С. Ж. Бахтиярова

92 
2. Итеру
(аяқты итеретін жерге қойғаннан басталып, итеріп аяқты 
алған мезгілде аяқталады). Итеруді жылдам орындау қажет (0,11 – 
0,13 сек.) аяқ бҥкіл табанмен, тіке жақын қойылады (жерге бірінші 
ӛкше тиелі) аяқ пен жолдың бҧрышы 65-70
о
болады. Аяқты жылдам 
қою екпінді жҥгірістің жылдамдығын сақтайды. Итеретін аяқ барлық 
бҥгілу жерлерінен бҥгіліп жылдамдықтың екпіні арқылы жазыла 
бастайды. Тізенің бҥгілу бҧрышы 140
о
кӛп болмауы қажет. Аяқ 
тҥзелгеннен кейін бір мезгілде саны жоғары алға шығады. Сілтейтін 
аяқ дененің жазылуына кӛмектеседі. Иық және кеуде жоғары 
кӛтеріледі. Итеру бҧрышы 70-75
о 
тең. Тігінен секіру жылдамдығы 3,2-
3,5 м/сек. жетеді.
3.Ҧшу
(итеретін жерден аяқты алған мезгілден басталып, 
тҥскенге дейінгі аралықты қамтиды). Ҧшу 18-24
о 
бҧрышымен баста-
лады. Ҧшуда секіруші әр тҥрлі қозғалысты қолданады, тепе-теңдікті 
сақтау ҥшін және қолайлы тҥсу ҥшін. Ҧшудағы бірінші бӛлім биік 
ҧшу барлық тәсілдерінде ҧзындыққа секіруде. «Аяқты бҥгіп» секіру 
тәсілі тәсілдердің ішіндегі ең қарапайымы. Ҧзындыққа секіруде 
мектепте осы тәсілден бастап ҥйретеді.
4. Тҥсу немесе қону
(тҥсетін жерге тҥскен мезгілден бастап дене 
қозғалысының тоқтағанына дейінгі аралықты қамтиды). Тҥсу немесе 
қону секіруде кӛрсеткішке кӛп кӛмегін тигізеді. Ҧзындыққа секіруде 
тәсілдердің бәрінде тҥсу бірдей. Бҥгулі аяқ жоғары кӛтеріледі, ӛкше 
жамбастан кішкене тӛмен болады және алға қарай аяқ созылады. Тҥсу 
аяқтың бҥгілуімен аяқталады және алға шығады немесе жанға 
қҧлайды. 
Ҧзындыққа секіруде ең маңызды сатысы болып итеру саналады, 
сонан кейін екпінді жҥгіріс, ҧшу, тҥсу. Бҧлар негізінен спорттық 
кӛрсеткішке кӛп кӛмегін тигізеді, ҧзындыққа секіруде және ҥш 
адымдап секіруде.
Екпінді жҥгіріс және итеруге дайындық, екпінді жҥгіріс ҥлкен 
жылдамдықтан басталады, соңғы ҥш адым қысқарады.
Биіктікке және ҧзындыққа секірудің техникасын меңгеру ҥшін 
бастапқыда бір орында тҧрып секіруді ҥйренген жӛн. Бір орында 
тҧрып секірген кезде аяқты тіреп итерілу ҥшін қолайлы орынды 
қамтамасыз ету қажет. Яғни аяқты тіреп итерілген кезде аяқтың 
тайғанауымен ойластырған жӛн. Бҧл ҥшін спорт алаңында секірген 
кезде башпайларымен шҧңқырдың шетінен «тіреу» ҧсынылады. 
Жҧмсақ жерге (қопсытылған қҧм, гимнастикалық тӛсеніш), сондай-ақ 
қатты жерге де секіріледі. Секірулер кезінде ҧзындық пен биіктік 
онша ҥлкен болмауын және жерге жҧмсақ секіріп тусуді ҧйымдас-
тыру керек.

93 
Ҧзындыққа секірудің нәтижесі жҥгіру жылдамдығына және 
серпіліске байланысты. Жҥгіру кезінде адымның ҥнемділігі ҥшін 
және назар салу ҥшін бір қалыпты қолайлы жағдай болуы керек. 
Бақылау сызығына екі аяғын қойған спортшы аяқтарын жай ғана 
бҥгіп, кеудесін алға қарай еңкейтеді, қолын тізесіне қарай немесе 
тӛмен жібереді. Қозғалыс алға қарай «қҧлаумен» басталады. Алғашқы 
адымдар барынша жігерлі орындалады, бҧл қарқынды арттыруға 
жағдай туғызады. Кейде бір аяқ артқа қойылатын жағдай да болады. 
Жылдамдықты бірте-бірте арттырса, ол барынша қатты серпілуге 
жеткізеді, ал қатты жылдамдықпен келсе, ол серпілуге дейін 
сақталады. Жҥгірудің бірінші бӛлімі сӛредегі желаяқты еске салады. 
Қол барынша сермеліп, кеуде алға қарай еңкейеді. Ал жҥгірудің орта 
кезінде кеудені шалқайтып, соңғы адымдар кезінде оны тік қалыпқа 
келтіру қажет. Жҥгіру соңына дейін жылдамдық сақталады. Бҧл 
жоғарыда айтқандай, қатты серпілуге жағдай туғызады (24 сурет). 
«Аяқты бҥгу» тәсілі қарапайым, ал ҧзындыққа секірудің «шалқаю» 
тәсілі мейлінше тиімді, ӛйткені ол ҧшу кезінде айналып кетуден 
сақтайды және жерге жайлы тҥсуді кӛздейді. Кӛтерілгеннен кейін 
серпілетін аяқ тӛмен итерілген аяққа қарай, артқа жіберіледі. Жамбас 
тӛмен, алға қарай қозғалыс жасайды. Дененің кеуде және бел омыртқа 
тҧсы бҥгіледі, ал аяқ аздап артқа жіберіледі. Осыдан кейін, жерге 
тҥсер алдында алғашқы жағдайға келеді (25 сурет).
24 сурет. «Аяқты бҥгу» тәсілімен ҧзындыққа секірудің орындалуы 

94 

жүктеу/скачать 4,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: