С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы

Жоғары қалдықты кернеулер дəнекерленген қосылыстардың, дəнекерленген аймақтың, 
бұрандалы, тойтармалар мен басқа да байланыстардың жедел тоттануын тудырады. 
Сұйықтықтағы ерітілген оттегі су ортасындағы коррозия процесіне жоғары əсер етеді. 
Беткі қабатында оттегі құрамы жеткілікті болған жағдайда металлдың электродтық əлеуетін 
арттыратын қорғағыш оксид пленкасы пайда болады. Ең қауіпті анодты зоналар ауадағы 
оттегіге жол бермейтін қиын аэрация орындарында жасалады. Болат пллитасының құм 
қабаты астындағы бөлігі атмосфераның тікелей əсер ететін бөлігіне қарағанда көп мөлшерде 
бұзылады. Ескі ағаш конструкциялардағы болат шегелер сыртта орналасқан бастарына 
қарағанда тезірек жойылады. Осындай құбылыс жабық профильдердің бос орындарында, 
парақтардың бірігуінде, бұрандалы қосылыстарда, кірленген бетінде жəне т.б. байқалады. 7.1 
кестеде коррозия жұптарының кейбір топтары жəне осындай жағдайлардың мысалдары 7.7 
суретте көрсетілген. 
Ішкі кернеулер өздігінен коррозияның пайда болуына себепкер емес. Коррозияны 
күшейту арқылы олар анод процесінің басталуына себепкер болады. Материалдың ішкі 
құрылымының біртекті болмауы коррозияның пайда болуына ықпал етеді. Коррозиялық 
құбылыстар құрылымдағы анодтық кернеу əсер еткен кезде күшейеді. 
Атмосфераның құрамы қорытпалардың коррозиясына да əсер етеді. Ауылдық жерлерге 
қарағанда қалалардағы ауаның өнеркəсiптiк газдармен ластануымен коррозия əлдеқайда 
күштi болады. Болат бөлшектеріне əсіресе күкірт диоксиді SO2, сутек сульфидті H2S, хлор 
Cl
2
жəне хлорлысутек HCl зиянды болып табылады (алюминий мен магний қорытпалары үшін 
де қауіпті). Мыс қорытпалары үшін аммиак NH3 атмосферасындағы коррозияның 
жоғарылығы тəн. 
Сурет 7.7 Болат парақтың бетінің ластануынан қалыптасқан коррозиялық булар(А), (b) 
сызығының аузында, жабық профильдің саңылауында (с): 
А — анод; К — катод 
245 

7.1 Кесте Коррозиялық буларға мысалдар 
Коррозиялық булар 
топтары 
Коррозиялық булар 
Анод 
Катод 
Екі түрлі 
материалдың 
Fe — Zn 
Zn 
Fe 
коррозиялық
Fe — Sn 
Fe 
Sn 
Fe — H
2
Fe 
H
2 
жұптары 
C u — H
2
H
2
C u
Перлит 
Феррит 
Цементит 
Cu—Al 
Al 
Cu 
Құрылымдық
Ноқат шекаралары 
Ішкі энергияның үлкен Ішкі энергияның кіші 
немесе кернеулік 
көлемі бар аймақ 
Көлемі бар аймақ 
коррозиялық
булар 
Ноқат шекаралары 
Ноқат денесі 
Ұсақ жəне ірі 
ноқаттар 
Ұсақ ноқаттар 
Ірі ноқаттар 
Құрылым ақаулары 
Ақаулар
Ақаусыз құрылымдар 
Деформацияланған 
Деформация шекарасы Деформацияланбаған 
бөлшектер 
шекара 
Тығыздалған
Кернеулік
Кернеуден босатылған 
бұрандалы,
шекаралар 
немесе аз керенулі
сығылған, 
дəнекерленген
шекаралар 
байланыстар 
Концентрациялы 
Электролиттің 
Аз реагент
Көп реагент 
коррозиялық 
түрлі 
концентрациясының 
концентрациясының
булар 
концентрациясы 
шекаралары 
шекаралары 
Аз концентрациялы 
электролит 
Көп концентрациялы 
электролит
Оттегінің əртүрлі 
Оттегінің аз
Оттегінің көп 
концентрациясы 
концентрациясы 
концентрациясы 
(ауаға қол жеткізу) 
— ауаға қол жеткізу 
қиындатылған 
Ауаға қол жеткізу 
жеңілдетілген 
Ластанған беті
Ластанған немесе 
Таза бетінің
Қышқылданаған аймақ аудандары 
Атмосфералар коррозиялық агрессивтілігін арттыруына қарай келесі қатарға 
орналасқан: құрғақ құрлықтық, теңіз таза, теңіз өнеркəсібі, өнеркəсіптік, жоғары ластанған 
өнеркəсіптік. 
246 

Коррозиялық 
шаршағыштық 
дегеніміз–ол 
коррозиялы белсенді орта мен ауыспалы кернеулер 
əсерінен 
зақымдалған 
материалдың 
біртіндеп 
жинақталу 
процесі. 
Шаршау 
жарықтарының 
қалыптасуы мен дамуы осы жарықтарға коррозиялық
ортаның енуі арқылы жүріп жойылуына көмектеседі. 
Бұзылудың мұндай түріне темірдің, алюминийдің, 
титанның, мысның жəне басқа металдардың 
негізіндегі 
кез-келген 
құрылыс 
материалдары 
ұшырайды. 
Коррозиялық-шаршау 
ақауларының 
ерекше қаупі ауа, газдар, дымқыл қозғалтқыш 
майлары жəне т.б. əлсіз коррозиялық сияқты 
кез келген ортада өтуі мүмкін. Сондықтан да 
металдар мен қорытпалардың коррозиялық 
əлсіздігі технологиялардың барлық салаларында,
əсіресе энергетика, мұнай жəне газ, тау-кен, теңіз, жер жəне əуе көлігінде байқалады.
Коррозиялық шаршағыш жүктемесі кезінде кернеулер əдеттегі шаршау шегіне қарағанда 
əлдеқайда төмен болуы мүмкін(сур. 7.8). Бұл жағдайда қисық коррозиялық шаршағыштық 
сызығы абсцисс осіне жылжып, ал шаршау шегінің мəнді көлемі нөлдік мəнге қарай 
жақындайды. Коррозиядан жеткілікті түрде қорғалмаған металлдардың ең төменгі 
кернеулерде немесе олардың болмаған жағдайында бұзылатындығымен түсіндіріледі. 
Шаршағыш жарықшалардың біртіндеп өсуі, бір жағынан кернеу концентрациясымен бірге 
электродтық əлеуеттің төменгі мəніне, ал екінші жағынан айнымалы жүктеме кезіндегі сыну 
аузында қорғағыш оксид пленкасын аздап жойылуына байланысты негізделген болатын. 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: