жатады: А) жамбас, сегізкөз В) төссүйек, жамбас С) екі бұғана, екі жауырын Д) тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек Е) ортан жілік, асықты жілік, шыбық сүйек 4. Жамбас белдеуіне жатады: А) жамбас, сегізкөз В) төссүйек, жамбас С) екі бұғана, екі жауырын Д) тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек Е) ортан жілік, асықты жілік, шыбық сүйек 5. Қол сүйектері: А) төссүйек, жауырын В) мықын, шат, шоңданай С) екі бұғана, екі жауырын Д) ортан жілік, асықты жілік, шыбық сүйек, толарсақ Е) тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек, қол басы сүйектері 6. Аяқ сүйектері: А) төссүйек, жауырын В) мықын, шат, шоңданай С) екі бұғана, екі жауырын Д) ортан жілік, асықты жілік, шыбық сүйек, толарсақ Е) тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек, қол басы сүйектері 7. Қандай химиялық элементтен айырылған жілік иілгіш болады? А) СІ (хлор) В) К (калий) С) Mg (магний) Д) Na (натрий) Е) Са (кальций) 8. Омыртқасы неше жерден иіледі? А) 4 жерден В) 2 жерден С) 3 жерден Д) 1 жерден Е) иілмейді 9. Сүйектер жуандап өседі: А) сүйекқап арқылы В) шеміршек арқылы С) қантамырлар арқылы Д) борпылдақ қабат арқылы Е) қыртысты қабаты арқылы 10. Адамның жасы ұлғайған сайын сүйегінде қандай заттар азаяды? А) су В) тұздар С) ағзалық заттар Д) минералды заттар Е) бейағзалық заттар
1.Астыңғы жақ сүйегі самай сүйегімен қалай байланысқан? А) шала қозғалмалы В) шеміршек арқылы С) шықшыт буын арқылы Д) қозғалмалы буын арқылы Е) қозғалмайтын буын арқылы 2. Сүйектің құрамындағы нәруыз: А) 50% В) 15,7% С) 21,7% Д) 12,5%
Е) 10,5% 3. Сүйекке серпімді, иілгіштік қасиет береді: А) су В) май
С) оссеин заты Д) минералды заттар Е) бейағзалық заттар 4.Не себепті балаларды спортқа, циркке, балетке жастайынан қабылдайды? А) жас балалардың сүйегінде судың мөлшері көбірек В) жас балалардың сүйегінде тұздардың мөлшері көбірек С) жас балалардың сүйегінде ағзалық заттардың мөлшері көбірек Д) жас балалардың сүйегінде бейағзалық заттардың мөлшері көбірек Е) жас балалардың сүйегінде минералды заттардың мөлшері көбірек 5.Жасы ұлғайған адамның сүйегі морт сынғыш келеді, себебі: А) сүйектің құрамында су көбейеді, иілгіштік қасиетінен айырылады В) сүйектің құрамында тұздар көбейеді, иілгіштік қасиетінен айырылады С) сүйектің құрамында ағзалық заттар көбейеді, иілгіштік қасиетінен айырылады Д) сүйектің құрамында минералды заттар көбейеді, иілгіштік қасиетінен айырылады Е) сүйектің құрамында бейағзалық заттар көбейеді, иілгіштік қасиетінен айырылады 6.Сүйектердің қозғалмалы байланысатын жері: А) буын В) буын қапшығы С) қозғалмалы байланыс Д) қозғалмайтын байланыс Е) шамалы қозғалатын байланыс 7. Әрбір буынның сырты тығыз дәнекер ұлпадан түзілген қабықпен қапталған, ол: А) буын В) буын беті С) буын қуысы Д) буын қапшығы Е) буын сұйықтығы 8. Үйкелісті кемітіп, сүйектің буын ойығында еркін қозғалуына мүмкіндік береді: А) буын В) буын беті С) буын қуысы Д) буын қапшығы Е) буын сұйықтығы 9. Омыртқа жотасындағы иілім неше жаста толық қалыптасады. А) 18-20 жаста В) 16-18 жаста С) 14-16 жаста Д) 12-14 жаста Е) 10-12 жаста 10.Ет талшықтарының жиырылып, босаңсуына қатысатын нәруыз: А) миоцит В) миозин С) оссеин Д) глюкагон Е) гемоглобин
1.Қан қай ұлпаға жатады: А) жүйке В) дәнекер С) эпителий Д) бұлшықет Е) эпителий және дәнекер 2.Қанның құрамы: А) плазма В) қан жасушалары С) плазма және қан жасушалары Д) глобулиндер және альбуминдер Е) қан жасушалары және глобулиндер 3.Қанның ұюына қатысатын нәруыз: А) альбуминдер В) глобулиндер С) фибриногендер Д) гемоглобиндер және фибриногендер Е) альбуминдер және глобулиндер 4. Жасушадағы су мен денедегі сұйықтықты реттеуге қатысады: А) альбуминдер В) глобулиндер С) фибриногендер Д) альбуминдер және глобулиндер Е) гемоглобиндер және фибриногендер 5.Қанның құрамындағы нәруыз мөлшері: А) 90% В) 0,9% С) 45% Д) 7 – 8 % Е) 0,1 – 0.04 % 6. Қанның қызыл түсті, ядросыз жасушалары: А) моноциттер В) лейкоциттер С) лимфоциттер Д) эритроциттер Е) тромбоциттер 7. Эритроциттер қай мүшеде түзіледі: А) бауырда В) бүйректе С) көкбауырда Д) жілік майында Е) сүйек кемігінде 8. Эритроциттер қай мүшеде ыдырайды: В) сүйек кемігінде С) бүйректе, бауырда Д) бауырда, көкбауырда Е) жілік майында көкбауырда, сүйек кемігінде
1. Қанның түссіз, ядролы жасушасы: А) моноциттер В) лейкоциттер С) лимфоциттер Д) эритроциттер Е) тромбоциттер 2. Лейкоциттер қайда түзіледі: А) бүйректе В) жілік майында С) сүйек кемігінде Д) бауырда, көкбауырда Е) көкбауырда, сүйек кемігінде 3. Лейкоциттер қай мүшеде ыдырайды: А) жілік майында В) сүйек кемігінде С) бүйректе, бауырда Д) бауырда, көкбауырда Е) жілік майында көкбауырда, сүйек кемігінде 4.Лейкоциттердің 1мм3 қандағы мөлшері: А) 4 – 9 млн В) 4 – 9 мың С) 4,5 – 5 млн Д) 4,5 – 5 мың Е) 180 – 350 мың 5. Лейкоциттердің тіршілік ұзақтығы: А) 120 күн В) 4 – 9 күн С) 5 – 9 күн Д) 4 – 6 күн Е) 7 – 10 күн 6. Бөгде бөлшектерді сіңіру, жою: А) фагоцитоз В) иммунитет С) гемофилия Д) фагоциттер Е) оксигемоглобин 7. Эритроциттердің тіршілік ұзақтығы: А) 4 – 9 күн В) 5 – 9 күн С) 4 – 6 күн Д) 7 – 10 күн Е) 120 –127 күн 8.Эритроциттердің атқаратын қызметі: А) қоректік В) қозғыштық С) рефлекстік Д) тасымалдау Е) қорғаныштық
1.Эритроциттердің 1мм3 қандағы мөлшері: А) 4 – 9 млн В) 4 – 9 мың С) 4,5 – 5 млн Д) 4,5 – 5 мың Е) 180 – 350 мың 2.Фибриногеннің фибринге айналуы қай нәруызға байланысты: А) глобулин В) альбумин С) протромбин Д) резус-фактор Е) тромбопластин 3. Ағзаның енген жұқпалы және бөгде денелер әрекетін қабылдамауы: А) фагоцитоз В) иммунитет С) гемофилия Д) фагоциттер Е) оксигемоглобин 4. Қанның формалы элементтері (жасушалары): А) нейрондар, лейкоциттер, тромбоциттер В) эритроциттер, лейкоциттер, альбуминдер С) альбуминдер, глобулиндер, фибриногендер Д) лимфоциттер, глобулиндер, фибриногендер Е) эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер 5. Туылғаннан қаны ұйымайтын, тұқым қуалайтын ауру: А) инфаркт В) гипотония С) гемофилия Д) туберкулез Е) гипертония 6. Қанның төрт тобын ашқанына байланысты Нобель сыйлығын алған австриялық ғалым: А) У.Гарвей В) И.П.Павлов С) И.М.Сеченов Д) И.И.Мечников Е) К.Ландштейнер 7. Фагоцитоз құбылысын ашқан және сол жаңалығы үшін Нобель сыйлығын алған орыс ғалымы: А) У.Гарвей В) И.П.Павлов С) И.М.Сеченов Д) И.И.Мечников Е) К.Ландштейнер 8. Қанның гуморальдық қызметі: А) қоректік заттарды тасымалдау В) дененің тұрақты температурасын сақтау С) оттекті және көмірқышқыл газын тасмалдау Д) гормондар мен басқа биологиялық белсенді заттарды тасымалдау Е) организмнің ішкі ортасының тұрақты құрамы мен қасиетін сақтау 9. Қанның жылуреттеу қызметі: А) қоректік заттарды тасымалдау В) дененің тұрақты температурасын сақтау С) оттекті және көмірқышқыл газын тасмалдау Д) гормондар мен басқа биологиялық белсенді заттарды тасымалдау Е) организмнің ішкі ортасының тұрақты құрамы мен қасиетін сақтау
Сұрақтарға қысқаша жауап беріңіздер: Ағзаның ішкі ортасына не жатады? Қанның құрамы неден тұрады? Плазманың құрамында қанша пайыз су бар? Плазманың құрамында неше пайыз нәруыз бар? Плазманың құрамындағы нәруыздарды ата. Құрамында фибриноген нәруызы болмайтын қан плазмасы қалай аталады? Микробтарды ерітетін обыр жасушалар қалай аталады? Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық: Лимфада болатын лейкоцит жасушалар қалай аталады? Оттекпен қосылған гемоглобин: Көмір қышқыл газбен қаныққан гемоглобин: Бұлшықеттерді оттегімен қамтамасыз ететін гемоглобин: Жарақаттанған жердегі қанның ұю ұзақтығы: Қан беретін адам: Қанды қабылдайтын адам: Адамдағы қанның мөлшері: Егу арқылы қалыптасатын иммунитет: Лейкоциттердің қызметін зерттеген ғалым: Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз: Қан ұйымайтын ауру: Макака-резус маймылының қанында болатын нәруыз: Резус-фактор деген не? Бөгде заттарға қарсы ағзада түзілетін нәруыз: Қаңға қызыл түс беретін зат: Шешекке қарсы егуді алғаш қолданған ағылшын дәрігері: Қандағы ерігіш нәруыз: Қанның ұюына қатысатын қан жасушасы: Фагоцитоз деген не? Фагоцитоз құбылысын ашқан ғалым: Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары: Иммунитет деген не? Иммунитеттің түрлерін ата: Қанның қанша тобы бар? І топтың қанын қалай атайды? ІІ топтың қанын қай топқа құюға болады? ІІІ топтың қанын қай топқа құюға болады? IV топтың қанын қай топқа құюға болады? Эритроциттер қайда түзіледі? Эритроциттердің тіршілік ету ұзақтығы: Эритроциттер ағзаның қай жерінде бұзылады? 1мм3 қанда қанша эритроциттер болады? Эритроциттердің қызметі қандай? Қанның түссіз, ядролы, амёба тәрізді қозғалғыш жасушалары: Түйіршікті лейкоциттерге қандай жасушалар жатады? Түйіршіксіз лейкоциттерге не жатады? 1мм3 қандағы лейкоциттердің мөлшері қанша? Лейкоциттердің тіршілік ету ұзақтығы: Лейкоциттер қайда түзіледі? Лейкоциттер ағзаның қай жерінде бұзылады? Лейкоциттердің қызметін ата: Адам қанында(1мм3) қанша тромбоциттер болады? Тромбоциттердің тіршілік ету ұзақтығы: Тромбоциттердің қызметін ата: Тромбопластин деген не? Фибриноген қандай нәруыз және ол қайда болады? Фибрин неден түзіледі? Лимфаның құрамы қандай? Лимфаның қаннан айырмашылығы неде? Лимфоциттердің қызметін ата: Ересек адамның жүрегінің салмағы қанша? Жүректі қандай ұлпалар құрайды? Жүрекшелер мен қарыншаларды байланыстыратан қақпақшалар: Жүректің оң жақ бөлігіндегі жүрекше мен қарынша арасындағы қақпақша: Жүректің сол жақ бөлігіндегі жүрекше мен қарынша арасындағы қақпақша: Сол жақ қарынша мен қолқа, оң жақ қарынша мен өкпе артериясы шегіндегі қақпақшалар: Жүректің қабырғасы неше қабаттан тұрады және оларды ата: Жүрек жұмысының гормондар арқылы реттелуі: Адреналин гормоны жүректің жиырылуын: Қанның қысымын өлшейтін құрал: Қан қысымының жоғарылауы: Қан қысымының төмендеуі: Тамырдың соғуы дегеніміз не? Қолқада қан қандай жылдамдықпен ағады? Артерияда қан қандай жылдамдықпен ағады? Капиллярларда қан қандай жылдамдықпен ағады? Нейрогуморальды реттелу дегеніміз не? Қан кетудің түрлерін ата: Артериялық қан кетуде қанның түсі неліктен ашық алқызыл түсті болады? Веналық қан кету кезінде қанның түсі қандай болады? Себебі неде? Қан аздық деген не? ЖИТС деген не? АИВ деген не? Тақырыбы: Жүрек-қантамырлар және лимфа жүйелері. А 1. Адамның жүрегі неше бөліктен тұрады: А) 1 В) 2
С) 3 Д) 4
Е) 5 2. Үлкен қанайналым шеңбері қайдан басталады: А) жүрекшеден В) сол жақ қарыншадан С) оң жақ қарыншадан Д) оң жақ жүрекшеден Е) сол жақ жүрекшеден 3. Кіші қанайналым шеңбері қайдан басталады: А) жүрекшеден В) оң жақ жүрекшеден С) оң жақ қарыншадан Д) сол жақ қарыншадан Е) сол жақ жүрекшеден 4.Үлкен қанайналым шеңбері аяқталады? А) жүрекшеде В) оң жақ жүрекшеде С) оң жақ қарыншада Д) сол жақ қарыншада Е) сол жақ жүрекшеде 5. Кіші қанайналым шеңбері аяқталады: А) жүрекшеде В) оң жақ жүрекшеде С) оң жақ қарыншада Д) сол жақ қарыншада Е) сол жақ жүрекшеде 6. Адамның артериялық қан қысымын өлшейтін құрал: А) барометр В) тонометр С) спирометр Д) динамометр Е) электрокардиограф 7. Қан қысымы төмендегенде кезде болатын ауру: А) инфаркт В) гемофилия С) гипотония Д) туберкулез Е) гипертония 8. Қанның үлкен және кіші шеңберінде айналу уақыты: А) 1 – 2 минут В) 4 – 5 минут С) 4 – 5 секунд Д) 23 – 27 минут Е) 23 – 27 секунд
1. Жүрек автоматизмі: А) жүректің жиырылуы В) жүрекшелердің жиырылуы С) қарыншалардың жиырылуы Д) жүректің өзінде пайда болатын импульс әсерінен жиырылу қпбілеті Е) жүрек әрбір жиырылғанда пайда болатын артерия қабырғасының ырғақты тербелісі 2.Айшық тәрізді қақпақшалар қайда орналасқан? А) сол жақ қарынша мен қолқа арасында В) қарынша мен артерия қантамырының арасында С) оң жақ жүрекше мен оң жақ қарыншаның арасында Д) сол жақ жүрекше мен сол жақ қарыншаның арасында Е) сол жақ қарынша мен қолқа, оң жақ қарынша мен өкпе артериясы шегінде 3. Қос жақтаулы қақпақшалар қайда орналасқан? А) сол жақ қарынша мен қолқа арасында В) қарынша мен артерия қантамырының арасында С) оң жақ жүрекше мен оң жақ қарыншаның арасында Д) сол жақ жүрекше мен сол жақ қарыншаның арасында Е) сол жақ қарынша мен қолқа, оң жақ қарынша мен өкпе артериясы шегінде 4. Ағзада жасушалардың арасын толтырып тұратын қан плазмасынан түзілетін түссіз, мөлдір сұйықтық: А) қан
В) лимфа С) плазма Д) қанның сарысуы Е) ұлпа сұйықтығы 5. Лимфаның қызметі: А) оттегін тасымалдайды В) бөгде заттарды сіңіреді С) қанды ұйытуға қатысады Д) қоректік заттарды тасымалдайды Е) ағзаға енген зиянды микробтар мен басқа да бөгде заттарды сүзіп қалады 6. Жүрек циклі: А) жүректің жиырылуы В) жүрекшелердің жиырылуы С) екі қарыншаның жиырылуы Д) жүрекшелер мен қарыншалардың жиырылуы Е) жүректің жиырылуы жүрекшелердің бір жиырылуынан екінші жиырылуына дейінгі кезең 7. Тамырдың соғуы: А) жүректің жиырылуы В) жүрекшелердің жиырылуы С) қарыншалардың жиырылуы Д) артерия қабырғасының ырғақты тербелісі Е) жүректің өзінде пайда болатын импульс әсерінен жиырылу қабілеті 8.Қанның ең көп қысымы қай кезде болады: А) венада қан тудыратын қысым В) қарыншалар жиырылған кезде С) жүрекшелер жиырылған кезде Д) жүрек жалпы босаңсыған кезде Е) артерияда қан тудыратын қысым С Үш жақтаулы қақпақшалар қайда орналасқан: А) сол жақ қарынша мен қолқа арасында В) қарынша мен артерия қантамырының арасында С) оң жақ жүрекше мен оң жақ қарыншаның арасында Д) сол жақ жүрекше мен сол жақ қарыншаның арасында Е) сол жақ қарынша мен қолқа, оң жақ қарынша мен өкпе артериясы шегінде 2. Қанның тамырлардың бойымен қозғалуының реттелуі: А) нейрогуморальды В) қан арқылы реттеледі С) гуморальды реттеледі Д) өсімді жүйке жүйесі арқылы Е) тәндік жүйке жүйесі арқылы 3.Артерия қабырғаларының ырғақты тербелісі: А) қанайналым В) қанның ағуы С) жүректің соғуы Д) тамырдың соғуы Е) жүректің жиырылуы 4. Қанда эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын ауру: А) гемофилия В) жүрек кемістігі С) қаназдық (анемия) Д) аққандылық (лейкемия) Е) вена қантамырларының кеңеюі 5. Лейкоциттердің тез көбейіп, қан ағынын толтырып жіберуден болатын ауру: А) гемофилия В) жүрек кемістігі С) қаназдық (анемия) Д) аққандылық (лейкемия) Е) вена қантамырларының кеңеюі 6.Лимфа қылтамырларының қантамыр қылтамырланынан айырмашылығы: А) лимфа қылтамырлары кең В) лимфа қылтамырларының бір ұшы тұйық С) лимфа қылтамырларға ілмекшелер болады Д) лимфа қылтамырлардың қабырғасы қалың Е) лимфа қылтамырлары тек ми мен жұлынды торлап жатады 7. Лимфа сұйықтығы қайда құйылады: А) вена қанымен араласып, жүрекшеге В) вена қанымен араласып, сол жақ қарыншаға С) вена қанымен араласып, оң жақ қарыншаға Д) вена қанымен араласып, оң жақ жүрекшеге Е) вена қанымен араласып, сол жақ жүрекшеге 8. Лимфа жүйесінің атқаратын қызметі: А) рефлекстік В) өткізгіштік С) тасымалдау Д) қорғаныштық Е) биологиялық сүзгі 9.Қан қысымы жоғарылаған кезде болатын ауру: А) инфаркт В) гемофилия С) гипотония Д) туберкулез Е) гипертония
1.Тынысалу орталығы: А) өкпе В) мишық С) артқы ми Д) сопақша ми Е) өкпе көпіршіктері 2. Әрі асқорыту, әрі тынысалу мүшелер жүйесіне жатады: А) көмекей В) кеңірдек С) бидайық Д) жұтқыншақ Е) ауатамырлар 3. Тынысалу жүйесі эволюциялық дамуда қай жүйемен тығыз байланысты: А) жыныс жүйесімен В) асқорыту жүйесімен С) зәршығару жүйесімен
Е) қанайналым жүйесімен 4. Тынысалуға қатысатын бұлшықеттер: А) арқа бұлшықеті В) мойын бұлшықеті С) құрсақ бұлшықеті Д) жалпақ бұлшықеттер Е) қабырғааралық бұлшықеті 5. Бүкіл ағзаны әлсірететін, өте кең тараған қауіпті жұқпалы ауру, асқынғанда басқа аурулардың тууына себепші болады, науқастың дене қызуы көтеріледі, түшкіреді, жөтеледі, тамақтың иісін, дәмін сезбейді: А) тұмау
В) қаназдық С) туберкулез Д) гипертония Е) қант ауруы В 1. Тынысалуды жиілететін гормондар: А) инсулин және тироксин В) адреналин және инсулин С) адреналин және тироксин Д) тестостерон және адреналин Е) паратгормон және адреналин 2. Оттегін тасушы: А) өкпе В) альвеола С) рибосома Д) гемоглобин Е) митохондрий 3. Артерия қанымен жасушалардың газ алмасуы қандай жолмен жүреді: А) кері жолмен В) тура жолмен С) жанама жолмен Д) броунды жолмен Е) диффузия жолымен 4. Өкпе плеврасы қандай ұлпадан тұрады: А) жүйке В) дәнекер С) эпителий Д) бұлшықет Е) жүйке және дәнекер 5. Мойынның алдыңғы жағында орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше: А) бронхы В) кеңірдек С) көмекей Д) ауатамыр Е) жұтқыншақ 6. Атмосфералық ауаның құрамы: А) азот –79% , оттегі –16% , көмірқышқыл газы – 4% В) азот –79% , оттегі –4% , көмірқышқыл газы – 16% С) азот –79% , оттегі –0,03% , көмірқышқыл газы – 21% Д) азот –21% , оттегі –79% , көмірқышқыл газы – 0,03% Е) азот –79% , оттегі –21% , көмірқышқыл газы – 0,03% 7. Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін құрал: А) тонометр В) барометр С) спирометр Д) динамометр Е) электрокардиограф
1. Көмекейдің жалғасы, іші қуыс түтік пішінді шеміршекті мүше: А) бронхы В) көмекей С) кеңірдек Д) ауатамыр Е) жұтқыншақ 2. Тыныс шығарғандағы ауаның құрамы: А) азот –79% , оттегі –16% , көмірқышқыл газы – 4% В) азот –79% , оттегі –4% , көмірқышқыл газы – 16% С) азот –79% , оттегі –0,03% , көмірқышқыл газы – 21% Д) азот –21% , оттегі –79% , көмірқышқыл газы – 0,03% Е) азот –79% , оттегі –21% , көмірқышқыл газы – 0,03% 3. Тыныс алудың қосымша сыйымдылығы дегеніміз: А) терең дем шығарғанмен де өкпеде 500мл ауаның қалып қоюы В) терең дем шығарғанмен де өкпеде 1200мл ауаның қалып қоюы С) адамның қалыпты дем шығарып, артынша терең дем шығарғанда қосымша 1500мл ауаны шығаруы Д) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 1500мл ауаны жұтуы Е) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 500мл ауаны жұтуы, шығаруы 4. Қалдық ауа сыйымдылығы: А) терең дем шығарғанмен де өкпеде 500мл ауаның қалып қоюы В) терең дем шығарғанмен де өкпеде 1200мл ауаның қалып қоюы С) адамның қалыпты дем шығарып, артынша терең дем шығарғанда қосымша 1500мл ауаны шығаруы Д) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 1500мл ауаны жұтуы Е) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 500мл ауаны жұтуы, шығаруы 5. Адам терең тыныс алып, терең тыныс шығарғандағы ауаның ең көп мөлшері: А) тыныстық сыйымдылық В) қалдық ауа сыйымдылығы С) өкпенің тіршілік сыйымдылығы Д) тыныс алудың қосымша сыйымдылығы Е) тыныс шығарудың қосымша сыйымдылығы 6. Тыныстық сыйымдылық: А) терең дем шығарғанмен де өкпеде 500мл ауаның қалып қоюы В) терең дем шығарғанмен де өкпеде 1200мл ауаның қалып қоюы С) адамның қалыпты дем шығарып, артынша терең дем шығарғанда қосымша 1500мл ауаны шығаруы Д) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 1500мл ауаны жұтуы Е) адамның тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда және әрбір тыныс шығарғанда шамамен 500мл ауаны жұтуы, шығаруы
Сұрақтарға қысқаша жауап беріңіздер: Тыныс алудың маңызы неде? Тыныс алу деген не? Тыныс алу мүшелеріне не жатады? Кеңсіріктің(мұрын қуысы) құрылысы қандай? Мұрын қуысы ас қорытудың қай мүшесімен байланысы бар? Кілегейлі (сілемейлі) қабықша қандай қызмет атқарады? Иіс сезу жүйкелерінің ұштары қайда орналасқан? Мойынның алдыңғы жағында, IV – VI мойын омыртқалары деңгейінде орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше. Дыбыс сіңірлері арасындағы кеңістік қалай аталады? Мойынның алдындыңғы жағындағы ең ірі қалқанша шеміршегінің үлкен үшкір түйіні қалай аталады? Ер адамның көмекейінің орташа ұзындығы қанша? Әйелдердің көмекейінің орташа ұзындығы: Кеңірдек қайда орналасқан? Бронхының ең жіңішке тармақтары қалай аталады? Бронхылардың ұштары шоғырланып немен аяқталады? Кеуде қуысының қабырғасына жанаса орналасқан серпінді, борпылдақ мүше: Адамда неше өкпе болады? Оң жақ өкпе неше бөліктен тұрады? Сол жақ өкпе неше бөліктен тұрады? Өкпенің сыртын не қаптайды? Плевра қабаттарының арасында не болады? Плевра қуысында не болады? Плевра қуысында ауа бола ма? Тыныс алу және тыныс шығару орталықтары қайда орналасқан? Тыныс алу қозғалыстары қалай жүзеге асырылады? Ересек адамның тыныс алу қозғалысы минутына неше рет? Жаңа туған нәрестенің тыныс алу қозғалыстары ше? Көкет (көкет-диафрагма) деген не? Көкіректі тыныс алу типі деген не, ол кімдерде болады? Құрсақты тыныс алу деген не, ол кімдерде болады? Тыныс алғанда атмосфералық ауаның құрамы қандай? Тыныс шығарғанда ауаның құрамы қандай? Өкпедегі және ұлпадағы газ алмасу қанша кезеңнен тұрады? Өкпенің тіршілік сыйымдылығы деген не? Тыныстық сыйымдылық деген не? Қосымша сыйымдылық деген не? Қалдық ауа сыйымдылық деген не? Тыныс алудың нейрогуморальдық реттелуі денен не? Гуморальдық реттелу деген не? Тыныс алу орталығының іс-әрекетіне гуморальды әсер етіп, тынысты жиілететін гормондар: Өкпені жарақаттайтын ауру қалай аталады? Тұмау қандай ауру? Тақырыбы: Асқорыту жүйесі. А 1.Қоректік заттар құрамына қандай органикалық (ағзалық) заттар кіреді? А) нәруыздар, көмірсулар, су В) көмірсулар, майлар, нәруыздар С) дәрумендер, тұздар, нәруыздар Д) су, минералды тұздар, нәруыздар Е) су, минералды тұздар, көмірсулар 2.Адам денесіндегі судың орташа мөлшері қандай? А) 20 – 25% В) 80 – 90% С) 60 – 65% Д) 70 – 80% Е) 0,6 – 5,0% 3. Адам ағзасына өзгеріссіз сіңірілетін зат: А) су В) май
С) нәруыз Д) көмірсу Е) минералды тұз 4. Нәруыздың тәуліктік мөлшері: А) 5 – 6 г В) 80 – 90г С) 70 – 100г Д) 100 –120г Е) 400 – 500г 5. Көмірсулардың тәуліктік мөлшері: А) 5 – 6 г В) 80 – 90г С) 70 – 100г Д)100 –120г Е) 400 – 500г 6. Ересек адамдардағы тұрақты тіс саны: А) 16 – 18 В) 12 – 14 С) 18 – 20 Д) 28 – 32 Е) 32 – 34 7. Бір түбірлі тістер: А) күрек және сойдақ тістер В) күрек және кіші азу тістер С) кіші және үлкен азу тістер Д) сойдақ және кіші азу тістер Е) сойдақ және үлкен азу тістер 8. Бауырдан бөлінетін сөл: А) өт В) сілекей С) ішек сөлі Д) қарын сөлі Е) панкреатин 9. Адам ағзасындағы ең үлкен асқорыту безі: А) өт В) бауыр С) ұйқыбез Д) ішек сөлі Е) сілекей безі 10. Тамақты дұрыс пайдалану туралы ғылым: А) диетология В) вирусология С) дерматология Д) гельминтология Е) эндокринология
1. Адамда ас қорыту жолының ұзындығы: А) 3 – 5м В) 8 – 10м С) 15 – 18м Д) 1,5 – 2 м Е) 5,5 – 6 м 2.Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан? А) тілде В) жұмсақ таңдайда С) сілекей бездерінде Д) жұмсақ таңдайдың соңында Е) ұрттың сілемейлі қабығында 3. Ас қорыту және тыныс жолдары қай жерде қиылысады? А) өңеште В) асқазанда С) жұтқыншақта Д) ауыз қуысында Е) ұлтабар ұшында 4.Ас қорыту жолында асқазаннан кейін не орналасқан? А) өңеш В) аш ішек С) тоқ ішек Д) ұлтабар Е) жұтқыншақ 5. Тоқ ішектің бөлімдері: А) бүйен, тік ішек, ұлтабар В) бүйен, соқырішек, ұлтабар С) бүйен, соқырішек, тік ішек Д) соқыр ішек, тік ішек, ұлтабар Е) соқырішек, жиек ішек, тік ішек 6. Аш ішек бөлімдері: А) ұлтабар, тік ішек, аш ішек В) ұлтабар, соқырішек, тік ішек С) соқырішек, аш ішек, тік ішек Д) ұлтабар, аш ішек, мықын ішек Е) соқырішек, жиек ішек, тік ішек 7. Ауыз қуысындағы бездер: А) жас безі В) тер бездері С) сілекей бездері Д) асқорыту бездері Е) асқорыту және сілекей бездері 8. Пепсин ферменті қандай ортада қызметін атқарады: А) сілтілік В) бейтарап С) әлсіз сілтілік Д) әлсіз қышқыл Е) қышқыл ортада 9. Бактерияларды жоятын фермент: А) липаза В) пепсин С) амилаза Д) лизоцим Е) фосфотаза 10. Ұйқы безінен бөлінетін сөл: А) өт В) қарын С) сілекей Д) ішек сөлі Е) панкреатин
1. Асқазанда пепсин ферменті қандай затты ыдыратады: А) суды В) майды С) нәруызды Д) көмірсуды С) минералды тұздарды 2. Өт қандай тағамдарды қорытуға әсер етеді: А) суды В) көмірсулар С) майлы тағамдар Д) ақуызды тағамдар Е) майлы және нәруызды тағамдар 3.Қанды улы заттардан қай мүше тазартады: А) бауыр В) ұйқыбез С) ішек сөлі Д) тер бездері Е) сілекей бездері 4. Ішекте түзіліп, лимфа жүйесіне сіңетін органикалық зат: А) майлар В) глюкоза С) глицерин Д) нәруыздар Е) аминқышқылдар 5. Жасунық ( клетчатка) қай мүшеде ыдырайды: А) асқазанда В) ұлтабарда С) аш ішекте Д) тоқ ішекте Е) ұйқы безінде 6. Су қай мүшеде сіңеді: А) ұлтабарда В) асқазанда С) аш ішекте Д) тоқ ішекте Е) ұйқы безінде 7. Ас қарыннан қайда барады: А) өңешке В) бауырға С) ұлтабарға Д) аш ішекке Е) тоқ ішекке 8. Асқорыту физиологиясын зерттеген ғалым: А) С.П. Боткин В) И. П. Павлов С) И. М. Сеченов Д) И.И. Мечников Е) Х. Досмұхамедов 9. Өт қай жерде түзіледі: А) бауырда В) қарында С) аш ішекте Д) ұлтабарда Е) ұйқы безінде 10.Көмірсуларды қандай фермент ыдыратады: А) липаза В) пепсин С) амилаза Д) лизоцим Е) фосфотаза
№4 ашық тест сұрақтары Сұрақтарға қысқаша жауап беріңіздер: 1.Ағза мен сыртқы орта арасында жүретін барлық химиялық реакциялардың жиынтығы: 2.Организмге тән заттардысинтездейтін және одан энергиябөлетін күрделі процестер жиынтығы: 3.Жасушада синтезделген органикалық заттардың бір бөлігінің тотығуы және ыдырауы жүретін процестердің жиынтығы: 4.Нәруыздар – биологиялық полимерлер, ал мономері не? 5.Алмастыруға болатын аминқышқылдары қайда түзіледі? 6.Алмастыруға болмайтын аминқышқылдар ағзаға қайдан келеді? 7.Майдың құрамы қандай? 8.Көмірсулар асқорыту мүшелерінде ыдырауынан не түзіледі? 9. Қанның құрамындағы қанттың мөлшері қанша болу керек? 10.Қанның құрамындағы қанттың мөлшерін реттеуге қатысатын: 11.Ағзаға түскен қанттың артық мөлшері не түрінде, қайда қорға жиналады? 12.Тағаммен бірге ағзаға түскен көмірсулер майға айналуы мүмкін бе? Мүмкін болса, қандай жағдайда? 13. Ферменттердің қатысуымен күрделі ағзалық қослыстардың ыдырауы кезінде энергия бөлінетін реакциялардың жиынтығы: 14.Энергетикалық алмасудың неше кезеңі болады? 15.Энергеткалық алмасудың қай кезеңі жасушалардағы лизосомаларда жүреді? 16.Қай кезеңі цитоплазмада жүреді? 17.Митохондрияларда қай кезеңі жүреді? 18. Энергияның ең көп мөлшері қай кезеңінде бөлінеді? 19. 1г көмірсулар мен нәруыздар ыдырағанда қанша энергия бөлінеді? 20. 1г май ыдырағанда қанша энергия бөлінеді? 21. Ұйықтамай тыныш жатқан адамдағы зат алмасуды қалай атайды? 22. Жалпы алмасу дегеніміз не? 23. Тағамның барлық нәруыздары қарында қай ферменттің әсерінен ыдырайды? 24. Витаминдерді кім, қай жылы ашты? 25. Адамға бір тәулікке қажетті витаминдердің мөлшері қанша? 26. Витаминдердің адам ағзасында жетіспеуінен болатын ауру: 27. Витаминдерді шеттен тыс пайдаланудан болатын ауру: 28.Суда еритін витаминдер: 29. Майда еритін витаминдер: 30. Ақшам соқыр(куриная слепота) ауруы қай витамннің жетіспеушілігінен болады? 31.Жас сәбилерде мешел ауруы қай дәруменнің жетіспеуінен болады? 32. Ағзаның зат алмасу үдерісіне және көбеюіне қай дәрумен әсер етеді? 33.Қай витамин қанның ұюына әсер етеді? 34. С витаминінің ұзақ уақыт жетіспеушілігінен, адам қандай ауруға шалдығады? 35. В1 витаминінің ұзақ уақыт жетіспеуінен қандай ауру пайда болады? 36. Қай дәрумен жүйке ұлпасының өсуін реттеуге қатысады? 37. Эритроциттердің жетілуіне, темірдің дұрыс пайдаланылуына әсер ететін витамин: 38. РР витаминдері қандай мүшелерге әсер етеді? 39. РР витаминдері жетіспегенде қандай ауру пайда болады? 40. Қай витаминдердің жетіспеушілігінен қаназдық ауруы пайда болады? Тақырыбы: Ыдырау өнімдерін шығару жүйесі №5 ашық тест сұрақтары 1.Ағза енді қайта пайдаланбайтын зат алмасудың соңғы өнімдері: 2.Ыдырау өнімдерін шығаруға қатысатын мүшелерді атаңдар. 3.Ағзадан зат алмасудың соңғы өнімдерінңң неше пайызы бүйрек арқылы шығарылады? 4.Бүйрек ағзаның қай бөлігінде оналасқан? 5. Не себепті оң жақтағы бүйрек сол жақтағы бүйректен төменірек орналасқан? 6. Әрбір бүйректің салмағы қанша? 7.Бүйректің ойыс жағындағы қуыс қалай аталады? 8. Бүйректің ойыс жағындағы артерия тамырлары, бүйрек веналары, жүйке талшықтары және несепағар жолдары орналасқан бөлігі қалай аталады? 9. Бүйректің құрылымдық және қызметтік бірлігі: 10. Нефронның құрылысы қандай? 11. Бүйректің қызметтері қандай? 12. Бүйрек пен қуықты жалғастыратын мүше: 13. Ересек адамның қуығының сыйымдылығы қанша? 14. Зәрдің құрамындағы судың мөлшері: 15. Зәрдің құрамында қанша пайыз ағзалық зат болады? 16. Зәрдің құрамында қанша пайыз бейағзалық зат болады? 17. Зәрдің сарғыш түсті болу себебі неде? 18. Бірінші реттік зәр түзілу қалай жүзеге асады? 19. Бүйрек денешігі қайда орналасқан? 20. Екінші реттік зәр қалай түзіледі? 21. Бүйрек қызметінің бұзылуынан, қанда несепнәрдің мөлшерінің шектен тыс көбеюінен адам қандай ауруға ұшырауы мүмкін? 22. Қанның нәруызы азайып, қан сарысуының ұлпа сұйықтығынан суды сору әрекеті төмендейді әрі зәрдің түзілуі баяулайды, бұл ауру бактериялардың әсерінен болады. Бұл қай аурудың белгісі? 23. Бадамша бездің , жұлын қызметінің бұзылуынан болатын ауру: 24. Бүйрек ауруларын емдейтін дәрігер: ІІ бөлім Жауаптары Тақырыбы: Адам – биологиялық түр. Адам организмінің құрылысы мен қызметіне жалпы шолу.
Тақырыбы: Адам организміндегі мүшелер жүйелері қызметінің үйлесімділігі. Ішкі секреция бездері.
Тақырыбы: Жүйке жүйесінің жалпы сипаттамасы.
Тақырыбы: Сезім мүшелері. (Анализаторлар немесе сенсорлық жүйе)
№1тапсырма. 1. 5. көру, есту, иіс сезу, сипап сезу, дәм сезу 2. анализатор 3. 3 бөлік: шеткі, өткізгіш, орталық 4. көз алмасы мен қосымша аппараттан 5. қабақ, қас, жас бездері 6. 3.сыртқы қабық – ақ қабық, ортаңғы қабық – тамырлы қабық, ішкі қабық – торлы қабық 7. ақ қабық 8. нұрлы қабыққа 9. мөлдір қабық пен нұрлы қабықтың арасында 10. нұрлы қабық пен көз бұршағының арасында 11. көз қуыстарындағы сұйықтық 12. глаукома 13. пигментке байланысты 14. көзбұршағы 15. көзбұршағы 16. катаракта 17. торлы 18. құтышалар 19. таяқшалар 20. көзбұршақтың пішінін өзгертуі 21. көз қарығуы (конъюнктивит) 22. көз бұршағының өз пішінін өзгерте алмай, төмендеуі кезінде 23. қабақ, қас, кірпік, жас өзекшелері, көз жасы бездері, көзді қимылдататын бұлшық еттер 24. көзбұршағы 25. торлы қабықшасының алдында 26. торлы қабықша 27. таяқшалар мен құтышалар 28. көздің тор қабығында қарашыққа қарсы жиналған құтышалар 29. көздің тор қабығындағы көру жүйкесі шығатын жер 30. бұл арқылы адам түнде, ымырт жабылған кезде жақсы көреді 31. офтальмолог 32. жарық сәулесін 33. А витамині 34. И.П.Павлов 35. 3. сыртқы, ортаңғы, ішкі 36. құлақ қалқаны, сыртқы есту жолы 37. балғашық, төс, үзеңгі 38. үш жарты иірім өзекшелер, қуыстар, ұлудене, кіреберіс бөлім 39. сыртқы дыбыс жолында 40. тәттіні 41. ащыны 42. тері
Тақырыбы: Тірек-қимыл мүшелер жүйесі.
Тақырыбы: Ағзаның ішкі ортасы.
№2 ашық тест сұрақтарының жауаптары қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа. плазмадан, формалы элементтерден немесе қан жасушаларынан (эритоциттер – қанның қызыл түйіршіктері, лейкоциттер – қанның ақ түйіршіктері, тромбоциттер – қан пластинкалары). 90-92 пайыз. 7-8 пайыз. альбуминдер – плазмадағы судың мөлшерін реттейді, глобулиндер – организмді бактериялардан қорғайды, фибриногендер – қан ұюына қатысады). қанның сарысуы (сыворотка). фагоциттер қан лимфоциттер оксигемоглобин карбоксигемоглобин миогемоглобин 4-5 минут донор рецепиент 4,5-5 литр жасанды иммунитет Илья Ильич Мечников фибриноген гемофилия резус-фактор адам мен макака маймылының қанында болатын ерекше нәруыз антитела, қарсыдене гемоглобин Эдуард Дженнер фибриноген тромбоцит ағзаның қорғану реакциясы Илья Ильич Мечников эритроциттер иммунитет – организмнің енген және бөгде денелер әрекетін қабылдамауы табиғи, жасанды 4 тобы. әмбебап ( универсал) 2-ші және 4-ші топқа құюға болады 3-ші және 4-ші топқа тек 4-ші топқа сүйек кемігінде 120 – 127 күн көкбауыр мен бауырда 4,5 – 5 млн газдарды тасымалдау лейкоциттер нейтрофилдер (45-75%), эозинофилдер (1 -5% ), базофилдер( 0-1%) лимфоциттер (18-30%), моноциттер (2-9%) 4 – 9 мың 5 - 9 тәулік сүйек кемігінде, көкбауыр және лимфа түйіндерінде Көкбауырда және бауырда организмдерді ауру тудыратын бактериялардың, бөгде денелердің енуінен сақтау немесе қоғаныштық 250 – 400 мың. 7 – 10 тәулік Қанның ұюы және қан кетуді тоқтату. Тромбопластин – фермент, ол тамырлардың тарылуы мен химиялық реакциялар тудыратын биологиялық белсенді заттар босап шығады. ерігіш нәруыз, ол қан плазмасында болады ерімейтін жіп тәрізді талшықтар су (95%), нәруз (3-4%), глюкоза(0,1%), минералды тұздар(0,9%) эритроциттері мен тромбоциттері жоқ, лейкоциттердің бір түрі – лимфоциттер көп мөлшерде болады ағзаға енген зиянды микробтар мен бөгде заттарды сүзіп қалады, аш ішектің бүрлеріндегі майларды сіңіреді 250-300 грамм дәнекер жақтаулы қақпақшалар үш жақтаулы қақпақша қос жақтаулы қақпақша айшық тәрізді қақпақшалар 3 қабаттан. Сыртқы – эпикард, ортаңғы – миокард, ішкі – эндокард гуморалды реттелу жылдамдатады тонометр гипертония гипотония жүрек әрбір жиырылғанда пайда болатын артерия қабырғасының ырғақты тербелісі 5м/с 0,25 м/с 0,5 мм/с жүйке арқылы реттелу капиллярлық, веналық, артериялық себебі, ол оттегіне қаныққан қан қою қызыл түсті, себебі көмір қышқылына қаныққан қан қанда эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын аурулар жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы адамның иммундық тапшылық вирусы Тақырыбы: Жүрек-қантамырлар және лимфа жүйелері
Тақырыбы. Тынысалу жүйесі
№3 ашық тест сұрақтарының жауаптары 1. тыныс алу кезінде организге түске оттек органикалық заттарды тотықтыруға және ыдыратуға керек, осы кезде энергия бөлініп, көмір қышқыл газы мен су бөлінеді, ал энергия организмнің тіршілік әрекетінің барлық процестеріне жұмсалады 2. организм мен сыртқы орта арасындағы оттек түсіп, көмір қышқыл газының шығарылуымен байланысты жүретін газ алмасу процесі тыныс алу деп аталады 3. тыныс алу мүшелері: мұрын қуысы, жұтқыншақ , көмей(көмекей), кеңірдек , бронхылар, өкпе 4. кеңсіріктің (мұрын қуысының) құрылысы:кеңсірікті сүйекті-шеміршекті перде оң және сол жақ жартыға бөліп тұрады, кеңсіріктің қабырғаларын эпителий ұлпасынан түзілген кірпікшелері мен түктері бар, кілегейлі(сілемейлі) қабықша қаптайды, онда ұсақ бездер, қан тамырлары болады 5. мұрын қуысы ішкі танау тесігі арқылы жұтқыншақпен жалғасқан 6. кілегейлі (сілемейлі) қабықшаның қызметі: ауаны ылғалдандыру, ауаны жылыту, микробтарды жою 7. иіс мезу жүйкелерінің ұштары кеңсіріктің жоғарғы жағында орналасқан 8. көмекей (көмей) 9. дыбыс саңылауы 10.Бидайық (кадык), немесе қалқанша шемітшегі 11.ер адамның көмекейінің орташа ұзындығы 44мм. 12. әйелдікі – 35-36 мм 13. кеңірдек – көмекейдің жалғасы, іші қуыс түтік пішінді шеміршекті мүше, ол өңештің алдыңғы жағында орналасқан 14. бронхының ең жіңішке тармақтары бронхиолалар деп аталады 15. өкпе көпіршіктерімен (альвеолалармен) 16. өкпе
17. екі 18. оң жақ 3 бөліктен 19. сол жақ 2 бөліктен 20. өкпе плеврасы немесе өкпеқап, ол дәнекер ұлпадан тұрады 21. плевра қуысы немесе өкпеқап қуысы 22.Үйкелісті азайтатын сұйықтық болады. 23. ауа болмайды 24. сопақша мида 25. қабырғааралық бұлшықет пен көкеттің жиырылуы арқылы 26. ересек адамның тыныс лауы минутына 16-18 рет 27. жаңа туған нәрестенің тыныс алуы минутына 60 рет 28. көкет (көкет-диафрагма) кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп тұратын күмбез тәрізді бұлшықетті перде 29. «көкіректі» тыныс алу - тыныс алуға қабырғааралық еттер белсенді қатысса, бұл көбінесе әйел адамдарға тән 30. көкет белсенді қатысса – «құрсақты» тыныс алу, бұл ер адамдарда болады 31. 21% оттек, 79% азот, 0,03% көмірқышқыл газы 32. 16% оттек, 79% азот, 4,0% көмірқышқыл газы 33. үш кезеңнен тұрады, сыртқы (өкпелік), газдың қан арқылы тасымалдануы, ішкі (ұлпалық) 34. адам терең дем алып, терең дем шығарғандағы ауаның ең көп мөлшері 35. адам тыныштық қалыпта әрбір демалғанда және әрбір дем шығарғанда шамамен 500 мл ауа жұтады, әрі шығарады, бұл ауа мөлшері тыныстық сыйымдылық деп аталады 36. адам қалыпты дем алып, артынша терең дем алғанда тағы да қосымша 1500 мл ауа жұтады, бұл жұтылған ауа мөлшерін тыныс алудың қосымша сыйымдылығы дейді 37. қаншама терең дем шығарғанмен де өкпеде 1200 мл ауа қалып қояды, оны қалдлық ауа сыйымдылығы дейді 38. орталық жүйке жүйесі арқылы реттелу 39. гормондар арқылы 40. адреналин, тироксин 41. туберкулез 42. жұқпалы ауру
Тақырыбы: Ағзада заттар мен энергияның алмасуы №4 ашық тест сұрақтары 1.зат алмасу 2. пластикалық алмасу ( ассимиляция, анаболизм) 3. энергетикалық алмасу (диссимиляция, анаболизм) 4. аминқышқылдары 5. ағзаның өзінде 6. тағамдар арқылы 7. қаныққан және қанықпаған май қышқылдары және глицерин 8. глюкоза 9. 0,12% 10. көмірсулар 11. гликоген түрінде, бұлшықеттерде және бауырда 12. мүмкін, көмірсулар тағаммен ағзаға көп түссе 13. энергетикалық алмасу (диссимиляция, анаболизм) 14.3 кезең 15. бірінші, дайындық кезеңі 16. екінші, оттексіз кезең 17. үшінші, оттекті кезең 18. үшінші кезеңде 19. 17,2 кдж 20. 39,1 кдж 21. негізгі алмасу 22. негізгі алмасумен қоса қосымша қимыл-әрекеттер, атқарған жұмыстардың барлық түрі 23 . пепсин 24. Н.И.Лунин. 1880 ж 25. 180-200мг 26. авитаминоз 27. гипервитаминоз (ағзаның улануы) 28. С, РР, В тобының барлық витаминдері 29. А, Д, Е, К витаминдері 30. А витамині (ретинол) 31. Д витамині (кальциферол) 32. Е витамині (токоферол) 33. К витамині(филлохинон) 34. қырқұлақ (цинга) 35. бери-бери 36. В12 37. В6 38. ішек және қарын қызметіне 39. пеллагра 40. В12 Тақырыбы: Ыдырау өнімдерін шығару жүйесі №5 ашық тест сұрақтары 1. ыдырау өнімдері 2. бүйрек, өкпе, тер бездері, ішек 3. 75 пайызы 4. құрсақ қуысынынң 1–2 – бел омыртқаларының екі жағында орналасқан 5. себебі оң жақ бүйрекке үстіндегі бауырдың салмағы түседі 6. 150г
7. бүйректің астаушасы 8. бүйрек қақпасы 9. нефрон 10. денешігі және өзекшелері, өзекшелері өзара қосылып, жинағыш түтікшелерді құрайды, олар пирамидалармен байланысқан 11. а) сүзгіштік; б) қан, басқа да сұйықтықтардың қысымын реттейді; в) зәр түзіледі; г)ағзаның ішкі ортасының құрамының тұрақөтылығын сақтайды; д) су мен тұздың мөлшерін реттейді е) осмостық қысымды реттейді. 12. қуық 13. 500мл 14. 96% 15. 2,5%
16. 1,5% 17. урохром пигментіне байланысты 18. бүйрек денешігіндегі қылтамыр шумағындағы қаннан зәр бөлінуі 19. бүйректің қыртысты затында орналасқан 20. судың және басқа заттардың қайтадан қанға сіңірілуі нәтижесінде 21. уремия (зәрліқан) 22. нефрит (бүйректің қабынуы) 23. түнде зәр тоқтамау (энурез) 24. уролог Пайдаланылған әдебиеттер 1. Жоғарғы оқу орындарына түсушілерге арналған оқу-әдістемелік құрал биология пәнінен тест тапсырмалары. Алматы, 2000 1.Р.Әлімқұлова, Р.Сәтімбеков, А.Соловьева. Биология. 8-сынып Алматы «Атамұра » 2012 2.Е. Очкур, Л.Аманжолова, Р.Жұмабаева. Биология. 8-сынып Алматы «Мектеп» 2008 3. Оқушы анықтамасы. 5-11сыныптар «Арман» баспасы, 2003ж 4. Р.Әлімқұлова, Р.Сәтімбеков, Биология оқыту әдістемесі. Алматы «Атамұра» 2012 5. Е. Очкур. Р.Жұмабаева. Әдістемелік нұсқау. Алматы «Мектеп» 2008 Мазмұны Алғы сөз.................................................................................................................3 Адам – биологиялық түр. Адам организмінің құрылысы мен қызметіне жалпы шолу..........................................................................................................4 Адам организміндегі мүшелер жүйелері қызметінің үйлесімділігі. Ішкі секреция бездері........................................................................................... .......8 Жүйке жүйесінің жалпы сипаттамасы............................................................11 Сезім мүшелері....................................................................................................15 №1ашық тест сұрақтары......................................................................................18 Тірек-қимыл мүшелер жүйесі.............................................................................19 Ағзаның ішкі ортасы..........................................................................................23 №2 ашық тест сұрақтары.....................................................................................26 Жүрек-қантамырлар және лимфа жүйелері.....................................................28 Тынысалу жүйесі..................................................................................................32 №3 ашық тест сұрақтары....................................................................................35 Асқорыту жүйесі...................................................................................................36 Ағзада заттар мен энергияның алмасуы №4 ашық тест сұрақтары...........40 Ыдырау өнімдерін шығару жүйесі. №5 ашық тест сұрақтары........................41 Жауаптары..............................................................................................................42 Пайдаланылған әдебиеттер..................................................................................50 жүктеу/скачать 1,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||