С. В. Кожанова Жалпы иммунология
ЖҮЙЕЛІ ҚАБЫНУ ЖАУАПТА ПАЙДА БОЛАТЫН
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ЖҮЙЕЛІ ҚАБЫНУ ЖАУАПТА ПАЙДА БОЛАТЫН
ҚАБЫНУ МЕДИАТОРЛАРЫ Қан сұйығында цитокиндерден баска байланыскан төрт жүйе бар, олар да кабыну медиаторларын бөледі: оларға кининдік, сұйылткыш және фибринолизистік жүйелер жатады. Бұл жүйелердің активтенуінде 7-Тарау. Туа біткен иммунитеттің гуморалды факторлары 101 пайда болған кабыну медиаторлары жүйелік кабыну серпілістерге катысады. Кининдік жүйе тіндердін бұзылуы барысында белсенеді. Ол ферментті каскад кұрады және кантамырлардын эндотелийі бұзылу аркылы сұйыктык факторы әсерінен (XII фактор немесе Хагеман фак- торы) белсенген брадикинин пайда болады, ол калликреиннің аралык өнімі болып табылады. Брадикинин кантамырлардын өткізгіштігін күрделі түрінде жоғарылатады, кенеюін болдырады, ауыру мен тегіс бұлшыкетінің кұрысуын (спазм) тудырады. Калликреин С5-тін С5а-ға және С5в-ға бөлу аркылы комплемент жүйесіне тікелей әсер етеді. С5а мес жасушалар мен базофилдер дегра- нуляциясы аркылы кантамырлардын өткізгіштігін жоғарылатады және туа біткен иммундык жүйенін фагоциттеріне хемоаттрактант болып та- былады (төменде). Сонымен, кининдік жүйе жүйелі қабыну серпілістер дамуында және жергілікті қабыну үдерістердің күшеюінде маңызды рөл атқарады. Үйытқыш жүйе фибриннен түзілетін қабыну медиаторларының бөлінуін күшейтеді. Ол қантамырлар қабырғасының бүзылуымен бола- тын және фибриннің көбеюіне келтіретін ферментативті каскад болып табылады. Қабыну үдерісінің өзі ерімейтін фибрин және еритін фи- бринопептидтер түзілуіне келтіреді, өйткені кабыну кезінде сұйыктык жүйесінің Р-селектин мен муцин араласуы аркылы белсенеді. Ол кез- де белсенген макрофагтардын тіндік фактор бөлуімен барлык жүйенін белсенуімен өтеді. Ол кезде пайда болған фибрин қан ағуының алдын алады жэне қанмен бірге патогендердің жайылуын шектейді. Фибрино- пептидтер қантамырлар өткізіштігін және нейтрофилдер хемотаксисін қоздыратын, басқаша айтқанда қабыну медиаторлары болып табылады. Фибринолизистік жүйе кан сұйылганда пайда болатын ұйыткыларды бұзады. Фибринолизистік жүйенін ең соңғы кезендерінде пайда бола- тын және фибринді гидролиздейтін негізгі ферментке плазмин жатады. Плазмин өзі қабыну дамуына ықпал жасайды, өйткені ол комплемент жүйесін белсендіреді. Фибриннің гидролизі арқылы пайда болатын фибри- нопептидтер жоғарыда айтылгандай нейтрофилдердін хемотаксисін тудырады және кантамырлар өткізгіштігін жоғарылатады. Қабыну жауабы дамуында комплемент жүйесінің өнімдері де катысады, алдымен СЗа пен С5а, және С5в67. СЗа мен С5а-тің мес жа- сушалар мен базофилдер кабырғасының рецепторларына жабысуы, қабыну медиаторларына жататын кантамырларының өткізгіштігін 102 II Бөлім. Туа біткен иммунитет жоғарылататын вазоактивті аминдер (гистамин, серотонин, бради- кинин) бөлінуі аркылы дегрануляниясын болдырады. СЗа, С5а және С5в67 моноцит/макрофагтар мен нейтрофилдерге әсер ету аркылы олардың қантамырлар эндотелийі жасушаларының адгезиясын және комплемент белсенуі өтетін тіндер аймағына эндотелиалды кабык аркылы экстравазациясын тудырады. Сөйтіп, комплемент белсенуі аркылы кабыну ошағына баска кабыну медиаторлары (мысалы, СРБ, МЖЛ, т.б.) және антиденелері бар сұйыктык жиналуы күшейеді. Комплемент белсенуі кабыну ошағына жауабында маңызды рөл аткаратын фагоцитоздаушы жасушалардың жылжуына ықпал етеді. Комплемент жүйесінің белсенуі туа біткен иммунды жауап (альтернативті және лектинді белсену жолдары) үдерісінде және адаптивті гуморалды жауаптын эффекторлы кезеңінде (классикалык жолы) жүреді. Комплемент жүйесінің күрылысы, онын белсену механизмдері және негізгі кызметтері төменде қарастырылған. |