Сабақ №, сабақ тақырыбы Табиғи ресурстардың жіктелуі

Минералды ресурстар немесе пайдалы қазбалар жер қыртысында белгілі бір заңдылықтарға сәйкес бөлінген. Барлық отын қазындылар дерлік шөкпе қабатта шоғырланған. Темір рудалары мен түсті металл рудалары, көбінесе таулар түзілген аудандарда және жер қыртысындағы терең жарылған жерлерінде жинақталған.

Пайдалы қазбалардың Жердің беткі қабатында және қойнауында шоғырлануы, саны, сапасы және өнеркәсіпте пайдалануға жарамды жерде жатуы бойынша пайдалы қазбалар кен орны (мысалы, Қазақстандағы Қарашығанақ мұнай кеніші) деп аталады. Бұл – «пайдалы қазбалар мол, ал сапасы олардан басқа өнімдер алуға болатындай жоғары деңгейде болып, орналасу тереңдігі оларды жердің астынан қиындықсыз алатындай болуы тиіс» деген сөз. Олай болмаса, оларды өндіру шығынының (адамдардың еңбек төлемі, техника сатып алу және т.б.) барлығы өзін ақтамайды.

Табиғи ресурстардың үздіксіз таралуының тұйықталған аумағы бассейн деп аталады (мысалы, Қарағанды көмір бассейні).

• потенциальды (жалпы) қорлар – қол жетерліктермен қоса теориялық есептер және зерттеулер арқылы анықталған, бірақ әзірше техникалық және экономикалық пікірлерге байланысты игеруге болмайтын ресурстар (мысалы, өте тереңде жатқан қоңыр көмір, мұздақтардағы тұщы су қорлары). Сонымен қатар әзірше технологиялық жағынан шешілмеген термоядерлік синтезді басқару арқылы электро энергиясын өндіру. Былайша айтқанда потенциальды ресурстарды «болашақ ресурстары» деп атауға болады..

Табиғи ресурстардың бірнеше жіктелуі бар: пайда болуына (минералды, климаттық, топырақты, биологиялы-өсімдіктер және жануарлар), шаруашылықта қолдану түрлеріне (өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықтық), сарқылуына байланысты (сарқылатын және сарқылмайтын).