11. (3 ұпай) Суретте аэробты тыныс алудың қарапайым сызбасы көрсетілген. X, Y, Z заттарына сәйкестері (тізімнен таңдаңыз) (1 ұпайдан):
ацетил CoA
NADH2 CO2 лактат
пируват
пероксидаза
дегидрогеназа
су
X
Y
Z
12. Цитозоль, эндоплазматикалық ретикулумда, митохондрияда және хлоропласттарда локальденген, эукариоттық жасуша рибосомалары белгілі ақуыздардың синтезін іске асырады.
Жауаптардың кодын қолданып, белгіленген ақуыздардың синтезін іске асыратын рибосомалардың локализациясын анықтаңыз:
Жауап коды:
АҚУЫЗДАР
Код
1. Цитозоль
Фибронектин
2. Эндоплазматикалық ретикулум
Лактатдегидрогеназа
3. Митохондрия
Цитохром b6-f кешені
4. Хлоропласт
Амилаза
Кератин
Республикалық олимпиаданың І кезеңі 2018/2019 оқу жылы Биология 10 сынып I-ші тур-80 минут 1. Өсімдіктердің негізгі қор көмірсуы бұл: A. глюкоза B. сахароза C. крахмал D. ақуыз
2 . Папоротниктердің аналық жыныс мүшелері келесідей аталады: A. гаметофиттар B. архегониялар C. зооспоралар D. антеридиялар
3. Саңырауқұлақ жіпшесі жасушалары қына ағзасын келесімен қамтамасыз етеді: A. сумен және минералды заттармен C. тек органикалық затпен
B. сумен және органикалық заттармен D. тек оттегімен
4. Оттегінің бөлінуі өтетін фотосинтез фазасы іске асатын кез: A. қараңғыда B. жарықта C. тек көктемде D. қараңғыда да, жарықта да
5. Өсімдіктердің жынысты жолмен көбеюіне қатысады: A. зооспоралар B. экзоспоралар C. өркен бөлімдері D. гаметалар
6. Қос ұрықтану келесілерге тән: A. папоротниктер B. қыналар C. гүлділер D. ашық тұқымдылар
7. Эукариоттардағы хромосомалар орналасатын орны: A. цитоплазмада B. ядрода C. митохондрияда D. Гольджи аппаратында
8. Саңырауқұлақтар көбейеді: A. дәндермен B. споралармен C. тек вегетативты жолмен D. желмен
9. Инфузорияның жыныстық процесінде негізгі рөлді атқаратыны: A. микронуклеус C. қадағыш (стрекательная) вакуоль
B. макронуклеус D. цитоплазма
10. Көрсетілген жануарлардың қайсысы будандастырғанда өсімтал тұқым бермейді: A. 2 сұр егеуқұйрық
B. болонка мен қанден
C. саңырау құр және бұлдырық құр
D. орлов желісті жылқысы (еркек) және владимир ауыр жүк тасығышы (ұрғашы)
11. Мағынасы бойынша бірдей болатыны «атлант» ұғымы және: A. мойын бөлімі C. екінші мойын омыртқасы
B. бірінші мойын омыртқасы D. бас сүйегі
12. Көп жасушалы жануарлардың шығу тегінің дұрысы: A. жалғыз қыл аяқтылардан C. инфузориядан
B. колониальды қыл аяқтылардан D. амебадан
13. Біртекті ұрық жасушаларынан түрлі ұлпалардың түзілу процессі - бұл: A. дифференциация B пролиферация C.өсу D. көбею
14. Бас ми бағанасы түзілген: A. сопақша, мишық, алдыңғы ми
B. жұлын, сопақша, ортаңғы ми
C. сопақша, ортаңғы, үлкен ми жартышарының қыртысы
D. сопақша, ортаңғы, аралық
15. Қандай гормонның жетіспеушілігі кретинизмге алып келеді? A. норадреналин B. тироксин C. адреналин D. тестостерон
16. A(II) қан тобындағы адамдар қандай қан тобындағы адамдарға донор бола алады? A. A(II) және B(III) C. B(III) және AB(IV)
B. A(II) және AB(IV) D. 0(I) және A(II)
17. Аортаға қан жүректің келесі бөлігінен түседі: A. оң жақ қарынша C. сол жақ қарынша
B. сол жақ жүрекше D. оң жақ жүрекше
18. Тыныс алу жолдарының қаттылығын қандай ұлпа қамтамасыз етеді? A. сүйекті C. безді эпителий
В. шеміршекті және талшықты D. жыбырлағыш эпителий
19. Балықтың жүрегінен қандай қан өтеді? A. аралас C. артериалды
B. венозды D. венозды және артериалды
20. Қандай химиялық элементтің ионысыз бұлшықеттер жиырылмайды? A. Mg B.Ca C. K D. Fe
21. Овуляция – бұл: A. аналық жасушаның жетілуі C. аналық жасушаның аналық безден
жатырға тасымалдануы
B. фолликулдан аналық D. ұрықтандыру
жасушаның шығуы
22. Тірі ағзалардың жер бетінде таралуын зерттейтін ғылым-бұл: A. аутэкология B. фитоценология C. синэкология D. биогеография
23. Атавизмдер – бұл: A. мүшелер, құрылысымен ұқсас, бірақ түрлі қызмет атқарады
B. мүшелер, құрылысы түрлі, бірақ бірдей қызмет атқарады
C. жетілмеген мүшелер, эволюция барысында өзінің мағынасын жоғалтқан
D. ата-баба түріне қайту
24. Тірі ағзалардың систематикасына бинарлы номенклатураны енгізген: A. К.Линней B.Ж.Б.Ламарк C.Ч.Дарвин D. И.И.Шмальгаузен
25. Эндемиктер – бұл тірі ағзалар: A. шектелген территорияға тән
B. жаппай таралған
C. эволюцияның ерте кезеңдерінен сақталған
D. құрып кеткен
26. Ара жанұясындағы гаплоидты хромосома жиынтығы: A. аналық арада B. жұмыскер арада C. еркек арада D. ұрғашы арада
27. Жұмыртқатірі туу – бұл эмбрионның дамуына бейімделу: A. құрғақ жерде B. суық климатта C.суда D. құрғақшыл климатта
28. Пойкилотермия келесі үшін сипатты: A. шөпті бақа C. африка піліне
B үлкен сары шымшыққа D. касатка - дельфинына
29. Иммунитет қамтамасыз етіледі: A. гемоглобиннің оттегіні қосу және беру қабілетімен
B. антибиотиктерді енгізумен
C. қан пластинкалары санының көбеюімен (тромбоциттердің)
D. ағзаның вакцинациядын кейін антиденелерді өндіру қабілеті
30. Ұрықтың даму деңгейлерін дұрыс тізбекте орналастырыңыз: A. нейрула, гаструла, бластула, зигота C. зигота, гаструла, бластула,
нейрула
B. бластула, зигота, нейрула, гаструла D. зигота, бластула, гаструла,
нейрула
31. Алыстан көрмеушілік кезінде жарық сәулелері фокустеледі: A. тор қабыры (сетчаткой) артында C. тор қабыры астында
B. тор қабыры алдында D. тор қабыры үстінде
32. Адам ағзасындағы витамин жетіспеушілігі – бұл: A. авитаминоз B. гипервитаминоз C. гиповитаминоз D. микровитаминоз
33. Жалпақ құрттардың келесідей жүйке жүйесі бар: A. жүйке торлары ұқсас ұйымдастырылған
B. жүйке бағаналары маңдайшалармен (перемычка) байланысқан, бас ганглиі бар
C. бір жүйке бағанасы
D. жұтқыншақ айналасы жүйке сақинасы және одан таралатын жүйке
34. Төменде келтірілген насекомдардың қайсысы имаго деңгейінде қоректенбейді: A. соналар B. бөгелектер C. бәкене шыбындар D. дұрыс жауап жоқ
35. Насекомдардың тыныс алу жүйесі келесімен ұсынылмайды: A. кеңірдекпен C. желбезектермен
B. тыныс алу түтіктерімен D. дұрыс жауап жоқ
36. Омыртқалылардың терісі келесі қызметті атқармайды: 1) Механикалық зақымдардан қорғау 2) Тыныс алу – газ алмасу 3) Су балансын реттеу 4) Термореттеу 5) Ультрафиолетті сәулелерден қорғау 6) Бөлуші Дұрыс жауабын таңдаңыз: А. Дұрыс жауап жоқ C. 2) және 5) E. 3) және 5)
B. 5) D. 6) F. 3)
37. Балдырлардың құрылысы, дамуы, көбеюі, экологиясы және систематикасын зерттейтін биологияның бөлімі: А. Альгология C. Микология
B. Протистология D. Лихенология
38. Белгілі қызметтерді атқаруға арналған және даму, құрылыс жалпылығына ие жасушалардың жүйесі мен жасушааралық заттардың тарихи қалыптасуы. A. Мүше C. Ұрық жапырақ
B. Жасушалар колониясы D. Ұлпа
39. Формула Са4 Со4 А4+2 G1 гүлдерді суреттейді: А. Раушангүлділер C. Айқышгүлділер
B. Құлқайырлылар D. Күрделігүлділер
40. Көздің фоторецепторлары жарықтық энергияны электрлік энергияға ненің көмегімен айналдырады? А. Көз жанары B. Гормондар C. Пигменттер
41. Көмірсулар – органикалық қосылыстар, бір-бірімен (... ) байланысы арқылы қосылған, мономері (... ) болатын полимерлер. А. гликозидті, моносахаридтер D. гликозидті, дисахаридтер
B. сутегілік, нуклеотидтер E. сутегілік, моносахаридтер
C. сутегілік, аминқышқылдар F. пептидті, аминқышқылдар
42. Қандай зат құрамына аминқышқылдар кірмейді: А. Инсулин B. Гемоглобин C. Пепсин D. Гликоген
43. Қандай заттар оттегінің бос активті түрінің түзілуіне кедергі келтіреді? 1) аскорбин қышқылы 2) глутатион 3) супероксид-дисмутаза 4) триметиламин-N-оксид редуктаза 5) убихинон
Дұрыс жауабын таңдаңыз: A. 3) C. 1) 3) E) 1) 2) 3) 4) 5)
B. 2) 3) D. 1) 2) 3) 5) F) 1) 2) 3)
44. Адам ағзасының ортасын (среда) рН көрсеткішінің жоғарылау ретімен орналастырыңыз. 1) қан 2) цитоплазма 3) лизосома ішіндегісі 4) асқазан сөлі 5) аш ішек ортасы (среда)
Дұрыс жауабын таңдаңыз: A. 3) 4) 2) 1) 5) C. 4) 3) 2) 1) 5)
B. 3) 4) 1) 2) 5) D. 4) 3) 1) 2) 5)
45. Полисахаридтерге жатпайтындар: A. лактоза және крахмал C. мальтоза және D-рибоза
B. хитин және сахароза D. амилоза және фруктоза
46. Эукариоттардың рибосомдары келесіден тұрады: A. 2 суббірлік, рРНК 3 түрі C. 3 суббірлік, рРНК 4 түрі
B. 2 суббірлік, рРНК 4 түрі D. 3 суббірлік, рРНК 3 түрі
47. Гольджи аппаратынан ақуыздар келесі жерге тасымалданбайды A. лизосомға D. жасушааралық кеңістікке
B. плазматикалық мембранаға E. бұдырлы эндоплазматикалық
С. митохондрияға ретикулумға
48. Рудольф Вирхов 1858 жылы Маттиас Шлейден мен Теодор Шванның жасушалық теориясын келесі қағидамен толықтырды: A. Жасуша – белгілі тұтас түзілім ретінде ұсынылған, бір-бірімен заңды байланысқан элементтердің көбінен тұратын, біріңғай жүйе
B. Жасуша – тірі ағзалардың өсуі мен дамуының, тіршілігінің, құрылысының бірлігі
C. Жаңа жасушалар тек бастапқы жасушалардың бөлінуі нәтижесінде түзіледі.
D. Барлық ағзалардың жасушалары өзінің химиялық құрамы, құрылысы және қызметі бойынша ұқсас
49. Митотикалық бөліну жіпшелері келесі болып табылады: A. микрофиламенттер C. аралық филаменттер
B. целлюлозды талшықтар D. микротүтікшелер
50. Тізілген элементтерден тірі жасушаларда көп мөлшерде болатыны: A. Mg B. N C. P D. C
51. Белгілі бір өсімдіктің (екіншілік) эндосперм ядросында 12 хромосома бар. Тозаң дәндерінің ядросында қанша хромосома бар? Тамыр жасушаларының ядросында ше?
A
B
C
D
E
F
G
H
тозаң дәні
12
12
6
24
8
24
6
4
тамыр жасушасы
24
12
12
24
8
12
6
8
52. Эмбрионалды дамудың бастапқы деңгейінде жасушаларда жасушалық циклдың келесі деңгейі қатты қысқартылған: A. M B. G1 C. S D. G2
53. Ақуыздардың денатурациясы кезінде келесінің бұзылуы болмайды: A. біріншілік құрылым C. третичной структуры
B. екіншілік құрылым D. төртіншілік құрылым
54. Генетикалық код (ДНҚ коды) – бұл: A. жасушада сақталатын, барлық ақпараттың жиыны
B. ақуыздардың аминқышқылдарын кодтейтін, нуклеотид триплеттерінің
жиынтығы
C. ағзаның барлық гендерінің жиынтығы
D. ағзаның барлық ДНҚ
55. Талдаушы будандастыруға келесі түрлі будандастыруды жатқызады: A. Aabb x aaBb B. AABb x Aabb C. AaBb x aabb D. AaBB x AaBb
56. Аллельды гендер – бұл: A. гомологиялық хромосомалардың бір локустарында орналасқан, бір геннің түрлі нұсқалары
B. ағзаның сыртқы түріне әсер ететін белгілердің дамуын кодтейтін, гендер
C. гомологиялық хромосомалардың түрлі локустарында орналасқан гендер
D. бір хромосоманың көршілес гендері
57. aaBb x AaBb будандастырғанда ұрпақтағы генотиптер саны: A. 8 B. 6 C. 4 D.5.
58. Полиплоидияны қолданып, түраралық гибридтерді ең алғаш алған: A. И.В. Мичурин C. Н.И. Вавилов
B. Г.Д. Карпеченко D. Б.Л.Астауров
59. Тізілген бездерден аралас секрецияны атқаратыны: A. гипофиз C. бүйрек үсті безі
B. аналық без D. қалқанша без
60. Ұрғашылардың гетерогаметтілігі келесі үшін сипатты: A. балықтар C. сүтқоректілер
B. құстар D. барлық жауаптар