Климаттық суықта болаттардың суыққа төзімділігі

майдалануымен; легирленген элементтер мен қоспалардың атомдары арқылы феррит күшейту, 
қатты енгізу ерітінділері жəне ауыстыруды қалыптастыру; əр түрлі дисперсия дəрежесіндегі 
екінші фазаның бөлшектерінің тұнбаларын қатайту. 
Көміртек, ол тиімді қатайтуға ықпал етсе де, болаттың тұтқырлығын жəне икемділігін 
елеулі түрде азайтады, бұл суыққа қатаюдың артуына ықпал етеді. Әрбір 0,1% -ға болаттың 
көміртегі құрамының артуы 20 
0
С дейін суыққа сынғыштық шегін арттырады (7.16-сурет). 
Көміртектің құрамын азайту жылу əсеріне ұшыраған аймақта дəнекерлеу кезінде майсыз 
сөндіретін мартенситикалық құрылымдардың пайда болуына жол бермейді. Дəнекерленген 
суыққа төзімді болаттарда көміртегі мөлшері 0,2% -дан аз болуы керек жəне құрылымда аз 
перлит болуы керек (төмен перлиттік болаттар). 
Марганецті 2% -ға дейін жəне кремнийден 0,8% -ға дейін көміртекті болатқа енгізу
феррит матрицасын күшейтуге қатты қоспалы ерітіндінің пайда болуына байланысты 
күшейтеді. Марганецпен қосылу ноқатты майдалайды жəне феррит тұтқырлығын арттырады, 
бұл төмен температураларда жарықтың таралу жұмыстарын арттырады. 
Титанның, ниобий мен ванадийдің қосындылары аз болатымен легирлеу матрицаны 
тиімді түрде нығайтуға мүмкіндік беретін VC, TiC, Nb (C, N), V (C, N) типтерінде майда 
дисперсті екінші фазалық шөгінділер алуға мүмкіндік береді. Бұл элементтер ноқаттың 
майдалануына жəне болаттың өсу үрдісін төмендетуге ықпал етеді. Ноқат шекарасында 
карбидтердің дисперленген бөлшектері жəне ниобий, титан жəне ванадийдің карбонитридтері 
пайда болады. Бұл элементтердің 0.15% -дан артық құрамда болуы төзімділін арттырады, бірақ 
бір мезгілде болатты сынғыштық үрдістерін арттырады. 
Құрылыс болаттарының суыққа төзімділігі жəне дəнекерленуген қабілетін жақсарту үшін 
көміртекті құрайтын элементтермен микро перлитті төмен құрамдағы көміртегі бар болаттар 
қолданылады. Бұдан басқа, əртүрлі комбинацияда азот қосылған болат ванадий, алюминий, 
ниобий жəне титан сияқты жиі пайда- 
ланылатын күшті нитридті құрайтын
элементтер
. 
Азоттың қатты ерітіндісі- 
нен нитридтер түрінде шығарылуы
оның эмбриттілуін азайтады, бұл болат- 
ты беріктігін арттырады, Фрезерлы астық, оның суық қарсыласуын төмендетпейді. 
279

Бұл топтың болаттар құрамына 09Г2, 09Г2С, 09Г2СД, 16Г2АФ, 14Г2АФ, 14Г2САФ жəне 
т.б. типті болаттар кіреді. Никельдің жетіспеушілігіне байланысты бұл түрдегі болаттарда 
қолданылуы шектеулі. 14Г2AФ, 16Г2AФ болат типі жəне олардың нұсқалары 14Г2САФ, 
16Г2САФ 1020 ... 1420 мм диаметрі бар газ құбырларын өндіру үшін қалыпты жағдайда 
кеңінен қолданылады. Олардың күші о
в
= 560,600 МПа, ал күкірт пен фосфордың құрамының 
0,01% -ға дейін төмендеуі кезінде КСU -60 ° C-де (213 К) соққыға төзімділігі шамамен 60 Дж 
/ см
2
. 
20 °C (293 К) температурадағы механикалық қасиеттері, сондай-ақ осы топтың екі 
сұрыпталатын қалыңдығы 10,25 мм қалыңдығы болаттың беріктігі 7.10. кестеде келтірілген.
Хром болаттың беріктігін бірнеше арттырады жəне оның құрамы 1% дейін тұтқырлығын 
арттырады. Хром мөлшерінің 1,5% -дан астамын жоғарылату суыққа сынғыштық шегінің 
артуына əкеледі. 
Барлық легирленген элементтердің ішінен никель болаттың суыққа сынғыштығын ең көп 
мөлшерде азайтады. Никель мен темір бір-бірінде толық ериді, кристалдық торлардың тығыз 
құрылымына ие. Никель - карбид жасайтын элемент болып табылмайды, ол феррит пен 
аустенитте қатты ерітінді болып табылады. Никель ферритті нығайтады жəне бір уақытта 
оның тұтқырлығын арттырады. Никель болатты қаттылығын арттырады, ноқатты 
ұнтақтайды, сонымен қатар дислокациядағы қалдықтардың шоғырлануын азайтады жəне 
дислокациядағы қалдықтардың енгізу атомдары арқылы төгілуін азайтады. 
7.17. суретте. Сынудың сыни температурасының болаттан жасалған никельге тəуелділігі 
көрсетілген. 1% никельді енгізгенде суыққа сынғыштық шегі 20 К дейін төмендейді. 
Молибденді 0,5% -ға дейін енгізу суыққа сыну шегін азайтады. Молибден фосфордың 
диффузиялық қозғалғыштығына əсер етеді жəне жіберу сынықтығын азайтады. Никельдің 
суыққа сынғыштық əсері молибденмен бірге аса тиімді. 
7.10. Кесте.

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: