Сабақ Қазақ тілі Тұрақты сөз тіркестері Мектеп: Подстепный қазақ жоббм күні

Тұрақты сөз тіркестері

Тұрақты сөз тіркестері

Сұрақтарға жауап береді, пікірлерін айтады.

• 
  Сөз-?
  
• 
  Сөз тіркесі-?
  
• 
  Тұрақты сөз тіркесі дегеніміз не?
  
• 
  Мысал келтір.
  

Екі немесе одан да көп сөздің тіркесуі арқылы жасалатын, құрамындағы сөздердің орнын ауыстыруға келмейтін, бәрі тұтасып бір мағынаға ие болатын, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын тіркестер – тұрақты тіркестер – фразеологизм деп аталады. Мысалы, Екі иығына екі кісі мінгендей деген тұрақты сөз тіркесі денелі, тұлғалы, иықты деген бір ғана мағынаны білдірсе, Аяғы аяғына жұқпады тұрақты тіркесі шапшаң, тез жүрді деген ұғымда қолданылып тұр.

Оқушыларға слайдпен ауыз, мұрын, жүрек, ит, қоян, шаштың суреттері көрсетіледі. Сол суретке қарап тұрақты тіркес құрайды және сол сөзді үш тілге аударады.

Мұғалімнің амандасуы

Сенім білдіру, ынталандыру

Топқа бөлу.

І Сөз

ІІ Сөз тіркесі

ІІІ Тұрақты сөз тіркесі
Табыс критерийі:

1. Оқушылар тұрақты сөз тіркестері туралы біледі, берілген тапсырмаларды орындай алады.

2. Сөйлемге талдау жасай алады, тұрақты сөз тіркестерін мағыналарына қарай топтастырады, сөйлем құрастыра алады.

3. Шығармашылық тапсырмаларды орындап, сурет бойынша әңгіме құрайды.

Сұрақтарға жауап береді.
«Оқушының бастапқы және соңғы деңгейлері арасында байланыс орнату» идеясына сәйкес

Тоты – әдемі құс. Ол Африка, Америка және Австралияның тропиктік ормандарында тіршілік етеді.

Тотының аяғы өрмелеуге өте ыңғайлы. Әр аяқтағы төрт саусақтың екеуі алға, қалған екеуі артқа қарай біткен. ( «Ол кім? Бұл не?» кітабынан)

Тапсырмалар: 1.Мәтіннен мағынасы қарама-қарсы сөздерді тап және оларды жұптап жаз.

2. Тоты сөзіне дыбыстық талдау жаса.
Қосымша мәлімет:

Көпшілік түрлері жазықтарды мекендейді, кейбіреулері тауға дейін көтеріледі. Дене тұрқы -9,5 см -1 м. Қауырсындары ашық қанық, жасыл, қызыл, көк түстермен үйлесімі, кейде қара, сұр түсті. Мойны қысқа, басы үлкен, тұмсығы мықты, қатты жемісті жара алады. Жылдам ұшады, араларында ұшпайтын түрлері де бар. Жако тотысы адамға еліктеп сөйлеуге қабілетті. Тотытәрізділер қолға тез үйренеді, сондықтан оларды көп жағдайда экзотикалық құс ретінде үйде, торда ұстайды. Қолда өсіргенде 50, кейде 80 жылдай өмір сүреді.27 түрі Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген.
Терең ойлау тапсырмалары: Мәтіндегі «әдемі» сөзінің орнына неге «ай десе аузы, күн десе көзі бар» тұрақты тіркесін қолдануға болмайды?
Терең ойлау тапсырмалары: 27-жаттығу. Сөзжұмбақты шеш.

Алғашқы тігінен тұрған торкөздерден шыққан сөзді тұрақты сөз тіркесімен алмастырып айтып көр.

2.Бірден кейінгі сан.

3.Сөз табы.

4.Сөйлеудің ең кіші бірлігі, одан сөз құралады.

5.Халық ауыз әдебиеті шығармаларының бірі.

1
2
3
4
5

Терең ойлау тапсырмалары: 28-жаттығу. Қай сөздердің мағынасы дұрыс анықталмағанын тап және дәлелде.

1. 
   Сөз – заттың, сапаның, қимылдың атауы. +
   
2. 
   Мәтін – мағыналық және грамматикалық жағынан өзара байланысты сөйлемдер тобы. +
   
3. 
   Түбір – бір ұғымда қолданылатын, сөйлем мүшелеріне ажыратуға келмейтін, тіркестегі орындарын алмастыруға болмайтын сөз тобы. -
   
4. 
   Тұрақты сөз тіркесі – сөздің одан әрі бөлінбейтін мағыналы бөлігі. -
   

Өнер, білім бар жұрттар,

Тастан сарай салғызды.

Айшылық алыс жерлерден

Жылдам хабар алғызды.

Аты жоқ құр арбаны

Мың шақырым жерлерге

Күн жарымда барғызды.

Адамды құстай ұшырды,

Мал істейтін жұмысты

От пен суға түсірді.

Отынсыз тамақ пісірді,

Сусыздан сусын ішірді.

• 
  Өлеңнің авторы кім? (Ы.Алтынсарин)
  
• 
  Ол туралы не білесіңдер?
  
• 
  Өлеңнен тұрақты сөз тіркестерін тауып, беретін мағыналарын анықта.
  
• 
  Өлеңді ары қарай жалғастырып көр.
  
• 
  Өлең мазмұны көз алдыңа қазіргі заманғы қандай техникаларды елестетеді?
  

Ол бірнеше (2,3,4) сөздің тіркесуі арқылы бір ғана

«...» деген мағынаны білдіреді.

Бұл – тұрақты

тіркес, өйткені ол ойды көркем, әсерлі жеткізуге көмектеседі.
Шығармашылық тапсырма:

І. «Білім» сөзін қатыстырып, әңгіме құра. Тұрақты сөз тіркестерін пайдалан: инемен құдық қазғандай, мәңгілік ел, көзі ашық, көкірегі ояу.

ІІ. «Ана» сөзін қатыстырып, әңгіме құра. Тұрақты сөз тіркестерін пайдалан: түн ұйқысын төрт бөліп, екі көзі төрт болды, жібі түзу, ала жіпті аттамау;

ІІІ. Абай өлеңіндегі тұрақты сөз тіркесін тауып, мағынасын түсіндір.

Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,

Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.

Көкірегі сезімді, тілі орамды,

Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.

Бұл сөзді тасыр ұқпас, талапты ұғар,

Көңілінің көзі ашық, сергек үшін.

 

Жұптық жұмыс.

Алауыз-бірлігі жоқ, ала көзімен атты – жек көрді, арасынан қыл өтпейтін – тату, дос, бес аспап – өнерлі, төсек тарту – сырқаттану, көзі ашық, көкірегі ояу – білімді, көргені бар, көз бояушылық – алдау, арбау, ағынан жарылды – ештеңені жасырмай, бар шындығын айту, жерге кіріп кете жаздады, ақ саусақ – еріншек, екі иығына екі кісі мінгендей – денелі, қолы ашық – жомарт,

жүрегінің түгі бар, тіс жармау, екі көзі төрт болды, аузына құм құйылды, тас жүрек, құлақ қағыс ету, екі көзі шарасынан шығу,аузынан бір елі тастамау, қол ұшын беру, су журек, иненің көзінен өткендей, жұмған 

аузын ашпау,тырнақ астынан кір іздеу, бас кеспек болса да тіл кеспек жоқ,

тілі байлану, жаны мұрнының ұшына келу, мұрнынан шаншылу, мұрнын шүйіру.

1.Берілген жаттығуларды түсініп, тапсырмаларын өз бетіммен орындадым.

А) берілген әр жаттығудағы тапсырмаларды толық түсініп, қатесіз көшіріп орындай алдым. 5 ұпай

Ә) жаттығуларды көшіріп жаздым, күрделірек тапсырмаларды толық орындай алмадым.3 ұпай

Оқушы ойын дәлелдейді.
«Басбармақ» әдісі

«Шешімдері алдын-ала анықталмаған тапсырмаларды зерделеу» идеясы

сызба, кесте

АКТ мүмкіндігімен слайдтар көрсету

Тұрақты сөз тіркестері түрлеріне мысал келтір, оларды қатыстырып, сөйлем құра.

- Балалар, біз бүгін сендермен қандай тақырыпты өттік?

- Тұрақты сөз тіркестері-?

Мысал келтір.

Үйге: 29-жаттығу, 92-93-бет.

1.Мен сабақта бәрін түсіндім, ....................................................

мыналарды орындай аламын.

2.Мен түсінбедім, ................

..................... мен үшін қиын болды.

3. Бүгінгі сабақта мен (қандай оқушы болдым?) ................................................

1. Тұрақты сөз тіркестері берілген тапсырмаларды орындай алдым.

2. Сөйлемге талдау жасай алдым, тұрақты сөз тіркестерін мағыналарына қарай топтастыра алдым.

3. Шығармашылық тапсырмаларды орындап, әңгіме құрай алдым.

Сабақ/ оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқыту, оқу)

1:

2:

1: