Сабақ №11 Мұғалiм Дошниязова А. А сынып 5 «Б» Оқушылар саны 25 Тақырып: Отбасы жарастығы

1. 
   Оқушыларға табиғат заңдылықтарын зерделеп, қамқорлық жасау қасиетін ұғындыру;
   
2. 
   Оқушылардың қоршаған ортаға деген сезімін ояту арқылы жанашырлыққа баулу.
   
3. 
   Оқушыларды табиғатты қорғауда қамқорлыққа жанашырлыққа, мейірімділікке тәрбиелеу
   

1. 
   Сәлемдесу, оқушылардың көңіл-күйін сұрау, сабаққа қатысуды тексеру. «Бес Т» ережесі: тәртіп,тыныштық,талап, тазалық, татулық
   
2. 
   Тыныштық сәтi. 3 мин.
   

Арқамызды тік ұстап, түзу отырамыз. Көзімізді жұмып, терең тыныс аламыз. әрбір тыныс алған сайын өзімізді босаңсытып, қалғытып жайда болуға тырысамыз. Қазір сендермен орманға саяхатқа шығамыз. Міне, сынып бөлмесінен шығып, дәліс бойы мен сыртқы есікке тақадық. Сыртқа шыққанда таза ауаны шашынды үрлегендей, самал желді, бетінді қыздырған күнді сезгендей болдың. Енді орманға қарай беттедің. Ақырын байқа жәндіктерді басып кетпе, біраз тоқтап айналаға қара, табиғаттың әдемілігі мен тазалығын сез. Алдында кездескен гүлге енкейіп тақап,анықтап көр, қандай нәзік. Оның хош иісін иіске. Айналаға көз тастай отырып алға жүреміз. Гүлдерге, ағаштарға құстардың үніне назар аударып, жәндіктердің шырылына да құлақ түрелік. Орманға тереңдеп кірген сайын, ағаштар да көбейіп, бейіктей береді. Көленке мен жапырақ сыбдырын тамашалаңыз. Орман да біз өзімізді бақытты және қауіпсіз сезінеміз. Міне орман алаңқайнада шықтық, біріз демалайық. Өзін, қасына барып отыру үшін бір ағашты тандап ал. Қасына барып оның дінің құшақта. Оның мықтылығын, оның бойынан өмір энергиясын сезін. Енді арқаңызды сол ағашқа сүйеніп отырыңыз. Көзінді жұмып терең дем алып, айнала, орман ішіндегі тыныштыққа назар аудар. (осы жерде біраз мұғалім дем алады).Бізге қалыпты тынышық, бақыттылықты сеземіз, табиғат қандай керемет, ғажап. Оны сүйе отырып, қамқорлық жасай отырып, тірі жанға титейдей қиянат жасамау қажет екен. Есіне сақта бұл сенін ағашын қалаған уақытта келуге болады, енді мектепке қайтуға дайындал. Орнынан тұрып айнала тағы да көз таста. Енді бағанағы ізімен қайта кері жүр. Жәндіктепді басып кетпеуді абайла. Мектеп есігіне де жеттік. Тағы да артына бір бұрылып қарап, таза ауаны кере бір жұт. Сынып бөлмесіне орңымызға келіп, тыныштық, ләзатты өзімізге сақтап, көзімізді ашайық және күлімсірейік.

3. 
   Үй тапсырмасын тексеру.
   

В.А.Сухомлинский (105 бет)

Көктем келді. Жерден жебе тәрізді екіге бөлінген көк жапырақша көрінді.Оның жапырақтары тез өсіп, көлемі үлкейе бастады. Ал олардың арасынан кішкентай өскін өсіп шықты.Өскін бой көтеріп,басын жапырақтың біреуіне қарай бұрылып, бір күні таңмен аппақ қоңырауларға толып, гүлдеді. Бұл інжугүл қоңыраулары болатын.

Бұл аппақ қоңырауларды кішкентай бала көріп,олардың әдемілігіне таңырқай қарады.Ол көзін гүлдердің қоңырауларынан ала алмай,ұзақ тұрып,оны жұлып алуға соза бастаған кезде гүл былай деп сыбырлады:

-Сен бізді не үшін жұлғың келеді?

-Сендер маған ұнайсыңдар.Сендер сондай әдемісіңдер, мен өте қызығып тұрмын,-деп жауап береді бала.

-Жарайды,-деп күрсінді інжугүл қоңыраулары.-Жұлып ал, бірақ жұлмастан бұрын біздің қандай әдемі екенімізді айтшы.

Бала інжугүл қоңырауларына қарап,олардың соншалықты кереметтілігене таңданды. Бала оларды аппақ бұлттарға, ақ көгершіннің қанаттарына, сонымен бірге таңқаларлық кереметке ұқсатты. Осының бәрін сезінген бала ештеңе айта алмай, үнсіз тұрып қалды.

-Өсіңдер інжугүл қоңыраулары,-деп сыбырлап жай ғана үн қатты.

Сұрақтар:

1. 
   Балалар, інжугүл айналасын қалай қабылдады?
   
2. 
   Ал бала інжугүлге неліктен қызықты?
   
3. 
   Інжугүл балаға қандай өтініш айтты?
   
4. 
   Бала інжугүлді неліктен жұлмады?
   
5. 
   Табиғаттың әсемдігі балаға қалай әсер етті?
   
6. 
   Өзің табиғаттан қандай үлгі аласың?
   

күнделік, пенал, оқулық, дәптер,

4. 
   Дәйек сөз. 2 мин.
   

Дәйек сөзді 2 рет бірге қайталап айтып, дәптерге жазу

• 
  Балалар, нақыл сөзді қалай түсіндіңдер?
  

5. 
   Әңгiмелеу .
   

Мырзакелді Кемел

Ешкімі жоқ бір жетім қыз көңілсіз күндердің бірінде бір көбелекті көреді. Көбелек тікені бар гүлдің арасына кіріп, ұша алмай тұрады. Қыз көбелекті бар ынта мейірімімен тікенді гүлден құтқарып босатады? Көбелек ұшып кете алмай, әдемі бір перизатқа айналады да, «Сенің үлкен жүрегің мен мейірімің үшін бір тілегіңді орындайын,»-дейді.

Жетім қыз біраз ойланып «Бақытты болғым келеді»,-дейді. Перизат көбелек «Жарайды» деп, қыздың құлағына бір нәрсе сыбырлайды.

Жылдар өтіп, қыз есейсе де, сірә одан артық бақытты адам жоқ сияқты болады. Бәрі де одан бақытты болудың құпиясын сұрайды. Ол болса жымия салып «Бар құпиям – кішкентай кезімде перизатты тыңдағаным»-деп жауап береді.

Жасы ұлғайып қартайған кезде көршілері келіп «Перизаттың саған не дегенін айтшы, бақытты болудың кілті өзіңмен кетпесін», - деп жалбарына сұрайды. Көздері мейірім төккен кемпір күлімдеп: « Жас болсын, бай болсын, кімде-кім болса да бәрі де мейірімге мұқтаж, сен оларға керексің» -деген еді деп жауап береді.

• 
  Қыз көбелекке не үшін көмектесті?
  
• 
  Перизат көбелек қызға қандай сый арнады ?
  
• 
  Қыз қалай есейді?
  
• 
  Қыз бақытты болудың құпиясы туралы не деді?
  
• 
  Бақыттың кілті қайда екен?
  
• 
  Өзің бақытты қалай түсінесің?
  

6. 
   Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс.
   

7. 
   Топпен ән айту.
   

Қолқанат құс сен едің,

Бар, кезіп қайт ел үшін,

Кең дүниенің көлемін.

Әділеттің құсы деп,

Көз алмастан жолыңнан

Бақыт болып қоншы деп,

Ұшырамын қолымнан.

Ақ ниетті бар адам.

Ақ қанатың талмайды,

Әділеттен жаралған.

Тыныш – бейбіт өмірдің,

Белгісі боп қанат қақ.

Әлемге ортақ көңілдің,

Қайт шыңына қонақтап.

8. 
   Үй тапсырмасы. 2 мин.
   

Дәптермен жұмыс.

9. 
   Соңғы тыныштық сәтi. 3 мин.
   

• 
  Балалар, бүгінгі сабақтан алған жақсы қасиеттерді жүрегімізге сақтап қояйық. Рахмет!
  

