Сабақ №1 Тақырыбы: Дәрілік өсімдік шикізатын фармакогностикалық талдау. Макроскопия. Микроскопия

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Ұрықтың морфологиялық құрылыс ерекшеліктері.
   
2. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарының сапасын қандай нормативті құжаттар айқындайды.
   
3. 
   Ұрықтың макроскопиялық анлизінде қандай диагностикалық белгілері болады?
   
4. 
   «Ұрық» деген дәрілік өсімдік шикізаты деген не?
   
5. 
   Өзіңізге белгілі сулы және құрғақ ұрықтарды атаңыздар
   

- дәрілік өсідік шикізатының микроскопиялық анализ жүргізу барысында, фармацевтер қолданатын негізгі професионалды терминдерді ажырата білу.

- дәрілік шикізатының осы тобының микроскопиялық анализ жүргізуді үйрену.

- құжаттарды қанағаттандыратындай, оған сай келетіндей өсімдік шикізаты туралы қорытынды жасау.

1. 
   Төмендегі түсініктерге анықтама бер:
   

2. Микроскопиялық анализді жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты.

3. Нормативті құжаттарды қанағаттандыратын дәрілік өсімдік шикізаты.
5. Білім берідің және оқытудың әдістері: лабораториялық жұмыстарды орындау. Берілген дәрілік өсімдіктер шикізатына макроскопиялық анализ жүргізу: алтей тамыры, солодка тамыры т.б.

Шикізатты зерттеу барысында, қабақ бөлігінің пішініне, өлшеміне (ұзындығына, қалыңдығына), сыртқы және ішкі түстеріне, иісіне, дәміне (улы емес шөптерге), басқа да спицификалық негіздеріне мән беру.

Алдымен көденең кесінрділерін дайындайды. Жерасты мүшелерінің ірі бөліктерін салқын суға батырып, тәулік бойына ұстайды, сонан соң 95%спирт немесе глицерин (1:1) қатынасындай 3 тәулікке қояды. Дымқылданған заттарды скальпілмен ақырындап алады. Бөліктер жасап хлоралгидрат немесе глицерин ерітіндісінде препораттар дайынрдайды және диагностикалық белгілері алдымен кішкентай, сонан соң үлкен бөлікті қарастырады. Құрғақ жерасты мүшелерінің ұнтақтарымен микрохимиялық реакцияларын жүргізуге болады.

Қатайған элементтері. Шыны үстіндегі кесіндіге флороглюцин ерітіндісінің бірнеше тамшысын 25%ті күкірт қышқылының 1тамшысын таызады. 1минуттан соң сүзгі қағазбен сұйықтықты сорып алады, кесіндіні хлоралгидрат немесе глицирин ерітіндісіне батырып жабынды шынымен жауып қояды (қыздырмай қарау керек); Қатайған механикалық элементтер қызыл-таңқурай түске боялады.

Крахмал. Крахмалды анықтау үшін құрғақ қабықты Люголь ерітіндісінде қарайды. Крахмалды бөлшектер көк түске боялады.

Инулин. Инулинді анықтау үшін шыныға 0,1г ұнтақ, 1-2тамшы нафтол (резорцин немесе тинол) ерітіндісін және 1 тамшы концентрлі күкірт қышқылын тамызады; Қызғыш күңгірт бояу пайда болады. Инулинді анықтау үшін крахмал жоқ жерде ғана анықтауға болады.

Ұлпалар бойынша диагностикалық белгілеріменр кестені толтырыңыздар

Анықталып отырған дәрілік өсімдік шикізатына нормативті құжаттың «Микроскопия» бөліміне сай қорытынды жасау.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Өзегінің анатомиялық құрылысы.
   
2. 
   Дәрілік өсімдік шикізатының сапасын қандай нормативті құжаттар айқындайды?
   
3. 
   Біртекті және әртекті өсімдіктерге қандай құрылыс тән біріншілік, екіншілік?
   
4. 
   Жерасты мүшелеріне қандай қор заттары жиналады? мысалдар келтіріндер.
   
5. 
   Жерасты мүшелерінің микроскопиялық анализінде микропрепараттар жасау үшін қандай әдістер қолданылады?
   

1. 
   «Тамыр», «Тамырша», «Тамырша және тамыр», «Тамыршаларымен қоса тамыр» дәрілік өсімдік шикізаттары деген не?
   
2. 
   Жерасты мүшелерін анықтауда қолданылатын сапалық, микрохимиялық және гистохимиялық реакцияларына мысалдар келтіріңдер.
   
3. 
   Микроскопиялық анализде қандай белгілері бойынша ажыратуға болады:
   

б) Шашақ емес тамыршаның құрылысы және әртекті өсімдіктің тамыры

4. Құрылысының схемасының суретін салыңдар.

Сабақ№7

1. Тақырыбы: Дәрілік өсімдік шикізатының гистохимиялық және микрохимиялық анализі.

2. Мақсаты: Дәрілік өсімдік шикізатының жарамдылық мерзімін анықтау үшін гистохимиялық және микрохимиялық анализ нәтижелеріне қарау керек.

3. Оқыту мақсаты:

- дәрілік өсідік шикізатының микроскопиялық анализ жүргізу барысында, фармацевтер қолданатын негізгі професионалды терминдерді ажырата білу.

- дәрілік шикізатының осы тобының микроскопиялық анализ жүргізуді үйрену.

- құжаттарды қанағаттандыратындай, оған сай келетіндей өсімдік шикізаты туралы қорытынды жасау.

1. 
   «Дәрілік өсімдік», «Дәрілік өсімдік шикізаты» анықтамаларына сипаттама бер.
   
2. 
   «Дәрілік өсімдік шикізатының жарамдылығы» анықтамасына түсініктеме бер.
   
3. 
   «Дәрілік өсімдік шикізатының сапасы» анықтамасына сипаттама бер.
   
4. 
   Гистохимиялық және микрохимиялық анализдің мақсаты.
   
5. 
   Гистохимиялық және микрохимиялық анализдің техникасы.
   

№1 жұмыс. Көмірсулар, майлар және эфир майларына мысалдар келтір.

Көмірсуларға Молиша реакциясы: реактивтер – а) 10-20% тимолдың спирттегі ерітіндісі. б) концентрлі күкірт қышқылы. Кесіндіні реактив ерітіндісіне батырып, концентрлі күкірт қышқылдарының тамшысын таммызады, оны жабын шынымен жауып қояды. Көмірсулар бар болған жағдайда сарғыш-қызыл (тимол) немесе қызыл-күлгін (нафтол) бояулар пайда болады. Заттың құрғақ ұнтағымен де шыны ішінде реакцияны жүргізуге болады; нәтижесі қарусыз көзбен анық корінеді.

Майларға сапалық реакция – розенталар бойынша сабындану: өсімдік кесіндісін 15% сұйық калийдің судағы ерітіндісіне батырып, аздап қыздырады. Бірнеше минут өткеннен кейін майлы тұздың кристаллдары (сабын) пайда бола бастайды.

Басқаша анықтау: анықтайтын шынының үстіне 15% сұйық калийдің ерітіндісін немесе 20% аммиан ерітіндісін тамызып, үстіне кесіндіні қойып, жабынды шынымен жауып шығады. 1-2 минут өткеннен соң майдың айналасында сабын кристалдары пайда болады.

Эфир майларына реакциялар: анықталатын затты бірнеше минутқа метилоранждің судағы ерітіндісіне (0,1г метилоранж 500мл суда ерітіледі) батырады, оны суда немесе глицирінде байқауға болады. Эфир майлары көк түске боялады.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Гистохимиялық анализ жүргізудің иақсаты не?
   
2. 
   Гистохимиялық және микрохимиялық анализ жүргізуге арналған үлгіні қалай жасайды?
   
3. 
   Көмірсуларға реакция жүргізудің әдісі қандай?
   
4. 
   Майларға реакция жүргізудің әдісі қандай?
   
5. 
   Эфир майларына реакция жүргізудің әдісі қандай?
   
6. 
   Алкалойдтарға реакция жүргізудің әдісі қандай?
   
7. 
   Антрцендерге реакция жүргізудің әдісі қандай?
   
8. 
   Дубильді заттарға реакция жүргізудің әдісі қандай?
   

• 
  Өсімдік шикізатына жеке фармакопиялық мақала жазуды үйрену;
  
• 
  Нормативті құжаттарды қанағаттандыратын дәрілік өсімдік шикізаттарына қорытынды жасай білу;
  
• 
  фармакопиялық мақалалардың өту сатыларын білу;
  

1. 
   «Дәрілік өсімдік», «Дәрілік өсімдік шикізаты» анықтамаларына сипаттама бер.
   
2. 
   «Дәрілік өсімдік шикізатының жарамдылығы» анықтамасына түсініктеме бер.
   
3. 
   «Дәрілік өсімдік шикізатының сапасы» анықтамасына сипаттама бер.
   
4. 
   Дәрілік өсімдік шикізатын айқындайтын нормативті құжаттардың түрлері.
   

№1 жұмыс. «Алтей тамыры» дәрілік өсімдік шикізатына жазылған жеке фармакопиялық мақаласын мысалға ала отырып берілген шикізатқа мақала құру.

№2 жұмыс. «Жапырақ» дәрілік өсімдік шикізатына жазылған жеке фармакопиялық мақаласын мысалға ала отырып берілген шикізатқа мақала құру.

№3 жұмыс. «Шайқурай шөбі» дәрілік өсімдік шикізатына жазылған жеке фармакопиялық мақаласын мысалға ала отырып берілген шикізатқа мақала құру.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П., Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд.,перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т.1 – Алматы: Издательский дом «Жібек жолы», 2008. – 592 с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп.- М.: Медицина, 1987. – 336 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа. Лекартвенное растительное сырье/МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с.
   
3. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. –М., 2009. – 488 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: учеб. пособие для студ. Вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, В.С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева.- Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасовнный продукции: учеб. пособие / под. ред. И.А. Самыленной. – М. ООО «Медицинское информационное агентство», 2008. 288 с.: ил.
   

1. 
   Дәрілік өсімдік шикізатының сапасын қандай нормативті құжаттар айқындайды?
   
2. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарына арналған фармакопеялық мақалалардың құрылыс ерекшеліктері қандай?
   
3. 
   Нормативті құжаттардың нақтылау сатылары қандай?
   
4. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарына арналған фармакопеялық мақалалар қандай заңды күшке ие?