«Құрмет» Орденінің иегері, академик, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мұғалімі Қ. Бітібаеваның іс-тәжірибесінен. Психологиялық көңіл-күй: «Шахматтар тақтасы»
«Құрмет» Орденінің иегері, академик, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мұғалімі Қ.Бітібаеваның іс-тәжірибесінен.
Психологиялық көңіл-күй:
«Шахматтар тақтасы»
Ұйымдастыру кезеңі
«Топқа бөліну».
“Миға шабуыл” сұрақтары
«Ой салу, ойланту» сұрақтары:
-Бұл ойын тастары сізге таныс па? Ол нені білдіреді?
-Шахмат ойыны сізді қызықтыра ма?
-Сіз шахматты қай жастан ойнадыңыз?
-Оның күрделілігі не? Екінің-бірі шахмат ойнай ала ма?
-Бұл тренингтің бүгінгі коучингке қатысы бар ма?
Қалай байланыстырасыз?
«Біздің «Ой тастау, ойланту» технологиямыз: бүгінгі сөз болып жүрген оқушыға субьект ретінде қарау; құзыреттіліктерді қалыптастыруға негізделген шығармашылық тапсырмалар; оқушылардың сыни тұрғыда ойлау қабілеттерін дамыту; білімді оқушылық деңгейден өнімді, шығармашылық деңгейге дейін көтеру; дарын көздерін ашу; ғылыми-іздендіру жұмыстарына баулу мәселелеріне негізделген»,-деп «Ой тастау, ойланту» технологиясының маңыздылығын атап көрсетеді [1,2 ].
“Ой тастау, ойланту” технологиясы
«Ой тастау, ойланту» технологиясын сөз еткенде ғалым ұстаздың мына бір пікіріне жүгінбесек болмас: «Әдебиетті оқытудың ежелден келе жатқан мақсаттары мен талаптарынан бас тарту, әсіре қызылға елітіп, «мен жаңаша оқытып жатырмын» деп, жекелеген технологиялардан үзіп-жұлып, көркем мәтін бір жақта, оның авторы, көркемдік әлемі екінші жақта, жамау-жамау, жүйесіз, сырты жылтырақ сабақтар көбеюде. «Инновациялық технология» деген термин жиі естілмей тұрған кездің өзінде оның негізгі талаптары жаңашыл ұстаздардың тәжірібесінде болды.
«Біздің «Ой тастау, ойланту» технологиямыз: бүгінгі сөз болып жүрген оқушыға субьект ретінде қарау; құзыреттіліктерді қалыптастыруға негізделген шығармашылық тапсырмалар; оқушылардың сыни тұрғыда ойлау қабілеттерін дамыту; білімді оқушылық деңгейден өнімді, шығармашылық деңгейге дейін көтеру; дарын көздерін ашу; ғылыми-іздендіру жұмыстарына баулу мәселелеріне негізделген»,-деп «Ой тастау, ойланту» технологиясының маңыздылығын атап көрсетеді [1,2 ].
«Ой, ойлану, ойланту барлық пәндерге де керек. Ойсыз өмір сүру мүмкін емес. Бірақ бұл жердегі ерекше бір еске алатын мәселе - өзіндік ойлау, өзіндік пікірде жатыр. Әдебиетті оқытуда мұғалім оқушыларға көркем туынды туралы оқулық авторы, не ғалымдар пікірін қайталауда, не соны қаз-қалпында мазмұндатуды мақсат етпеуі керек, ең бастысы, сол көркем туынды туралы оқушы пікірі, ойына ерекше көңіл бөлген жөн. Бұл пәннің басқа пәндерді оқытудан өзгешелігі де, күрделілігі де осында»,-деп технологиясының маңыздылығын атап көрсетеді [2, 5].
«Әдебиет – асыл ойдың сабағы. Бала әр сабаққа ойланып келіп, сабақтан ойланып кетуі керек. Ойсыз өткен сабақ – бос, өнімсіз сабақ»,-дейді Қанипа Омарғалиқызы.
«Әдебиет-сөз сабағы, көбінде сөздік әдістер арқылы білім берілетін пән. Ал айтылатын сөздің бәрі есте қала ма, жоқ па, ол – әрине, зерттеуді қажет ететін мәселе. Ал бұл модель – мұғалімнің оқытуда конструкциялық жобалау технологиясына арқа сүйенетінін көрсетеді. Өйткені оның өнімді нәтиже берері сөзсіз...»-деп Қанипа Омарғалиқызы КЖТ-на (конструкциялық жобалау технологиясына) анықтама бергендей [3, 125].
жаңа тақырып
бойынша
алдын-ала
тапсырмалар
жүйесі
тапсырмалар
негізіндегі
әңгіме-сұхбат,
пікірлесу
қосымша
материалдар,
ғылыми
еңбектермен
жұмыс
оқулық,
оқу
құралдарымен
жұмыс
жинақтау,
қорытындылау,
саралау
ОЙ ТАСТАУ,
ОЙЛАНТУ,
ОЙЛАУ
Оқушы әрекеті
Мұғалім
Оқушы
БІЛІМ
ТҮСІНІК
ҚОЛДАНУ
АНАЛИЗ
СИНТЕЗ
БАҒА
АНАЛИЗ
СИНТЕЗ
БАғА
ЌОРЫТЫН
ДЫЛАУ
Қ Бітібаеваның «Ой тастау, ойланту» технологиясы
мұғалім
түсінігі
мұғалім
оќушы
Жағдаяттан шығу жолдары «Ой тастау, ойланту» технологиясындағы «Оқушы – мұғалім» әрекеті. /І топ дәстүрлі оқытудағы оқушы-мұғалім, ІІ топ технологияландырылған оқытудағы оқушы-мұғалім іс-әрекеті. Көрініс көрсету/
ІІ топ. Тапсырмалар негізіндегі әңгіме-сұхбат, пікірлесу
ІІІ топ. Қосымша материалдар, ғылыми еңбектермен жұмыс
ІV топ. Оқулық, оқу құралдарымен жұмыс
V топ. Жинақтау, қорытындылау,саралау
Тіл дамыту жұмыстары арқылы оқушыларды шығармашылық жұмыстарға жетелеуде, сауаттылыққа баулудағы «Ойлан, ізде, тап» ойыны
ойлан
ізде
Тап
Пайдалан
-Берілген модельге назар аудар. Ол жүйелі төрт қадамнан тұрады.
-Бірінші қадамыңды алдыңдағы тапсырманы түсінуге, мақсатқа қалай жету жолдарын ойлауға арна.
-Екінші қадамыңды таза ізденіске арна, бұл қадам таза еңбегіңе арналады.
-Үшінші қадамың – шешуші қадамың, өйткені өз бетіңмен тапсырма орындайсың, мақсатқа жетуге еңбектенесің.
-Төртінші қадамыңды жеңіс қадамы деуге болады. Тапқаныңды пайдаланысың, қолданасың, соған өзің жол ашасың.
Тапсырма:
-Мұғалімдеріңнің көмегімен, өз қалауларың бойынша топқа бөлініңдер.
-М.Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясының «Қайтқанда» бөлімінен кісі, жер аттарын теріп алыңдар да жазып қойыңдар.
-Жазылу емлесін түсіндіріңдер. Жазылу мен айтылуын төмендегі үлгі бойынша орындаңдар. Орфографиялық нормамен қоса орфоэпиялық нормаға да яғни дыбыс үндестігіне де ерекше көңіл бөліңдер.
-Эпопеядан өздерің теріп алған кісі, жер аттарына ұқсас атаулар ойлап тауып, оны да жоғарғы мазмұнда талдаңдар.
Кісі аттары
Жазылуы
Айтылуы
Өздерің тапқан
үндес атаулар
Жазылуы
Айтылуы
Қамысбай
Қамыс+бай
Екі түбірден құралған кісі аты.
Қамыс+
пай
Айтбай
Айтбай
Айт+пай
Үлгі:
Тапсырма «Ұстаз технологиясы менің іс-тәжірибемде...» Идеялар презентациясы »
“Ой тастау, ойланту” технологиясы әдебиет сабағында.
Сабақтың тақырыбы: М.Әуезовтің алғашқы әңгімелері.
Сабақтың тегі: Ғылыми зерттеу бағытындағы тапсырмалар негізінде оқушылардың жаңа білімді өз беттерімен меңгеруі.
Сабақтың түрі: кіші ғылыми зертханадағы жоба қорғау, консилиум.
Сабақтың мақсаты:
Әлемдік әдебиеттегі аса ірі тұлға М.Әуезовтің алғашқы әңгімелерінің негізгі көтерген проблематикасын, тарихи негізін, автордың көркемдік шешімін ашу. Әлемдік әдебиеттегі қорғансыздар проблемасымен үндестігін, ерекшелігін айқындау. Жазушының шеберлігі, табысына үңілу.
Оқушылардың өзін-өзі, бір-бірін оқытуына жағдай туғыза отырып, білімді өз ізденістерімен алу дағдыларын жетілдіру, ғылыми-зерттеу еңбегіне баулу. Консилиум арқылы бағалау, талдау беру, қорытынды жасауға жетелеу. Білім деңгейлерін оқушылық деңгейден шығармашылық деңгейге көтеруге түрткі жасау.
Қатыгездік, жауыздыққа деген жиреніштерін туғыза отырып, имандылықты, ізгілікті үлгі ету.
Қорғансыз, панасыз әлсіздер, олардың ауыр тағдыры, рухани тазалықтары.
Әңгімелердің тарихи негізі. Тарихи және көркем шындық.
Жазушының тіл көркемдігі. Портрет, сурет, баяндау, әңгімелеу, лирикалық шегініс, монологтар орны.
М.Әуезов әңгімелері туралы ғалымдар пікірі. Өз пікір, толғанысың.
Қорғансыздар және автор. Авторлық шешім. Терең ой, пәлсапа.
М.Әуезовтің алғашқы әңгімелерінің проблематикасы, авторлық шешім.
Мақсаттар жүйесі
Диагностика
Коррекция
М1. Сюжеттік-компо-зициялық жоспар жасай білу. Мәтінмен жұмыс түрлеріне дағдылану.
Ғылыми еңбектерді пайдалану.
Д1. Негізгі сюжетін бөліп алу. Композиция мен сюжет бірліктігін, осы мәселедегі жазушы табысын айқындау.
Сюжет, композиция туралы әдеби теориялық білімдеріңді еске түсіріңдер.
М2. Негізгі эпизодтарды бөліп ала білу, оның жазушы проблематикасын ашудағы маңызын саралау. Салыстыру, зерттеу жұмыстарын жүргізу. Модель, жобаға түсіру.
Д2. Қорғансыз, панасыз-дар бейнесіне талдау жасап, негізгі проблематика төңірегінде іздену.
Пікір қорғау, дәлелдеу. Ғылыми еңбектерді пайдалану.
Негізгі проблема төңірегінде іздену, өзге шығармалар-мен салыстыру.
М3. Әдеби талдау талаптарына сай шығармалар бойынша пікір сайысын өткізу.
Шығармашылық жұмыстарына жол салу.
Д3. «Жазушы қорғансыздарын қорғай ма? Жазушы шешіміне қосыласыңдар ма?
Өзің қалай шешер едің?...» .
Шығармашылық ізденіс, ой толғау, пікір қорғау, коррекция, бағалау.
Миға шабуыл сұрақтары.
М.Әуезовтің алғашқы әңгімелері.
Технологиялық карта.
Қызыл қалпақ
- бүгінгі сабақтағы эмоцияңды білдір, қандай сезімде болдың?
Сары қалпақ- сабақтағы көңіліңе қонған жағымды
жақтарын айт, дәлелде.
Ақ қалпақ- сабаққа қатысты сандар, фактілер
келтір, цифрларды сөйлет.
Жасыл қалпақ- жаңа ойлар айту, шығармашылық
тұрғыдан қарау,ұсыныстар білдіру.
Қара қалпақ- сабақта көрінген кемшілік тұстарды
сарала, не дұрыс болмады деп ойлайсың?
Көк қалпақ- бүгін қандай жетістікке жеттік, пікір
білдір,қорытынды жаса.
Қызыл қалпақ
Эмоция.
Қандай
сезімде
болдың?
Ақ қалпақ
Сандар, цифрлар, фактілер келтір.
Қандай ақпараттар алдың?
Қара қалпақ
Даттау.
Шынында да осылай болды ма?
Қандай кемшілік тұстары болды?
Не дұрыс
болмады?
Сары қалпақ
Кемшіліктерден шығудың жолдарын іздеу, мүмкіндіктерін қарастыру.
Сабақтың жағымды жақтарын айту.
Жасыл қалпақ
Жаңа тың ойлар айту, шығармашылық тұрғыдан қарау.
Бүгін қандай жетістіктерге жеттік?
Көк қалпақ
Ой қорыту, пікір білдіру.
Ары қарай не істеуге болады? Қорытынды жасау.
Осы әдемі
гүлдерді
сыйлауға
рұқсат етіңіз…
Сіз гүлдерді алғанда…
Сіз қымбатты да құрметті,
ерекше адам екеніңізді білесіз ғой! Сондықтан да Сіздің қуанғаныңызды шын жүрегіммен көргім келеді!!!
Сізге сыйлаймыз…
Мына гүл Сіздің достығыңыз үшін!
Мына гүл Сіздің сүйкімділігіңіз үшін!
Ал мына гүл Сіздің үнемі бақытты
өмір сүруіңізге арнаймын
Әр кез сәтті қадам болсын!
Мына гүлдер Сіздің таныстарыңыз
бен достарыңыздың арасындағы
зор беделіңіз үшін!
Мына гүл жан тазалығы мен өзіңізге деген Сенімділік үшін Сізге!
Мына гүлді Сіздің бақытты
жанұяңыз үшін сыйлағым келеді!
Ал мына гүл Сіздің ешкімде
жоқ керемет мінезіңіз үшін!
Гүлдер үнемі қуаныш әкеледі, сондықтан да адамдар бір-біріне гүлдер сыйлайды, сыйлай да бермек!
