С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
Металдар мен қорытпалардың қасиеттері
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
1 тәрбие сағат, педагогикаБОӨЖ2, Аяжан еңбек қмж, 1513873308, 45 Ремонт воздушных линий, Электр станциялары мен желілерін техникалы пайдалану а идалары, 7 Дәріс Жабық және ашық механикалық жарақаттар
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.6. Серпімді және иілгіштік деформация.
| 2.5. Металдар мен қорытпалардың қасиеттері
Материалдардың физикалық, химиялық, технологиялық жəне механикалық қасиеттерін ажыратады. Ф изикалық қасиеттері материалдардың жылу, гравитациялық, электромагниттік жəне радиациялық өрістердегі қасиеттерін анықтайды. Физикалық қасиеттерге тығыздығы, жылу қуаты, балқу температурасы, термиялық кеңейту, магниттік сипаттамалары, жылу өткізгіштік, тоқ өткізгіштігі жатады. Химиялық қасиеттер материалдардың басқа заттармен химиялық əрекеттесуін түсіндіреді, тотығу кедергісі, газдардың енуі жəне химиялық белсенді заттармен. Химиялық əрекеттесу ортасының жəне металдардың коррозияға ұшырауының мысалы ретінде сипатталады. Технологиялық қасиеттері металдар мен қорытпалар ыстық жəне салқын өңдеудегі қабілеттерімен сипатталады, сондай-ақ көлкіп шығуда, ыстық жəне салқын деформация, кесумен өңдеуде, термиялық өңдеу жəне əсіресе дəнекерлеу. Өнімнің құрылысы кезінде бірінші кезекте материалдың механикалық қасиеттерін басшылыққа алу. Материалдың механикалық қасиеттері деформацияның қарсылығы мен əр түрлі жүктемелердің əсерінің бұзылуымен сипатталады. 57 Механикалық жүктемелер статикалық, динамикалық жəне циклдік болуы мүмкін. Бұдан басқа, материалдар əр түрлі температураға байланысты деформацияға түсуі жəне бұзылуы мүмкін, сондай ақ ортада, агрессивті болады. Сол немесе басқа да материалдарды қасиеттеріне қарап қана емес, сапасына да байланысты қолданылады. 2.6. Серпімді және иілгіштік деформация. Кернеудің əсерінен дененің өлшемі мен формасының өзгеруін дефорация деп атайды. Жүктемелерді алғаннан кейін жойылған жəне азғантай кернеумен салыстырғанда туындаған деформацияны серпімд і деп атайды, ал сақталғаны - қалдық немесе иілгіштік деп аталады. Кернеудің ұлғаюынан деформация бұзылуымен аяқталуы мүмкін. Диаграммада (сур. 2.16) серпімді деформация ОА түзуінің созылуымен сипатталады. А нүктесінің жоғары жағында О кернеуі мен е деформациясының арасында пропорционалдық бұзылады. Кернеудің өсуі деформациның серпіді ғана емес, сондай ақ пластикалық болуына да əкеледі. Серпімді жəне иілгіштік деформация өзінің физикалық негізіне сүйенсек, бір – біріен айырмашылықтары бар. Серпімді деформация кезінде кристалды торларда тепе-теңдік жағдайлардан атомдардың араласуы орын алып жатады. Серпімді деформация кезінде металдардың құрылымы мен қасиеттерінің өзгеруі байқалмайды. Жүктемелерді алғаннан кейін араласқан атомдардың əрекеттесу күшінде тарту (созу кезінде) немесе итеру (қысу кезінде) тепе-теңдік жағдайына қайта оралады жəне кристалдар алғашқы формасы мен өлшеміне ие болады. Материалдың серпімді қасиеттері атом арасындағы күштердің əсері арқылы анықталады. Икемділік деформацияның негізінде кристал бөліктерінің біреуінен сəйкесінше басқасына орын ауыстыруында жатыр. Жүктемені алғаннан кейін серпімділікті құрайтын деформация ғана жойылады. Икемділік, яғни икемділік деформацияның бұзылуы кезінде бере алуы, металдың ең маңызды қасиеттерінің бірі болып табылады. Икемділік қасиетінің арқасында ОМД орындалады. Сурет 2.16. Созылу диаграммасы: о в — уақытша қарсыласу; а 0 , 2 , От — шартты жəне физикалық тұтқырлығының шектеулігінің сəйкестігі; Оу, s u — серпімділік шектеуі мен пропорционалдық шектеулігі 58 Икемділік металдың жалпы көлеміне желілік қысымды тепе тең таратады жəне бұзылу қаупін төмендетеді. Қысымның ұзындығы, деформацияның икемді болуы деформацияның жылдамдығы мен температурасына байланысты. Деформация жылдамдығының ұлғаюына байланысты берілген деформацияның жетістігі үлкен қысымды талап етеді, сондай ақ температураның жоғарылауына байланысты керекті қысым төмендейді. Осылайша, икемді деформация термиялық икемді үдеріс болып табылады. Температураның төмендеуіне байланысты көптеген металдардың тұтқырлығы өседі. Металдардың басқа торлардың типтеріне қарағанда, КШО торларындағы металдардың тұтқырлығы температураға аз байланысты болады. жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|