Сабақ №1 Тақырыбы: Дәрілік өсімдік шикізатын фармакогностикалық талдау. Макроскопия. Микроскопия

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Қабықтың морфологиялық құрылысы.
   
2. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарының сапасын қандай нормативті құжаттар айқындайды.
   
3. 
   Қабақтың макроскопиялық анлизінде қандай диагностикалық белгілері болады?
   
4. 
   «Қабық» деген дәрілік өсімдік шикізаты деген не?
   

• 
  Дәрілік өсімдік шикізатының микроскопиялық анализін жүргізу барысында фармацевтер қолданатын профессионалды терминдерді ажырата білу.
  
• 
  Өсімдіктер шикізатының осы тобының анатомиялық құрылысының ерекшеліктерін білу;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізатының морфологиялық топтарының, олардың латынша, қазақша атауларын білу;
  

1.Анықтамаларға түсініктеме бер: а) дәрілік өсімдік; б) дәрілік өсімдік шикізаты; в) дәрілік құралдар.

2.Микроскопиялық анализді жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты.

3.Дәрілік өсімдік шикізатының сапасын қанағаттандыратын нормативті құжаттар.

Қабықтың жанама кесінділерін дайындайды. Өлшемі 2-3, 0,5-1см болатын қабық бөліктерін 5мин бойы сынауықта сумен қосып қайнатады. Жұмсарған бөліктерін скальпілмен алады. Тіліктерін жасап, глициринде немесе хлор алгидрат ерітіндісінде микроприпарат дайындау.

Қатайған элементтері. Шыны үстіндегі кесіндіге флороглюцин ерітіндісінің бірнеше тамшысын 25%ті күкірт қышқылының 1тамшысын таызады. 1минуттан соң сүзгі қағазбен сұйықтықты сорып алады, кесіндіні хлоралгидрат немесе глицирин ерітіндісіне батырып жабынды шынымен жауып қояды (қыздырмай қарау керек); Қатайған механикалық элементтер қызыл-таңқурай түске боялады.

Крахмал. Крахмалды анықтау үшін құрғақ қабықты Люголь ерітіндісінде қарайды. Крахмалды бөлшектер көк түске боялады. Кішкентай мөлерінің және анатомиялық құрылысының суретінің схемасын салу.

Ұлпаның белгілері бойынша диагностикалық талдау жасап кестені толтыру

Ұлпа	Сипаттамасы.Диагностикалық белгісі.
Жабынды ұлпа
Калленхима
Біріншілік қабық
Екіншілік қабық
Механикалық элементтер
Кристалды қосылыстар

Анықтаған белгілеріңді нормативті құжаттың «Микроскопия» бөлімімен салытырыңдар.

Анықталып отырған дәрілік өсімдік шикізатына нормативті құжаттың «Микроскопия» бөліміне сай қорытынды жасау.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1.Қабақтың анатомиялық құрылысы.

2.Ұлпа жиынтығының қай бөлігінде (біріншілік қабақ, екіншілік қабақ, өзек) төмендегі келтірілген элементтер кездеседі? Кестені толтырыңдар:

Диагностикалық элемент	Ұлпалар жиынтығы
1. тығын
2. колленхима
3. талшықтар
4. либриформ
5. тасты клеткалар
6. кальций оксаладының қосылыстар
7. камбий
8. сосудтар
9. сердцевинные лучи

Сабақ№3

1. Тақырыбы: «Ұрық» дәрілік өсімдік шикізатының макроскопиялық анализі. Макроскопиялық анализдің техникасы.

2. Мақсаты: Өсімдік шикізатының осы тобының макроскопиялық анализінің техникасын білу.

3. Оқыту мақсаты:

• 
  Дәрілік өсімдік шикізатының микроскопиялық анализін жүргізу барысында фармацевтер қолданатын профессионалды терминдерді ажырата білу.
  
• 
  Өсімдіктер шикізатының осы тобының анатомиялық құрылысының ерекшеліктерін білу;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шмкізатының морфологиялық топтарының, олардың латынша, қазақша атауларын білу;
  

1. Анықтамаларға түсініктеме бер: а) дәрілік өсімдік; б) дірілік өсімдік шикізаты; в) дәрілік құралдар.

2. Микроскопиялық анализді жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты.

3. Селдерей, раушан гүл тұқымдастарының ұрықтарының құрылысы.

4. Дәрілік өсімдік шикізатының сапасын қанағаттандыратын нормативті құжаттар.

5. Білім берідің және оқытудың әдістері: лабораториялық жұмыстарды орындау. Берілген дәрілік өсімдіктер шикізатына макроскопиялық анализ жүргізу: қалақай, фенхель ұрығы және т.б.

Ұрықты зерттеу барысында, қабақ бөлігінің пішініне, өлшеміне (ұзындығына, қалыңдығына), сыртқы және ішкі түстеріне, иісіне, дәміне (улы емес шөптерге), басқа да спицификалық негіздеріне мән беру.

Ұрықты макроскопиялық анализ жасау барысында оның пішініне, өлеміні, түсіне, иісіне, дәміне мән беру керек. Ұрық ұрықшалардан (перикар, перикарпий) тұрады. Перикар құрғақ немес етті болуы мүмкін. Құрғақ ұрықтарда (Селдерей тұқымдастарының өсімдіктері) құрғақ материалды анықтайды. кептіру барысында пішінін жоғалтқан сулы ұрықтарды, алдымен құрғақ күйінде, сонан соң 10-20 минут ыстық суда ұстау барысында пішінін, өлшемін, құрылысын анықтауға болады. Мұнда ұрықша немесе оның сүйектеріне мән береді; Оларда суланған ұрықтан ажыратып алып, пішінін сипаттайды. Ұрықтардың макроскопиялық анализінде лупасы 10х болатын стереомикроскоп қолданылады.

Сапалы химиялық реакциялар үшін 10% ұрықтың қайнатпасы қолданылады. Лупаның немес стереомикроскоптың көмегімен көлденең кесіндісі қаралады, ұрықтың қабығына, қосымша қоректендіргіш ұлпа (эндесперм, перисперм) мән беріледі.

Сізге берілген шикізаттың сыртқы белгілерін кестеге толтырыңыздар:

Анықталып отырған дәрілік өсімдік шикізатына нормативті құжаттың «Сыртқы пішін» бөліміне сай қорытынды жасау.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Ұрықтың морфологиялық құрылыс ерекшеліктері.
   
2. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарының сапасын қандай нормативті құжаттар айқындайды.
   
3. 
   Ұрықтың макроскопиялық анлизінде қандай диагностикалық белгілері болады?
   
4. 
   «Ұрық» деген дәрілік өсімдік шикізаты деген не?
   
5. 
   Өзіңізге белгілі сулы және құрғақ ұрықтарды атаңыздар?
   

2. Мақсаты: Дәрілік өсімдіктердің осы тобының миквроскопиялық анализінің жүргізу техникасын білу.

3. Оқыту мақсаты:

• 
  Дәрілік өсімдік шикізатының микроскопиялық анализін жүргізу барысында фармацевтер қолданатын профессионалды терминдерді ажырата білу.
  
• 
  Өсімдіктре шикізатының осы тобының анатомиялық құрылысының ерекшеліктерін білу;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шмкізатының морфологиялық топтарының, олардың латынша, қазақша атауларын білу;
  

1. 
   Анықтамаларға түсініктеме бер: а) дәрілік өсімдік; б) дірілік өсімдік шикізаты; в) дәрілік құралдар.
   
2. 
   Микроскопиялық анализді жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты.
   
3. 
   Дәрілік өсімдік шикізатының сапасын қанағаттандыратын нормативті құжаттар.
   

Дәрілік өсімдік шикізатының припоратын дайындау: қалақай ұрығы, фенхель ұрығы және т.б.

Жұмыстың барысы

Ұрықтың қабығынан көлденең кесінді алып, припорат дайындайды.

Ұрық қабығының припораты. 2-3 ұрықты алып 5% сұйық натрий ерітіндісінде сынауықта 2-3 минут бойы қайнатады, сонан соң сумен мұқият шаяды. Алынған затты шыныға қойып, ұрықтың қабығына иненің көмегімен ажыратады және оны хлоргидрат немесе глицерин ерітіндісінде қарайды.

Тіліктері. Құрғақ ұрықтардың тіліктерін дайындау үшін алдын ала дымқыл камераға тәулік бойына қояды (дымқыл камера ретінде хлороформ тамшылары қосылған суы бар эксикатор қолданылады) немесе 15-30 минутқа буда ұстауға болады.

Ұсақ ұрықтарды парафинді блокқа орналастырады оның пішіні 0,5х0,5х1,5см. Қыздырылған иненің ұшымен парафинді ерітіп теседі, сол айда болған ұяшықтарға анықталатын затымыз түседі. Анықталатын заттың кесінділерін парафинмен бірге жасайды және глицерин немесе хлоралгидрат ерітіндісінде микропрепарат дайындайды.

«Микроскопия» бөлімі бойынша анықталатын дәрілік өсімдік шикізатына нормативті құжаттарды қанағаттандыратын қорытынды жасау.

1. Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.

2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Ұрықтың анатомиялық құрылысы.
   
2. 
   Ұрықтың микроскопиялық анализінде микропрепараттар дайындайтын қандай әдістер бар?
   
3. 
   Ұрықтың көлденең кесіндісінің миткропрепаратын дайындайтын схемаларға мысал келтіріңдер.
   

• 
  Дәрілік өсімдік шикізатының микроскопиялық анализін жүргізу барысында фармацевтер қолданатын профессионалды терминдерді ажырата білу.
  
• 
  Өсімдіктер шикізатының осы тобының анатомиялық құрылысының ерекшеліктерін білу;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шмкізатының морфологиялық топтарының, олардың латынша, қазақша атауларын білу;
  

1. Анықтамаларға түсініктеме бер: а) дәрілік өсімдік; б) дірілік өсімдік шикізаты; в) дәрілік құралдар.

2. Микроскопиялық анализді жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты.

3. Нормативті құжаттарды қанағаттандыратын дәрілік өсімдік шикізаты.

Шикізатты зерттеу барысында, қабақ бөлігінің пішініне, өлшеміне (ұзындығына, қалыңдығына), сыртқы және ішкі түстеріне, иісіне, дәміне (улы емес шөптерге), басқа да спицификалық негіздеріне мән беру.

Жерасты мүшелердің макроскопиялық анализі, пішіндерін тамырдың өлшемін, иісін және дәмін қарастырады. Тазаланбаған заттар үшін маңыздысы тегіс немесе кедір-бұдыр болып келетін диагностикалық белгілердің маңызы зор. Сынған тамырларды ұлпаның құрылысына 1-ші кезекте механикалық элементтердің сипаттамасына мән беріледі.

Жерасты мүшелерінің макроскопиялық анализ жүргізу барысында көлденең кесіндісінде өткізгіш элементтердің орналасуына мән беріледі.

Сапалы химиялық реакцияларды 10%-ті судың қайнатпасында жүргізеді.

Сізге берілген шикізаттың сыртқы белгілері бойынша кестені толтырыңыздар:

Белгілері	Сипаттамасы	Анықтау әдістері
Шикізат тобы
Пішіні
өлшемі
Сыртқы белгілері
Сынығының сипаттамасы
Сыртқы бөлігінің түсі
Жаңа кесілген үзіндісінің түсі
Дәмі
Иісі
Спецификалық белгілері

Анықтаған белгілеріңді нормативті құжаттың «Сыртқы белгілер» бөлімімен салытырыңдар.

Анықталып отырған дәрілік өсімдік шикізатына нормативті құжаттың «Сыртқы пішін» бөліміне сай қорытынды жасау.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.