• 
  Оқушыларға адам мүмкіндіктері туралы түсінік беру;
  
• 
  Әр оқушының өз мүмкіндігін танып, дамытуына ықпал ету;
  
• 
  Өз мүмкіндіктерін бағалай және әске асыра білуге
  

10. 
    Ұйымдастыру кезеңi. Тыныштық сәтi.(Нұрға бөлену)
    

• 
  Адамның мүмкіндігін білеміз бе?
  
• 
  Адамның мүмкіндіктері мен қабілеттерін дамытуына қандай қасиеттер ықпал етеді?
  
• 
  Адам мүмкіндіктерін ашудағы берік күштердің мәне неде?
  

11. 
    Дәйексөз.
    

(оқушылар талдап болғасын 2 рет қыздарға айтқызу 2рет ұлдарға айтқызу. Барлығы бірге 4рет айтып шығады)Дәйексөзді дәптерге жазу.

12. 
    Әңгiмелеу
    

Бір ауылда Арман және Сауран деген екі дос тұрыпты.

Бір күні олар бірге отырып ұлы ерліктер жасау туралы армандайды, соның арқасынада олардың есімдері ғасырлар бойы жоғалмайды деп отырған да, сырқат кәрі көрші әйел оларға су әкеліп беруін өтінеді.

Арман маңызды іспен айналысып отырғандықтан ұсақ-түйекпен айналысуға уақытым жоқ дейді. Ал Сауран болса, үнсіз орнынан тұрадыда су әкеліп береді.Осы әңгімеден соң көмекберу үшін күнде кедей әйелдің үйіне баратын болыпты.

Тағы бірде достар төбе басында отырса, оларға қайыршы қария келеді де тамақ сұрайды.

• 
  Бөгет жасама, - дейді оған Арман, сен бар болғаны қайыршы қариясың, ал мен болсам, жарық дүниедегі адамдардың бәрін қалай тамақтандыруды ойлап отырмын.
  

• 
  Қалтасы тесік жан ғана қайыршы емес. Кімнің жан дүниесі бос болса сол қайыршы. Өзі туралы осылай ойлаған адам ұлы емес, айналасындағыларға көп жақсылық жасаған адам ғана ұлы адам бола алады.
  

Ал Сауранның бос сөйлеп уақыт кетіруге мұршасы болмады.Ол қарттар мен ауруларға көмтесті, әлсіздерді жұбатты.

Уақыт өтіп жатты. Достардың біреуі мылжың, саран болды. Ал екіншісі өзінің жастығына қарамастан ауылдағы қарттармен ақылдасып отыратын ең сыйлы адамдардың бірі болды. Қайырымды да ақылды жас жігіттің даңқы алысқа тарады. Адамдар тіпті оның құрметіне орай бір тауды соның атымен атаған дейді, ал екіншісі туралы ешкімнің есіне алмағына көп уақыт өтті.

Сұрақтар:

-Неліктен адамдар екіншісі туралы естеріне алмадыдеп ойлайсыңдар?

-Екі достың әрекетіне дегшен көзқарастарың қандай?

13. 
    Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс.
    

14. 
    Топпен ән айту.
    

1)Бақытты жанмын сонда да бірақ

Көңілім кейде толмайды

Алаңсыз күліп жүрген кезде де

Армансыз күнім болмайды

Аспанда күнде айналар түнге

Арманым өлсе сол қайғы

Бақытқа сенемін

Армандай беремін

Армансыз күнім болмайды

Бір үміт қалсын ішімде

Арманмен бірге өсемін менде

Адам болып қалу үшін де

Аспанда күнде айналар түнге

Арманым өлсе сол қайғы

Бақытқа сенемін

Армандай беремін

Армансыз күнім болмайды

15. 
    Үй тапсырмасы.
    

Дәптермен жұмыс 4 – сабақтағы тапсырма орындау.

16. 
    Соңғы тыныштық сәтi.Баяу музыка ырғағымен көздерімізді жұмып,бүгінгі сабақта қандай құндылықтар көргеніміз жайлы жүрегіміздің түбіне сақтап қояйық. Сабаққа қатысқандарынызға көп рахмет. Көздеріңді ашуға болады.
    

1. Оқушыларға бауырмалдылық, кеңпейілділік ұғымдарының маңызын аша отырып, мейірімділік қасиеті туралы түсіндіру.

2. Оқушыларды бөлісе білу, өзгеге көмек көрсетуге баули отырып, қамқорлық қасиетін дамыту.

3. Оқушыларды мейірімділікке, татулыққа, қамқорлыққа тәрбиелеу.

1.Оқушылардың күнделік, оқулық, дәптер, пеналын тексеру. Оқушылармен бірге 5 «Т»ережесін еске түсіру.

Т-Тәртіп

Т-Талап.

Т-Тыныштық.

Т-Татулық.

Тыныштық сәті. «Нұрға бөлену»

Мұғалім: Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыздар. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.Елестетіп көріңіз:Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп,кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын да таза әсем гүл сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек қалауыңызды шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты. Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түседі. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы ,ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды. Одан әрі нұр сіздің аузыңызға,тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен тек жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді. Нұр бірте-бірте қарқындап және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын. Осы нұр бүкіл әлемге, барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын...

Ғаламның барлық түкпір-түкпіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын...Нұр менің ішімде...Мен нұрмын». Осындай нұр, махаббат, Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...Енді осы нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.

Енді жаймен көзіңізді ашуға болады. Рахмет!

Балалар тыныштық сәтінде қандай әсер алдыңыздар?

(Оқушылар алған әсерлерімен бөліседі.)

Оқулықтағы М.Мағауиннің «Бір атаның балалары» атты шығармасын оқып келу.43-бет.

1. Басқарма халықты не үшін жинады?

2. Ахмет ата неліктен немістің баласын таңдады?

3. Сендердің ойларыңша Ахмет атаның бойындағы ең басты қасиет не?

4. Ахмет атаның сүйіспеншілікпен жасаған жақсылықтарын айтып беріңдер?

5. Сендерге жақындарың мейірімділік танытқан кезде қандай сезімге бөленесіңдер? Әңгімелеп беріңдер

Дәйексөздің мағынасы ашылған соң дәптерге жаздыру.

Ертеде бір әйелдің екі қызы болыпты. Бірде ол екі қызмен бірге орманға бүлдірген теруге барады. Үшеуі орманда ұзақ жүріп, себет толтыра бүлдірген жинайды.

Қыздың бірі көк шөптің үстіне орамалын жайып, себетіндегі бүлдіргендерін жапырақтарынан тазаламақшы болып төге қояды. Сол сәтте жел соғып, қыздың орамалын ұшырып әкетеді. – Ой, неткен қатыгез жел!-деп қыз долдана айғай салады.

Мұны естіген анасы оған:

– Қызым, жел туралы олай ғайбат сөйлеме! Оның ашуы қатты, кімді болса да ұшырып кетеді. –Тағы не айтасыз? Желден де қорқу керек пе?- деп күледі қыз шешесін келемеждей.

Осы кезде жел қатты соғып, қызды ұшырып -әкетеді.

Анасы мен қыздың сіңлісі қорқып, не істерін білмей алаңқайда тұрып қалады. Әлгі қыздың сіңлісі әпкесін іздеп баруға ниет танытады – Қызым, енді ол алыста. Бірақ сенің қайсарлағың Желдің ашуын басып, әпкеңе үйге қайтуға мүмкіндік береді. Енді оны іздеп табу үшін жоқ дегенде үш жұп етік тоздыру керек,- деп мұңаяды анасы.

Кішкентай қыз аяғына етігін киіп, қосымша екі жұп етікті түйіншегіне салып алады да, әпкесін іздеуге жолға шығады.

Ол жел соққан бағытта жүре береді. Жүре-жүре етігіне қараса, ол шоңқиып қалыпты. Қыз жыртылған етігін тастап, екіншісін киіп, әрі қарай жүре береді. Жүре-жүре терең өзенге тап болады. Өзен үстіндегі көпірден өтейін десе,жел аяғын сабалап оған кедергі келтіреді. Не істерін білмей абдырап тұрғанда Жел қызға тіл қатады. – Жұмбағымның шешуін тапсаң өткіземін,-дейді. – Айт, жасырған жұмбағың қандай? -деп сұрады қыз. –Кіндігі бар, мұрны бар, өзі кішкентай және толық.

Кішкентай қыз қанша ойланса да, жұмбақтың шешуін таба алмады. Ал өзен арнасындағы су қызға көмектескісі келіп, толқындарымен жағаны шылп-шылп еткізіп соғып жатты. Тыңдаса шәй-нек, шәй-нек ....деп тұрғандай ....

Кішкентай қыз судың айтқанын түсіне қойды.

– Шәйнек!- деп қыз айғайлап жіберді.

Жел оны көпірден өткізді де, қыз әрі қарай жүгіріп,кетеді. Ол жүгіре-жүгіре үлкен тауға жетеді.

Аяғын ауыртқан соң етігіне қараса, тағы да шоңқиып жыртылып қалыпты, Ол үшінші жұп етігін киеді. Ал жел

болса, одан бетер қатты соғып, қызды тауға қарай беттетпей қояды.

–Тамырсыз не өседі, шешуін тап, сонда ғана жіберемін, -дейді. Кішкентай қыз шешуін таба алмады. Сол кезде маңайдағы тастар оған ақырын ғана: «тас...тас...» деп сыбырлайды. Мұны құлағы шалған қыз қуанып кетіп: – Таптым, таптым. Ол – тас!-деп қуана айғай салады.

Жел басылып, қыздың жолына кедергі жасағанын қояды. Қыз таудан аман-есен асып, оның арғы бетіндегі әпкесін тауып алады. Ал жел болса тағы да қызды әпкесіне жібермеуге тырысып бағады. – Мына жұмбақтың шешуін тапсаң жіберемін. Өзі шулайды, ысқырады және ұлиды. Ол не?

– Ол сенсің, Жел!-дейді жұмбақты шешкеніне қуанған қыз секіріп.

Ұрланған қыз сіңлісінің тапқырлығы мен әпкесіне деген сүйіспеншілігінен жеңіліс тапқан Жел бірте-бірте баяулап, биік таудан, көк өзеннен асып кетіп қалыпты.

Ал ағайынды екі қыз қол ұстасып, үйлеріне қайтыпты.

Мәтін бойынша сұрақтар:

1.Екі қыз орманға не үшін барды?

2.Жел қызды неліктен ұшырып алып кетті?

3.Қыз әпкесіне жету үшін қандай кедергілерден өтті?

4. Сіңлісін жақсылық жасауда оның бойындағы қандай құндылықтары мен қасиеттері әсер етті?

5.Сендердің отбасыларыңның татулығы мен бақыты қандай құндылықтар мен қасиеттерден құралған? Әңгімелеп беріңдер.

Оқушыларды геометриялық пішіндер бойынша топтарға бөлу. Баяу әуен ойналады.

1-топ: « Мейірімділік – асыл қасиет» тақырыбына шағын қойылым көрсету.

2-топ: «Татулық табылмас бақыт» тақырыбына шағын қойылым көрсету.

3-топ: «Қайырымды іс жаса» тақырыбына шағын қойылым көрсету.

Плакат, маркерлер,

жұмыс дәптерлері

Әні: Б.Байқадамовтікі

Тасып жатқан шағымда.

Кемерінен шалықтап,

Асып жатқан шағында

Ойын ойнап, ән салмай,

Өсер бала болар ма?

Күміс күлкі көрмей ол,

Кемеліне толар ма?

Айгөлек-ау, айгөлек,

Айдың жүзі дөңгелек.

Айдай толған кезімде,

Би билеймін дөңгелеп
2.Ақыл сөздің ұстасы –

Ақын болар ұрпақпыз.

Өнер, білім, еңбекке

Жақын болар ұрпақпыз.

Он саусағы майысқан,

Шебер болар ұрпақпыз.

Тұла бойы толған бір

Өнер болар ұрпақпыз.

Қайырмасы:

1.№13-сабақ 47-бет Өсиет әңгіме «Алма ағашы» атты мәтінін оқып келу.

2.Дәптердегі 2-3 тапсырманы орындау.

Құрметті оқушылар, бүгінгі сабақтан алған жақсы қасиеттерді жүректеріңізге сақтап, өмірде қолдануға тырысыңыздар.