С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| о
Ген енгізілген плазмида (вектор) Рекомбинация Сұрыптау і Сиыр шешегінің рекомбинантты вирусы 22.2-сурет. Р е к о м б и н а н т т ы в а к ц и н а н ы д а й ы н д а у п р и н ц и п і 2 2 -Т а р а у . В а к ц и н а л а р ж ә н е в а к ц и н а п ы п р о ф и л а к т и к а 4 8 7 Осповакцинасы вирусы негізіндегі векторлар көптеген гендерді клондау үшін колданады, сонын ішінде тумау вирусының гемагглю- тинин гендерін, везикулярлы стоматиттің вирусының гликопротеидін, адам иммундық тапшылық вирусының §р 120 нәруызын, қарапайым герпес вирусының й гликопротеидін және т.б. клондау ушін қолданады. Осындай технология көмегімен 1990 жылдардын басында В ге- патитінін вирусына карсы рекомбинантты вакцина дайындалды, ол жануарларға койылған эксперименттерде жоғары тиімділікті көрсетті. Осповакцинасынын рекомбинантты вирусымен закымдалған жасу- шалар сырткы ортаға жаңа вирустарды түзеді және бөледі. Олардын күрамында В гепатиті вирусынын беткей антигені бар және олар вак- цина ретінде колданылады. Мұндай түрдегі рекомбинантты вакциналарды колдану сирек жағдайларда күрделі аскынуды тудыруы мүмкін және аскыну шешек вакцинациясына тән екендігін атап өткен жөн. Соңғы кезде рекомби- нантты вакциналарды колданғанда рекомбинантты вирустардан тими- динкиназа генін алып тастау жолы аркылы аскыну кауіпін төмендетуге болатыны көрсетілді. Бүгінгі күнде рекомбинантты ашыткы жасушаларында енгізілген гендер бар вакциналар кеңінен колдануда. Енгізілген гендер козды- рғыштың антигенді пептидін кадағалайды. Вакцинация максатында В гепатитіне қарсы рекомбинантты вакци- насы кеңінен колданылып жүр. Бұл вакцинаның түрін ашыткы жасушаға В гепатиті вирусының беткей антигендерінің генін енгізу жолы аркылы алады. Тез көбейетін ашытқы жасушаларында осы геннің экспрессия- сы кезінде іп \ііго В гепатиті вирусы кабығының иммуногенді нәруызы өндіріледі, оны микробиологиялык реактордың дақылдык ортасынан бөліп алады, арнайы әдістердің көмегімен тазалайды, сәйкес адъювант- тармен конъюгациялайды, сосын вакцинация үшін колданады. Гендерді клондау әдісі өте тиімді, әрі оның потенциалы да өте үлкен. Осы аймақта жұмыс атқарып жатқан көптеген мамандар — болашакта бірінші орынды рекомбинантты вакциналар алады, — деп санайды. Генетикалық вакциналар (ДНҚ-вакциналар) Генетикалық вакңиналар (немесе ДНК-вакңиналар) — бактериялы плазмидтер (кішкентай сақина тәріздес екі жіпті ДНК,, олар өз бетінше жұкпаны шакыра алмайды), оларға белгілі бір патогеннің бір немесе бірнеше антигенді нәруыздарына арнайылыгы бар гендер енгізілген. 488 IV Б ө л ім . И м м у н д ы п а т о л о г и я ж ә н е и м м у н д ы п р о ф и л а к т и к а Бұл плазмидтерді инъекция аркылы бұлшыкет жасушаларына неме- се арнайы «генді кару» көмегімен тері аркылы енгізеді. Вакииналык плазмидтер жасуша ядросына енеді және онын ДНҚ- сына орналасады. Сосын патогендердің нәруыздарын кадағалайтын гендердін көшірмесі жүреді. Нәтижесінде м-РНҚ түзіледі, ол цитоплазмаға карай жылжиды, ол аймакта олардын матрицасында антигенді нәруыздардың синтезі жүреді. Бүл антигенді нәруыздар жа- сушадан шығуы мүмкін немесе өңделу үдерісіне ұшырау салдарынан жасуша бетіне I класс МНС нәруыздарымен иммуногендік кешен түрінде шығуы мүмкін. Плазмидалардын бір бөлігі кәсіби антиген таныстырушы жасу- шаларға (мысалы, макрофагтар мен дендритті жасушалар) түседі, мұнда процессинг нәтижесінде II немесе I класс гистосәйкестік антигендерімен иммуногенді комплекс түзеді. Презентацияланған антигенді хелпер-индукторлар аныктайды, нәтижесінде олар Тхі және Тх2 жасушаларына дифференцияланады. Ал олар өз кезегінде адаптивті иммунды жауаптың екі негізгі түрін, яғни жасушалық және гуморалдык иммунды жауапты калыптастырады. XX ғасырдың 90-жылдарында жасушаға енгізілетін генетикалык вакциналар антидененің синтезін, сондай-ак цитотоксикалык және хелперлік Т-лимфоциттердің, зерде жасушаларының өндірілуін ынта- ландыратыны эксперименталды түрде дәлелденген. Осындай типтес біркатар қоздыргыштарға карсы және тіпті кейбір катерлі ісіктерге карсы вакциналар дайындалды. 1995—1996 жж. ЖИТС, тұмау, герпес, В гепатиті, сондай-ак без- гек плазмодиіне қарсы вакциналарға алгаш рет клиникалык сынаулар жүргізілді. Қазіргі кезде кейбір катерлі ісіктерді емдеу максатында ДНК- вакциналары жасалды және олар сынактан өтуде. Оларға лимфома, простата мен токішектін ісіктеріне карсы ДНҚ-вакциналар жатады. Патогендердің нәруыздарын кадағалайтын гендермен бірге, кұ- рамында кейбір цитокиндерді кадағалайтын гендер бар ДНҚ-вакци- наларын дайындау жоспарлануда. Осындай негізде, кұрамында ИЛ-12 цитокинін кадағалайтын геннен және ЖИТС вирусынын беткей нәруызы ЕР120 кадағалайтын ген бар плазмида кұрастырылуда. Егер вакцина енгізген жасуша §р120-мен бірге ИЛ-12 өндіретін болса, онда Т-хелперлердің дифференцировкасын Тхі бағытына карай ығыстыруға мүмкін болар еді деп үміттенеді. Ал бұл жағдай өз кезегінде ЖИТС ви- русымен закымданған жасушаларға карсы адаптивті жасушалык им- мунды жауапты күшейтеді. 2 2 -Т а р а у . В а к ц и н а л а р ж ә н е в а к ц и н а л ы п р о ф и л а к т и к а 4 8 9 Сондай-ак ДНК-вакцинаға хемокиндер синтезін кадағалайтын гендерді енгізудің де болашағы зор. Нәтижесінде серпіліс ошағында фагоциттер мен Т-лимфоциттер жинакталуы нәтижесінде тиімді иммундык жауап калыптасады. Ал плазмидаларға костимулдаушы молекулаларды кадағалайтын гендерді енгізу аркылы иммундык жа- уапты кәсіби антиген таныстырушы жасушалардын катысуынсыз калыптастыруға болады деп үміттенеді. Тағамдық вакциналар жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|