С. М. Исаев Қазіргі қазақ тілі морфология



бет60/97
Дата15.11.2022
өлшемі1,93 Mb.
#158238
түріОқулық
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   97
Байланысты:
ЛЕКЦИЯға 2

Жіктеу есімдігі. Белгілі бір жақтық ұғыммен байланысты колданылатын есімдіктің түрі жіктеу есімдігі деп аталады. Жіктеу есімдіктері мен, сен, сіз, ол, біз (біздер), сендер, сіздер, олар. Жіктеу есімдіктерінің үш жағы және жекеше, көпше түрі бар. Олар мынадай:


Жак.

жекеше түрі

Көпше түрі




/
ІІ
сыпайы
ІІІ

мен сен
сіз
ол

біз, біздер
сендер, сіздер
олар

Бірінші жақ— айтушы, сөйлеуші жақ, екінші жақ — тыңдаушы жақ. Бұлар — адамға байланысты атаулар, сондықтан кім? деген сүраққа жауап береді. Үшінші жақ бөгде жақ. Ол — адамға, адамнан басқа да затқа байланысты бола береді. Сондықтан кім немесе не? деген сұраққа жауап береді. Мысалы: бір ағашта екі алма, мен (кім?) де алмайын, сен (кім?) де алма (халық әні). Ол (кім?)— оқыған азамат. Ол (не?)— биік тау т. б.
Жіктеу есімдіктері тәуелденбейді. Тәуелденетін ол (оным, оның, оныңыз, онысы), олар (оларым, оларың, оларыңыз, олары) дегендер — жіктеу есімдігі емес, сілтеу есімдігі.
Жіктеу есімдіктері септеледі. Біз, сіз, біздер, сендер, сіздер, олар деген жіктеу есімдіктері зат есімдерше септеледі, ал мен, сен, ол деген жіктеу есімдіктерінің септелуінде ерекшеліктер бар.
Жіктеу есімдіктерінің септелу үлгісі.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   97




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет