Берілген сызықты кеңейтудің температуралық коэффициенті а бар

Сурет 7.27. Температураны арттырған кездегі 
қоспалардың кеңею қисығы: 
Dl
— ұзындықтың өсімі; a— сызықты 
кеңейтудің температуралық коэффициенті 
Сурет 7.28. Fe — Ni қоспаларының 
сызықты кеңеюінің температуралық 
коэффициенті 
Алайда Fe—Ni қоспалары жалпы заңдылықтарға бағынбайды. 30-дан 45 %-ға дейін 
никельдің концентрация аймағында олар үшін инварлық эффектпен байланысты (7.28 сурет) 
ауытқу тəн. -100...+100 °С температуралар диапазонында СКТК ең төменгі мəніне құрамында 
36 % никель бар қоспа ие. Бұл қоспаны 1897 жылы Шарль Эдуард Гийом ашқан жəне 
жылулық кеңейтілім коэффициентінің минималды мəніне орай 
инвар
(лат. 
INVARIABILIS
— 
өзгермейтін) деп аталған. 
Әрбір нақты жағдай үшін СКТК мен СМТК тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қатаң 
нақты химиялық құрамды қоспаларды қолдану қажет. Мұндай қоспаларды əдетте 
прецизионды қоспалар
(фр. 
PRECISION
— нақтылық) деп атайды, яғни химиялық құрамының 
аса нақтылығымен ерекшеленеді. 
СКТК минималды мəні бар қоспалардың негізгі өкілі 36Н қоспасы.Механикалық 
қасиеттерінің 
жоғарғы 
дəрежесі 
мен 
технологиялылығының 
арқасында 
инвар 
эксплуатацияның өзгермелі температуралық жағдайында өлшемдердің тұрақтылығы талап 
етілетін бұйымдар үшін конструкциялық материал ретінде қолданылады. Инвардан қатты 
бекітілген күрделі жазықтықты қалыбы бар құбыр желісі, криогенді құрылғылардағы 
айдалатын сұйылтылған газдар жасалады. СКТК аз мөлшері құбыр желісіндегі кернеуді 
азайтуға жəне олардың бұзылу мүмкіндігінің алдын алуға мүмкіндік береді. Деформацияны 
қалпына келтіру үшін сильфонды түйіндерді орнатудың қажеттілігі болмайды, ол 
конструкцияны қарапайым жəне сенімдірек етеді. 7.14 кестеде көбірек қолданыс тапқан 
СКТК а реттелген мəндері бар қоспалардың құрамы мен қасиеттері көрсетілген (МОСТ 
10994—74). СКТК мəндері, кейін ақырындап суытылған, 900 °С температурасында 
күйдіруден кейінгі күйде көрсетілген. 
302 

Қоспалардың сызықты кеңею коэффициенті алдын ала өңдеуге тəуелді. Инвардың а 
коэффициентінің минималды мəні, нəтижесінде қоспалар қатты ерітіндіге өтетін, 830 °С 
температурадан шынықтырудан жəне 315 °С температурадағы демалыстан кейін жетеді. 
Салқын деформация да СКТК азаюына əсер етеді. Қос өңдеудің комбинациясы нəтижесінде
А
нөлге тең болады. 
Никельдің бір бөлігін кобальттың сəйкес бөлігімен ауыстыру жəне мыстың аз 
қосындыларымен қоспалау инвардың СКТК қосымша азайтуға мүмкіндік береді. Мұндай 
қоспаны 
СУПЕРИНВАР
деп атайды. 
Электрвакуумды газразрядты жəне жартылай өткізгіш аспаптарда, əйнек жəне керамика 
сияқты диэлектриктер мен металлдың қосындысын кең қолданады. Қосындылардың 
вакуумды тығыздығы мен герметикалығын қамтамасыз ету үшін экплуатациялық 
температура интервалында біріктірілетін жұп материалдарының СКТК сəйкестігі қажет. Күш 
салу мен жарықшақтардың алдын алу үшін қоспаның СКТК диэлектриктің СКТК 
максималды жақындатылған жəне қатаң реттелген болуы керек. Металлдың əйнекпен 
қосындысының жарамдылығын анықтау үшін сезімтал əдіс – қосындыдағы серпімді кернеуді 
поляризацияланған жарықта өлшеу əдісін қолданады. 
Әйнекпен дəнекерлеу жəне біріктіру үшін қоспалардың құрамын, əнекті жұмсартуға 
дейінгі температураның барлық интервалында əйнек пен металлдың СКТК мəні бойынша 
жақын болатындай етіп таңдалады. Коварды термотұрақты əйнектермен біріктіру үшін, ал 
платинитті – электровакуумдық өндірісте қолданылатын қарапайым оңай балқитын 
əйнектерге қолданады. 7.29 суретте екі түрлі сортты əнектер мен оларға сəйкес қоспалардың 
сызықты кеңею сипаты көрсетілген. 
7.14 кесте.

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: